Praktycznie wykonywanie każdej pracy powoduje określone zagrożenia dla zdrowia lub życia pracownika. Istnieją jednak zajęcia generujące szczególnie wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpieczeństwa dla zatrudnionych osób. Jest to związane nie tylko z rodzajem świadczonej pracy, lecz także ze stosowanymi materiałami i procesami technologicznymi oraz substancjami chemicznymi. W I części cyklu zostały omówione czynniki oraz procesy technologiczne stwarzające szczególne zagrożenie dla pracownika, szczególnie kwestie stosowania materiałów i substancji chemicznych oraz problematykę ochrony przed promieniowaniem jonizującym.
Ograniczenia w zakresie stosowania materiałów i procesów technologicznych
W art. 220 § 1 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, zwanej dalej kp, ustanowiono zakaz stosowania materiałów i procesów technologicznych, co do których pracodawca nie posiada wiedzy dotyczącej stopnia ich szkodliwości dla pracowników.
W celu ustalenia stopnia szkodliwości materiałów i procesów technologicznych pracodawca zwraca się z wnioskiem o dokonanie oceny do jednej z jednostek badawczych wymienionych w załączniku do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej (MZiOS) z dnia 12 lipca 1996 roku w sprawie wykazu jednostek upoważnionych do przeprowadzania badań materiałów i procesów technologicznych w celu ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia oraz zakresu tych badań.
Pracodawca jest ponadto zobowiązany uwzględnić przepisy Rozporządzenia MZiOS z dnia 1 lipca 1996 roku w sprawie wprowadzenia zakazu stosowania, obrotu i transportu niektórych niebezpiecznych substancji chemicznych. Rozporządzenie to wskazuje 6 substancji, przy czym zakaz nie dotyczy ich stosowania i transportu:
- dla celów naukowo-badawczych i w pracach laboratoryjnych;
- w mieszaninie, o ile zawartość tej substancji nie przekracza stężenia 0,1% wagowych.
Niedopełnienie obowiązków określonych w art. 220 § 1 kp naraża pracodawcę na odpowiedzialność wykroczeniową wynikającą z przepisów art. 283 § 2 pkt 5 lit. a kp.
Postępowanie w przypadku substancji chemicznych
Art. 221 § 1 i 2 kp przewidują zakaz stosowania substancji chemicznych i ich mieszanin bez odpowiednich oznaczeń, kart charakterystyki oraz opakowań zabezpieczających przed określonymi zagrożeniami. Zgodnie z tymi przepisami niedopuszczalne jest stosowanie:
- substancji chemicznych i ich mieszanin nieoznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację;
- substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.
Kryteria oraz sposób klasyfikacji substancji chemicznych i ich mieszanin pod względem zagrożeń dla zdrowia lub życia, a także ich oznakowania, określają przepisy Ustawy z dnia 25 lutego 2011 roku o substancjach chemicznych i ich mieszaninach oraz regulacje wykonawcze wydane na jej podstawie.
Obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony pracownika przed promieniowaniem jonizującym
Obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony pracowników przed promieniowaniem jonizującym zostały sformułowane w art. 223 § 1 kp.
Ponadto, zgodnie z art. 223 § 2 kp, dawka promieniowania jonizującego pochodzącego ze źródeł naturalnych, otrzymywana przez pracownika przy pracy w warunkach narażenia na to promieniowanie, nie może przekraczać dawek granicznych, określonych w odrębnych przepisach dla sztucznych źródeł promieniowania jonizującego.
Pracodawcy są także zobowiązani stosować przepisy Rozporządzenia RM z dnia 12 lipca 2006 roku w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego. Pracodawcy korzystający natomiast z usług pracowników zewnętrznych mają obowiązek uwzględnienia regulacji Rozporządzenia RM z dnia 30 listopada 2020 roku w sprawie ochrony przed promieniowaniem jonizującym pracowników zewnętrznych narażonych podczas pracy na terenie kontrolowanym lub nadzorowanym.
Czynniki oraz procesy technologiczne stwarzające szczególne zagrożenie dla pracownika – część I. Podsumowanie
Pracodawcy są obowiązani stosować materiały i procesy technologiczne po uprzednim ustaleniu stopnia ich szkodliwości i podjęciu odpowiednich środków profilaktycznych. W przypadku używania substancji chemicznych należy je odpowiednio oznakować i zaopatrzyć w karty charakterystyki oraz zabezpieczające opakowania. Jeżeli w zakładzie pracy występuje promieniowanie jonizujące, należy przed nim chronić pracowników, stosując systematyczne pomiary i porównując ich wyniki z dawkami granicznymi.
