Działalność nierejestrowana stanowi uproszczoną formę aktywności gospodarczej, jednakże nie należy zapominać, że również ta forma podlega pod regulacje ustawy o VAT. W naszym dzisiejszym artykule zastanowimy się, jakie obowiązki ewidencyjne określa ustawa o VAT w działalności nierejestrowanej.
VAT w działalności nierejestrowanej - ustawa
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców nie stanowi działalności gospodarczej działalność:
- której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia,
- która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.
Warto dodać też, że ustawodawca pracuje nad projektem zmiany ustawy, gdzie limit ma zostać podniesiony z 50% do 75% przychodów.
Prowadzenie aktywności gospodarczej w formie działalności nierejestrowanej jest korzystne, jeżeli chodzi o obowiązki względem organów państwowych. Osoba fizyczna prowadząca tę działalność nie musi rejestrować się do CEIDG, nie musi posiadać numeru REGON, nie musi też rejestrować się w ZUS-ie.
Na gruncie podatku PIT przychód osiągnięty z tego tytułu nie jest kwalifikowany jako pozarolnicza działalność gospodarcza, co wiąże się np. z brakiem konieczności opłacania miesięcznych zaliczek na podatek. Jest to przychód z tzw. innych źródeł.
Przechodząc natomiast na grunt ustawy o VAT, należy wskazać, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Na mocy art. 15 ust. 2 ustawy działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Ustawa o VAT nie wyróżnia żadnych źródeł i nie posługuje się żadną klasyfikacją pochodzenia zysków ze sprzedaży. Każda działalność prowadzona w sposób ciągły i dla celów zarobkowych stanowi działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT.
To oznacza, że osoba fizyczna prowadząca działalność nierejestrowaną jest podatnikiem podatku VAT na takich samych zasadach jak „zwykły” przedsiębiorca.
Działalność nierejestrowana a limit zwolnienia VAT
Fakt, że działalność nierejestrowana podlega pod ustawę o VAT, nie oznacza automatycznie konieczności odprowadzania podatku należnego. Tak samo, jak typowi przedsiębiorcy również osoby prowadzące działalność nierejestrowaną mogą korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT.
Należy zauważyć, że ustawodawca przewiduje zwolnienie od podatku VAT dla pewnej grupy podatników. Regulacje w tym zakresie zawarte zostały w art. 113 ustawy.
Jak wynika z art. 113 ust. 1 ustawy, zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.
Powyższe zwolnienie ma zastosowanie, o ile podatnik nie wykonuje czynności określonych w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT, które powodują wykluczenie z możliwości korzystania ze zwolnienia.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że w 2023 roku miesięczny limit przychodu z działalności nierejestrowanej to 1745 zł. W konsekwencji każda osoba fizyczna będzie mieścić się w limicie zwolnienia podmiotowego.
Warto też dodać, że podatnik korzystający ze zwolnienia nie musi w tym zakresie składać zgłoszenia rejestracyjnego. Jak bowiem wynika z art. 96 ust. 3 ustawy o VAT, podmioty wymienione w art. 15, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 lub wykonujące wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 bądź przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, mogą złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT-R.
W takim przypadku naczelnik urzędu skarbowego po weryfikacji danych podanych w zgłoszeniu rejestracyjnym rejestruje podatnika jako „podatnika VAT zwolnionego” i na jego wniosek potwierdza to zarejestrowanie (art. 96 ust. 4 ustawy o VAT).
Obowiązki ewidencyjne i dokumentacyjne w zakresie podatku VAT
Jak już wskazaliśmy, osoba fizyczna prowadząca działalność nierejestrowaną podlega tym samym powinnościom, co inni podatnicy podatku VAT, co znajduje również odzwierciedlenie w zakresie obowiązków o charakterze dokumentacyjnym.
Przede wszystkim wskażmy, że w myśl art. 109 ust. 1 ustawy o VAT podatnicy, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży za dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym.
Ewidencja sprzedaży przewidziana w ww. przepisie służy precyzyjnemu ustaleniu momentu, w którym podatnik zwolniony podmiotowo przekracza próg kwoty sprzedaży i traci zwolnienie. Dlatego ustawodawca tej ewidencji postawił tylko 1 wymóg – musi w niej być ewidencjonowana sprzedaż na dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym (wyrok WSA we Wrocławiu z 7 listopada 2011 roku, I SA/Wr 1154/11).
Brak jest urzędowego wzoru prowadzenia tego rodzaju ewidencji, w związku z czym może być ona prowadzona w dowolnej formie. W przypadku działalności nierejestrowanej ideą prowadzenia tej ewidencji jest przede wszystkim monitorowanie miesięcznego limitu przychodów ze sprzedaży.
Należy także zaznaczyć, że w przypadku stwierdzenia, że podatnik nie prowadzi ewidencji, o której mowa w art. 109 ust. 1 ustawy, albo prowadzi ją w sposób nierzetelny, a na podstawie dokumentacji nie jest możliwe ustalenie wartości sprzedaży, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej określi, w drodze oszacowania, wartość sprzedaży opodatkowanej i ustali od niej kwotę podatku należnego.
Brak ewidencji lub jej nierzetelność jest zatem obwarowana sankcją podatkową.
Podsumowując, możemy wskazać, że prowadzenie działalności nierejestrowanej – choć stanowi znaczne uproszczenie w stosunku do typowej działalności gospodarczej – to jednak nie jest całkowicie wolne od obowiązków po stronie podatnika. Na gruncie podatku VAT możemy wyszczególnić obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży na każdy dzień.
