VAT w działalności nierejestrowanej - kiedy trzeba się zarejestrować?

Czy osoba fizyczna, która nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej, może być zobowiązana do rejestracji jako czynny podatnik VAT? Niekiedy taki obowiązek może wystąpić. Jak natomiast wygląda kwestia podatku VAT w działalności nierejestrowanej? Czy osoba prowadząca taką działalność powinna zarejestrować się do VAT?

Kim jest podatnik VAT?

Ustawa o podatku od towarów i usług (zwana dalej ustawą o VAT) wskazuje, że podatnikiem na cele podatku VAT jest:

1. osoba fizyczna, 
2. osoba prawna, 
3. jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej 

– wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Podatnikiem na cele VAT jest także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej stanowiąca przedsiębiorstwo w spadku w okresie od otwarcia spadku do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że definicja działalności gospodarczej występuje w ustawach o podatku dochodowym, ale także w ustawie – Prawo przedsiębiorców.

Należy jednak pamiętać, że podatnikiem na cele VAT są ww. podmioty, jeżeli wykonują działalność zdefiniowaną w ustawie o VAT. Co to oznacza?

Mogą nie być w ogóle zarejestrowani w ewidencji działalności gospodarczej CEIDG, a mogą być podatnikami VAT.

Obowiązek rejestracji do VAT

Jeżeli u podatnika wartość sprzedaży przekroczy w poprzednim roku podatkowym sumę 200 000 zł, to będzie on miał obowiązek od nowego roku zarejestrować się jako czynny podatnik VAT.

Warto dodać, że w pierwszym roku działalności limit wartości sprzedaży nie wyniesie 200 000 zł. Będzie on liczony na podstawie liczby dni, w których podatnik w pierwszym roku będzie prowadził działalność. Obliczenie limitu odbędzie się w sposób proporcjonalny. To spowoduje, że limit ten będzie mniejszy.

Jednak większość podatników, którzy osiągają tę wartość albo nawet znacznie niższą – już prowadzą działalność gospodarczą i są wpisani do rejestracji CEIDG.

Są jednak osoby fizyczne, które dokonują sporadycznej sprzedaży towarów lub usług czy też mają działalność nierejestrowaną.

Należy zaznaczyć, że te osoby także obejmuje ustawa o VAT.

Każdy przejaw działalności (sprzedaży), który spełnia cechy powyższej definicji działalności zawartej w ustawie o VAT, będzie podlegał przepisom ustawy o VAT, a zatem limitowi sprzedaży 200 000 zł oraz obowiązkowi rejestracji do VAT.

Kiedy więc osoba fizyczna prowadząca działalność nierejestrowaną musi zarejestrować się do VAT?

VAT w działalności nierejestrowanej

Ustawa z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców wskazuje, że działalność nierejestrowana jest to działalność wykonywana przez osobę fizyczną:

1. której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia;
2. która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Od 1 lipca 2023 roku do 31 grudnia 2023 roku powyższe 75% minimalnego wynagrodzenia stanowi kwota 2700 zł brutto.

Prawodawca określa przychód należny z działalności nierejestrowanej rozumiany jako kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Zanim więc osoba fizyczna dokona sprzedaży pierwszego takiego towaru lub usługi, musi zarejestrować się do VAT. Niezależnie od tego, czy prowadzi działalność rejestrowaną, czy nierejestrowaną, czy też będzie to jednorazowa sprzedaż. Od wykonania pierwszej sprzedaży towarów lub usług, o których mowa w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT osoba fizyczna prowadząca działalność nierejestrowaną musi zarejestrować się jako czynny podatnik VAT:

1. dokonują dostaw:

• towarów wymienionych w załączniku nr 12 do ustawy,
• towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, z wyjątkiem:
• energii elektrycznej (CN 2716 00 00),
• wyrobów tytoniowych,
• samochodów osobowych, innych niż wymienione w lit. e, zaliczanych przez podatnika, na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji,
• budynków, budowli lub ich części, w przypadkach, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 lit. a i b,
• terenów budowlanych,
• nowych środków transportu;

2. świadczą usługi:

• prawnicze,
• w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego,
• jubilerskie;

3. nie posiadają siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.

Oczywiście prowadzenie działalności nierejestrowanej to wiele korzyści, m.in.:

• brak obowiązku rejestracji działalności (wyjątkiem jest przekroczenie miesięcznego progu przychodu albo prowadzenie działalności koncesjonowanej);
• brak obowiązku prowadzenia ewidencji VAT oraz opłacania podatku VAT (wyjątek stanowi obowiązek rejestracji VAT z uwagi na rozpoczęcie sprzedaży towarów lub usług objętych VAT od pierwszej czynności sprzedaży);
• brak obowiązku odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy PIT-36;
• nieopłacanie składek społecznych i zdrowotnych z tytułu prowadzenia działalności nierejestrowanej;
• prowadzenie uproszczonej ewidencji sprzedaży.

Niemniej osoba fizyczna prowadząca działalność nierejestrowaną, która podlega przepisom ustawy o VAT, musi prowadzić ewidencję sprzedaży, aby kontrolować, czy przekroczyła limit przychodów 2700 zł, oraz ma obowiązek złożyć zeznanie roczne PIT-36 po zakończeniu roku kalendarzowego, w którym prowadziła tę działalność.

Przykład 1.

Osoba fizyczna prowadzi drobną, sporadyczną sprzedaż dywaników robionych ręcznie na drutach. Sprzedaż ta mieści się w limicie przychodów 2700 zł miesięcznie. Nie posiada ona zarejestrowanej działalności w CEIDG.

Od 1 września 2023 roku postanowiła dodatkowo sprzedawać perfumy i wody toaletowe.

W takim wypadku przed dokonaniem pierwszej sprzedaży perfum czy wody toaletowej osoba fizyczna powinna zarejestrować się jako czynny podatnik VAT.

Problemy z opodatkowaniem najmu

Wiele problemów z umowami najmu prywatnego mają osoby fizyczne, które wynajmują więcej niż jedno mieszkanie.

Z reguły najem prywatny dotyczący lokalu mieszkalnego jest zwolniony z VAT, jednakże osoba fizyczna wynajmująca dane mieszkanie musi zweryfikować, czy ma prawo skorzystać ze zwolnienia z VAT dla takiego wynajmu.

1. nastawiony jest na cel zarobkowy;
2. wykorzystuje zasoby materialne (składniki majątku ruchome lub nieruchome) podatnika;
3. ma charakter powtarzalny, ciągły, systematyczny;
4. prowadzony jest na własny rachunek.

Nawet jeżeli osoba fizyczna nieprowadząca działalności musi zarejestrować się jako czynny podatnik VAT z uwagi na to, że najem prywatny kilku mieszkań jest działalnością w świetle ustawy o VAT, to powinna sprawdzić jeszcze możliwość przedmiotowego zwolnienia z VAT.

Czy powyższe zwolnienie z VAT znajdzie zastosowanie, czy nie – to będzie zależeć od odpowiedzi na wszystkie poniższe pytania:

1. Czy całość lub część wynajmowanej nieruchomości ma charakter mieszkalny?
2. Czy osoba fizyczna prowadzi wynajem na własny rachunek (nie za pośrednictwem np. agencji najmu)?
3. Czy wynajem mieszkania jest prowadzony w celu mieszkaniowym (albo na rzecz społecznych agencji najmu)?

To jednak nie wszystko.

Przykład 2.

Osoba fizyczna prowadzi najem 3 lokali na własny rachunek. Wynajmowane nieruchomości to lokale o charakterze mieszkalnym. Cel najmu prywatnego jest wyłącznie mieszkaniowy.

O ile osoba fizyczna będzie mogła korzystać zarówno z podmiotowego, jak i przedmiotowego zwolnienia z VAT, o tyle będzie musiała przeanalizować, czy wynajem 3 mieszkań będzie nosił znamiona działalności gospodarczej. Efektem tego może być obowiązek rejestracji działalności w CEIDG.

Końcowo warto zacytować fragment podsumowujący interpretacji ogólnej z 8 października 2021 roku (sygn. PT1.8101.1.2021) wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej oraz Dyrektorów Izb Administracji Skarbowej.

„[…] Podsumowując, usługa wynajmu bądź dzierżawy nieruchomości (lub jej części) o charakterze mieszkalnym (np. lokalu mieszkalnego), świadczona przez czynnego podatnika podatku od towarów i usług na rzecz podmiotu gospodarczego (innego niż społeczna agencja najmu), który wykorzystuje wynajmowaną nieruchomość na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, np. podnajmuje tę nieruchomość innym podmiotom na cele mieszkaniowe, podlega opodatkowaniu z zastosowaniem podstawowej stawki podatku VAT.

Zwolnienie, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 36 ustawy o VAT nie ma w tym przypadku zastosowania, gdyż nie jest spełniony warunek dotyczący realizacji celu mieszkaniowego nabywcy świadczenia (podmiotu gospodarczego). […]”.