Ryczałt ewidencjonowany to jedna z form opodatkowania pozwalająca na rozliczanie dochodu w formie uproszczonej. Charakteryzuje się brakiem możliwości pomniejszania podstawy opodatkowania o koszty uzyskania przychodów. Mimo tego przedsiębiorcy rozliczający się tą metodą mają obowiązek prowadzenia ewidencji środków trwałych oraz amortyzowania uwzględnionych w niej składników majątku. Zatem powstaje pytanie, jak amortyzacja środków trwałych wpływa na ewidencję przy opodatkowaniu w formie ryczałtu?
Ryczałt ewidencjonowany – czym się charakteryzuje?
Ryczałt to forma opodatkowania, którą charakteryzuje w szczególności brakiem możliwości uwzględniania kosztów uzyskania przychodów w rozliczeniu podatku dochodowego. Nie występuje tu także obowiązek prowadzenia ksiąg, a podatek wyliczany jest jedynie na podstawie osiągniętych przychodów zgodnie ze stawką ryczałtu określoną według świadczonych usług lub sprzedawanych towarów. Ta forma opodatkowania jest szczególnie korzystna dla przedsiębiorców generujących niskie koszty w stosunku do osiąganych przychodów oraz dla rozpoczynających działalność gospodarczą ze względu na stosunkowo niskie stawki zryczałtowanego podatku dochodowego.
Kto może rozliczać się na zasadach ryczałtu?
Z rozliczania w formie ryczałtu ewidencjonowanego mogą skorzystać osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych oraz spółki jawne osób fizycznych rozpoczynające działalność bądź takie, u których przychody w poprzednim roku nie przekroczyły równowartości 2 000 000 euro. Przeliczenia na złotówki dokonuje się zgodnie z kursem euro ogłaszanym przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy. W roku 2022 limit ten wynosi 9 188 200 zł, a w 2023 roku wynosi 9 654 400 zł.
Jednakże istnieją rodzaje działalności gospodarczych, których charakter wyklucza możliwość rozliczania przychodów ryczałtem ewidencjonowanym. Zostały one ujęte w art. 8 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym i należą do nich m.in. przychody z tytułu prowadzenia aptek, lombardów, usług prawnych bądź działalności reklamowej.
Co ważne, z ryczałtu nie może także skorzystać osoba, która była lub jest zatrudniona na podstawie stosunku pracy, a zamierza prowadzić lub prowadzi własną działalność i wykonuje w jej ramach – na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy – takie same czynności, jakie w danym roku podatkowym lub poprzednim wykonywała w ramach stosunku pracy. Wówczas począwszy od dnia osiągnięcia takiego przychodu do końca roku podatkowego, osoba taka musi rozliczać się na zasadach ogólnych.
Amortyzacja środków trwałych
Amortyzacja środków trwałych to nic innego jak stopniowe zużycie środka trwałego uwzględniane w formie comiesięcznych odpisów amortyzacyjnych w kosztach na podstawie rozłożonej w czasie wartości środka trwałego na określony czas trwania amortyzacji.
W związku z powyższym amortyzacja środków trwałych stanowi koszt podatkowy. Jednakże ryczałtowcy nie pomniejszają przychodów o koszty uzyskania przychodu. Zatem rodzi się pytanie, czy podatnik stosujący jako formę opodatkowania ryczałt powinien prowadzić ewidencję środków trwałych i amortyzować ujęte w niej środki trwałe?
Ryczałt a obowiązek amortyzacji środków trwałych
Obowiązek prowadzenia kartoteki środków trwałych przez ryczałtowców reguluje art. 15 pkt 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.
Podatnicy oraz spółki, których wspólnicy są opodatkowani w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, są obowiązani posiadać i przechowywać dowody zakupu towarów, prowadzić wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz, odrębnie za każdy rok podatkowy, ewidencję przychodów, zwaną dalej "ewidencją", z zastrzeżeniem ust. 3.
W związku z tym, skoro odpisy amortyzacyjne nie są uwzględniane w kosztach, skąd obowiązek prowadzenia ewidencji środków trwałych u ryczałtowców? Otóż obowiązek rozliczania zryczałtowanym podatkiem dochodowym przysługuje jedynie do określonego limitu (2 000 000 euro), po którego przekroczeniu przedsiębiorca ma obowiązek przejść na zasady ogólne. Przedsiębiorca ma prawo także dobrowolnie zmienić formę opodatkowania i zrezygnować z rozliczania ryczałtem nawet w trakcie roku. Amortyzacja środków trwałych zwykle rozkładana jest w czasie na wiele lat. W związku z tym po zmianie formy opodatkowania na zasady ogólne podatnik powinien kontynuować prowadzenie ewidencji środków trwałych, a pozostała, niezamortyzowana część składników majątku znajdujących się w firmie na dzień dokonania zmiany będzie stanowiła koszt podatkowy i zostanie ujęta w KPiR w formie odpisów amortyzacyjnych.
Przykład 1.
Podatnik rozliczający się na zasadach ryczałtu ewidencjonowanego w styczniu 2022 r. zakupił samochód osobowy o wartości 20 000 zł, który wprowadził do ewidencji środków trwałych. Pojazd będzie amortyzowany przez 5 lat metodą liniową, w związku z czym miesięczne odpisy amortyzacyjne wynoszą 333,33 zł. W czerwcu 2022 r. podatnik przekroczył limit osiągniętych przychodów, przez co zmuszony został do zmiany formy opodatkowania na zasady ogólne.
Do czerwca 2022 r. samochód został zamortyzowany w wysokości 5333,28 zł i ta część nie będzie stanowiła kosztu uzyskania przychodu, gdyż w tym okresie podatnik rozliczał się na zasadach ryczałtu i nie miał prawa do pomniejszania przychodów o koszty prowadzonej działalności. Od czerwca pozostała niezamortyzowana część pojazdu będzie ujmowana w kosztach uzyskania przychodu w kolumnie 13 KPiR, w formie comiesięcznych odpisów amortyzacyjnych zgodnie z planem amortyzacji.
