Prowadzenie działalności nierejestrowanej powoduje konieczność odprowadzenia podatku dochodowego od dochodu, czyli od różnicy pomiędzy przychodem a kosztem. W związku z tym warto zastanowić się, czy możliwa jest amortyzacja w działalności nierejestrowanej.
Ustalenie dochodów z działalności nierejestrowanej
W pierwszej kolejności odnieśmy się do kwestii działalności nierejestrowanej.
Jak wynika z art. 5 ustawy – Prawo przedsiębiorców, nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną:
- której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia,
- która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej,
- która nie działa w ramach umowy spółki cywilnej.
Brak zarejestrowanej działalności gospodarczej nie oznacza, że uzyskiwane dochody są zwolnione z opodatkowania. Pojęcie działalności nieewidencjonowanej odnosi się bowiem do braku wpisu w ewidencji działalności gospodarczej.
Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną jest zobowiązana do odprowadzenia z tej działalności należnego podatku dochodowego.
W myśl art. 20 ust. 1ba ustawy o PIT przychody osiągane z działalności, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców, należy kwalifikować do przychodów z innych źródeł, które ustawodawca ujął w art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy.
Przychody z innych źródeł podlegają pomniejszeniu o koszty podatkowe. Dopiero tak ustalony dochód podlega opodatkowaniu podatkiem na zasadach ogólnych wg skali podatkowej. Rozliczenie podatku następuje w zeznaniu rocznym PIT-36 składanym w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Na marginesie warto wskazać, że podatnik nie ma obowiązku opłacania zaliczek na podatek w trakcie roku z działalności nierejestrowanej.
Koszty podatkowe przy działalności nierejestrowanej
W ustawie o PIT nie odnajdziemy przepisu, który wprost dotyczyłby kosztów w przypadku działalności nierejestrowanej. W tym zakresie należy zatem odnieść się do reguł ogólnych.
Zgodnie z przepisem art. 22 ust. 1 ustawy o PIT kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania, lub zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera wykazu wydatków, który przesądzałby o ich zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, zatem przyjmuje się, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie rzeczywiście poniesione przez podatnika, racjonalnie uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie przychodów lub zabezpieczenie, lub zachowanie źródła przychodów.
Podkreślić należy, że to na podatniku spoczywa obowiązek udowodnienia, że dany wydatek został faktycznie poniesiony i że spełnia ustawowe kryteria uznania go za koszt uzyskania przychodu – w szczególności, że pozostaje on w związku przyczynowo-skutkowym z przychodem lub możliwością powstania przychodu.
Podatnik ma zatem prawo do odliczenia dla celów podatkowych wszelkich poniesionych przez siebie wydatków, które nie zostały wymienione w art. 23 ww. ustawy – pod warunkiem, że ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na możliwość powstania przychodu (w tym zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów). Aby dany koszt mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, musi ponadto zostać prawidłowo udokumentowany.
Ponadto trzeba też podkreślić, że przywołany art. 22 ust. 1 ustawy o PIT ani żaden inny przepis tej ustawy nie określa zasad dokumentowania wydatków zaliczanych do kosztów uzyskania przychodów.
W tym miejscu trzeba zatem sięgnąć do regulacji Ordynacji podatkowej, gdzie w art. 180 § 1 czytamy, że jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
To zatem prowadzi do wniosku, że podatnik może w zeznaniu rocznym PIT-36 przy obliczaniu dochodu odliczyć koszty, które poniósł ściśle w związku z wykonywaną działalnością nierejestrowaną. Wnioskodawca może wydatki udokumentować wszelkimi dowodami, o których mowa w art. 181 Ordynacji podatkowej.
Na koniec trzeba podkreślić, że podatnicy prowadzący działalność nierejestrowaną nie mają obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, w związku z czym nie mają do nich zastosowania przepisy rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
Amortyzacja w działalności nierejestrowanej
Może zdarzyć się sytuacja, w której podmiot prowadzący działalność nierejestrowaną, wykorzystuje określony składnik majątku rzeczowego.
To z kolei rodzi pytanie, czy taki rzeczowy składnik majątku można uznać za środek trwały i amortyzować.
Jak podaje art. 22 ust. 8 ustawy PIT, kosztem uzyskania przychodów są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (odpisy amortyzacyjne) dokonywane wyłącznie zgodnie z art. 22a-22o, z uwzględnieniem art. 23.
Natomiast w myśl art. 22a ust. 1 ustawy o PIT amortyzacji podlegają, z zastrzeżeniem art. 22c, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
- budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
- maszyny, urządzenia i środki transportu,
- inne przedmioty
– o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 23a pkt 1, zwane środkami trwałymi.
Powyższy przepis odnosi się zatem do składników majątku:
- wykorzystywanych na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą,
- oddanych do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu.
Zgodnie z art. 5a pkt 6 ustawy o PIT, ilekroć jest mowa o działalności gospodarczej, oznacza to działalność zarobkową prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9.
Biorąc zatem pod uwagę wykładnię językową przepisu, możemy dojść do wniosku, że amortyzacja środka trwałego nie dotyczy tych składników, które są wykorzystywane w działalności kwalifikowanej do źródła określonego w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT.
To oznaczałoby, że podatnicy prowadzący działalność nierejestrowaną nie mają prawa do amortyzacji.
Przyjęcie jednak takiego stanowiska wydaje się nieuzasadnione pod względem wykładni celowościowej oraz funkcjonalnej. Istotą wprowadzenia regulacji na temat działalności nierejestrowanej było uproszczenie rozliczenia dochodu od działalności w niewielkim rozmiarze, a nie pozbawienie takich podatników prawa do ujęcia wydatku w kosztach.
W tym wypadku kierowanie się wyłącznie wykładnią językową należy zatem uznać za zbyt daleko idące.
Przedmiotowa kwestia nie doczekała się bezpośredniego wyjaśnienia w przepisach. Brakuje również dostępnego orzecznictwa w tym zakresie. Z tego też względu dobrym rozwiązaniem jest rozważenie możliwości wystąpienia z indywidualnym wnioskiem o interpretację celem potwierdzenia, czy możliwa jest amortyzacja w działalności nierejestrowanej.
