Wydatki, które zostały poniesione w związku z nabyciem (lub wytworzeniem) majątku trwałego firmy, co do zasady nie mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodu z chwilą, gdy powstały. Wlicza się je do kosztów stopniowo - przez cały okres ich użytkowania - przez tzw. odpisy amortyzacyjne. Amortyzacja środków trwałych odbywa się po to, aby w sposób racjonalny ukazać utratę wartości tych składników majątku. Co podlega amortyzacji? Jakie wyróżniamy metody amortyzacji? Czym charakteryzuje się amortyzacja degresywna? Wyjaśniamy poniżej.
Co podlega amortyzacji?
Amortyzacji podlegają środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, których wartość początkowa jest wyższa od 10 tys. zł. Jeżeli jednak przedmiot ma wartość niższą i spełnia definicję środka trwałego, również możemy objąć go amortyzacją (wówczas możliwe jest dokonanie jednorazowego odpisu amortyzacyjnego w wysokości 100 proc. wartości początkowej).
Zasadniczo istnieją cztery metody amortyzowania środków trwałych:
amortyzacja liniowa,
amortyzacja degresywna,
amortyzacja progresywna,
amortyzacja jednorazowa.
Każda z nich przeznaczona jest dla określonych typów środków trwałych. W przypadku wartości niematerialnych i prawnych stosuje się jedynie amortyzację liniową. Najczęściej stosowanymi metodami amortyzacji środków trwałych są natomiast: liniowa i degresywna. W tym artykule szczegółowo omówimy drugą z nich.
Amortyzacja degresywna i jej zasady
Amortyzacja degresywna opiera się na założeniu, iż zużycie środka trwałego, a zwłaszcza zmniejszenie jego wartości, w początkowym okresie używania następuje szybciej niż w następnych okresach. Dzięki temu możliwe jest szybsze niż w przypadku np. metody liniowej zamortyzowanie składnika majątku. Dzieje się tak dlatego, że podstawa dokonywania odpisów amortyzacyjnych jest zmniejszana w każdym roku podatkowym o sumę odpisów dokonanych w roku poprzednim. Podstawę ustaloną w ten sposób mnoży się następnie przez stawkę amortyzacyjną określoną w Wykazie stawek amortyzacyjnych, którą można podwyższyć odpowiednim współczynnikiem. Jego wysokość podatnik określa samodzielnie, pamiętając jednak, że ustawodawca wyznaczył jego granicę - nie może być wyższy niż 2,0. Współczynnik stosowany przy metodzie degresywnej, w stosunku do innych metod, jest bardzo wysoki, przez co pozwala na skrócenie okresu amortyzacji środka trwałego nawet dwukrotnie.
Stopniowe zmniejszanie się odpisów amortyzacyjnych następuje do momentu, gdy wartość odpisywanej raty staje się mniejsza od raty ustalanej za pomocą metody liniowej. Jeżeli dojdzie do takiej sytuacji, wówczas podatnik zobowiązany jest do dokonywania dalszych odpisów za pomocą amortyzacji liniowej, bez stosowania już współczynnika podwyższonego oraz zasadniczo bez obniżania podstawy. W takiej sytuacji istnieje jednak możliwość podwyższenia lub obniżenia stawki podstawowej, ale tylko, jeżeli wystąpią przesłanki, o których mowa w art. 22i updof lub też stawka amortyzacji może zostać ustalona indywidualnie, jeżeli wystąpią okoliczności opisane w art. 22j updof .
w równych ratach co miesiąc,
w równych ratach co kwartał,
jednorazowo na koniec roku.
Wybór jednego z nich powinien być stosowany konsekwentnie przez cały rok podatkowy, mając na uwadze wpływ odpisów na wysokość odprowadzanych zaliczek na podatek.
Cechą charakterystyczną tej metody amortyzacji jest to, że w pierwszych latach użytkowania środka trwałego kwoty amortyzacji są bardzo wysokie. Dlatego powinna ona być stosowana szczególnie przez podatników, którzy potrzebują szybko wygenerować wysokie koszty podatkowe.
Przykład 1. Porównanie metody degresywnej i liniowej
Spółka z o.o. zakupiła samochód ciężarowy o wartości 480 000 zł i wprowadziła go do ewidencji środków trwałych w kwietniu 2016 roku. W przypadku tego rodzaju środka trwałego zgodnie z Wykazem stawek amortyzacyjnych, obowiązuje stawka 20 proc. Spółka przyjęła maksymalną wartość współczynnika: 2,0.
Przy wyborze metody degresywnej, amortyzacja będzie przebiegała w następujący sposób:
Lata podatkowe | Odpis amortyzacyjny - wyliczenie | Roczny odpis amortyzacyjny | Łączny odpis amortyzacyjny |
2016 (V-XII) | [(480 000 zł x 20% x 2,0) / 12 m-cy] x 8 m-cy = 128 000 zł | 128 000 zł | 128 000 zł |
2017 | (480 000 zł - 128 000 zł) x 40% = 140 800 zł | 140 800 zł | 268 800 zł |
2018 | W tym roku podatkowym odpis liczony metodą degresywną (84 480 zł) byłby niższy od liczonego metodą liniową, zatem od tego roku następuje przejście na metodę liniową: 480 000 zł x 20% = 96 000 zł | 96 000 zł | 364 800 zł |
2019 | 480 000 zł x 20% = 96 000 zł | 96 000 zł | 460 800 zł |
2020 (I - III) | 480 000,00 zł - 460 800 zł = 19 200 zł | 19 200 zł | 480 000 zł |
Natomiast przy wyborze amortyzacji metodą liniową sytuacja będzie wyglądała następująco:
Lata podatkowe | Odpis amortyzacyjny - wyliczenie | Roczny odpis amortyzacyjny | Łączny odpis amortyzacyjny |
2016 | [(480 000 zł x 20%) : 12 m-cy] x 8 m-cy = 64 000 zł | 64 000 zł | 64 000 zł |
2017 | 480 000 zł x 20% = 96 000 zł | 96 000 zł | 160 000 zł |
2018 | 480 000 zł x 20% = 96 000 zł | 96 000 zł | 256 000 zł |
2019 | 480 000 zł x 20% = 96 000 zł | 96 000 zł | 352 000 zł |
2020 | 480 000 zł x 20% = 96 000 zł | 96 000 zł | 448 000 zł |
2021 (I - IV) | 480 000 zł - 448 000 zł = 32 000 zł | 32 000 zł | 480 000 zł |
Środki trwałe podlegające amortyzacji metodą degresywną
Metodę degresywną amortyzacji można stosować w odniesieniu do zamkniętego katalogu środków trwałych (wymienionych w art. 22k ust. 1 ustawy o PIT). Należą do nich maszyny i urządzenia zaliczone do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT), tj.:
kotły i maszyny energetyczne,
maszyny, aparaty i urządzenia ogólnego zastosowania,
maszyny, urządzenia i aparaty specjalistyczne,
urządzenia techniczne,
narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, niesklasyfikowane w innym miejscu.
Ponadto metodą degresywną można amortyzować środki transportu, jednak z wyłączeniem samochodów osobowych. Nie ma możliwości stosowania jej do innych środków trwałych niż te, które określił ustawodawca ani do wartości niematerialnych i prawnych.
