Praca na własny rachunek oznacza przede wszystkim swobodne gospodarowanie swoim czasem i pieniędzmi. Osoba prowadząca firmę samodzielnie ustala cele, godziny pracy, decyduje o inwestycjach i kierunku rozwoju biznesu. Z drugiej strony ciąży na niej spora odpowiedzialność związana z nieustannym dbaniem o interes firmy. Wiele osób chce spróbować swoich sił w biznesie, ale obawia się porażki. Pomocną dłoń do przedsiębiorców wyciąga rząd, wprowadzając tzw. Konstytucję biznesu, mającą uprościć założenie i prowadzenie firmy w Polsce. Działalność bez rejestracji - jak wygląda w praktyce?
Czym jest działalność gospodarcza?
Działalność gospodarcza to wykonywanie w sposób zorganizowany i ciągły czynności nastawionych na zysk. Przedsiębiorcy prowadzą działalność we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, co oznacza że ponoszą ryzyko gospodarcze związane z firmą.
Założenie jednoosobowej działalności gospodarczej wymaga rejestracji w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) poprzez złożenie wniosku CEIDG-1 w urzędzie miasta lub gminy. W ten sposób deklarujemy chęć prowadzenia własnej firmy, datę rozpoczęcia działalności, formę opodatkowania, częstotliwość uiszczania zaliczek na podatek dochodowy itd. Otrzymujemy NIP i REGON. Po złożeniu wniosku CEIDG-1 przedsiębiorca jest automatycznie rejestrowany jako płatnik w ZUS-ie. Na zarejestrowanie się jako ubezpieczony ma 7 dni od momentu założenia działalności poprzez dostarczenie wniosku ZUS ZUA lub ZUS ZZA. W razie chęci/obowiązku rejestracji do VAT składamy jeszcze w urzędzie skarbowym druk VAT-R. Po dokonaniu tych wszystkich formalności możemy zająć się prowadzeniem biznesu.
Nowe przepisy dają możliwość prowadzenia niezarejestrowanej działalności, bez potrzeby dopełniania jakichkolwiek formalności w urzędach i ZUS-ie, jednak aby móc z tego przywileju skorzystać, trzeba spełnić określone warunki.
Działalność bez rejestracji - to możliwe!
Prowadzenie niezarejestrowanej działalności dostępne jest od 30 kwietnia 2018 roku.
Nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.
W 2023 roku nastąpił wzrost limitu przychodu z działalności nierejestrowanej uprawniający do prowadzenia tej formy sprzedaży:
- do 30 czerwca 2023 roku – przychód ze sprzedaży nie mógł przekroczyć 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku,
- od 1 lipca 2023 roku – przychód ze sprzedaży nie może przekroczyć 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku.
Minimalne wynagrodzenie w 2023 roku wynosi:
- od stycznia 2023 roku – 3490 zł brutto,
- od lipca 2023 roku – 3600 zł brutto.
Nie ma możliwości skorzystania z preferencji prowadzenia firmy bez rejestracji w przypadku, gdy specyfika branży wymaga posiadania koncesji, pozwoleń lub licencji, np. działalności w zakresie przewozów lotniczych, ochrony mienia i osób czy wytwarzania, obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją. Dodatkowo zabronione jest prowadzenie działalności niezarejestrowanej w formie spółki cywilnej.
Zwróćmy jeszcze uwagę na to, że działalność bez rejestracji to w istocie wykonywanie czynności na własny rachunek, jednak nie jest to działalność gospodarcza w rozumieniu przepisów.
Kiedy konieczna będzie rejestracja firmy?
Zarejestrowanie działalności od początku jej prowadzenia będzie konieczne w przypadku, gdy nie zostanie spełniony przynajmniej jeden z powyższych warunków. W odniesieniu do osób, które rozpoczną wykonywanie czynności na własny rachunek bez rejestracji firmy, w razie uzyskania w danym miesiącu przychodu wyższego od połowy kwoty minimalnego wynagrodzenia, konieczne stanie się zarejestrowanie firmy w CEIDG (w terminie 7 dni, licząc od dnia, w którym przekroczony zostanie limit przychodów) i dopełnienie pozostałych formalności związanych z rozpoczęciem prowadzenia działalności gospodarczej. Trzeba mieć na uwadze, że niezarejestrowanie firmy wiąże się z konsekwencjami w postaci kary grzywny, a nawet kary pozbawienia wolności. Dodatkowo należy zapłacić zaległy podatek i składki do ZUS-u wraz z odsetkami.
Jak widzimy, dopuszczalny przychód w odniesieniu do działalności bez rejestracji jest niewielki, wprowadzone przepisy mają na celu umożliwienie prowadzenia własnego biznesu na mniejszą skalę, bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów, jednak co miesiąc trzeba pilnować, czy nie została przekroczona kwota przychodów określona w ustawie.
Niezarejestrowana działalność a składki ZUS
Dobra wiadomość dla osób chcących spróbować swoich sił w biznesie jest taka, że w przypadku osiągania przychodów pozwalających na prowadzenie działalności bez rejestracji nie trzeba opłacać żadnych składek do ZUS-u. Przedsiębiorcy, którzy nie zarejestrowali firmy, zwolnieni są z obowiązku uiszczania składek na ubezpieczania społeczne i Fundusz Pracy, a nawet składki na ubezpieczenie zdrowotne. Taka preferencja daje spore oszczędności, gdyż koszt samej składki zdrowotnej to czasem może być ponad 300 zł miesięcznie. Osoba osiągająca przychód na poziomie około 1 000 zł musi oddać do ZUS-u prawie 1/3 swojego miesięcznego zarobku. Działalność bez rejestracji daje zatem szansę początkującym przedsiębiorcom potrzebującym czasu na rozwój firmy i wypracowanie większych zysków.
Działalność bez rejestracji to preferencja, a nie obowiązek. Każda osoba decydująca się na takie rozwiązanie powinna mieć na uwadze konsekwencje wynikające z braku rejestracji firmy, takie jak nieodprowadzanie składek emerytalnych, brak ubezpieczenia zdrowotnego pozwalającego na korzystanie ze świadczeń zdrowotnych w ramach NFZ oraz niemożność zgłoszenia się do ubezpieczenia chorobowego gwarantującego zasiłek w razie choroby lub macierzyństwa. Jeżeli zatem chcemy posiadać tego typu zabezpieczenie, warto rozważyć zarejestrowanie działalności gospodarczej, możemy to zrobić w każdym momencie, niezależnie od osiąganych przychodów.
Przykład 1.
Osoba prowadząca niezarejestrowaną działalność i pracująca jednocześnie na etacie chce korzystać ze świadczeń w ramach NFZ. Czy musi w tym celu dokonać rejestracji działalności?
Jeżeli przedsiębiorca prowadzący działalność bez rejestracji jest zatrudniony na etacie, to z tego tytułu podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu i bez przeszkód może korzystać z opieki NFZ. Nie ma zatem potrzeby rejestrowania działalności.
Przykład 2.
Kobieta prowadząca działalność bez rejestracji i będąca w ciąży zatrudniona jest równocześnie na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze godzin (zarobki wyższe od minimalnej krajowej). Czy może zgłosić się do ubezpieczenia chorobowego i uzyskać zasiłek macierzyński z tytułu działalności?
Działalność bez rejestracji nie pozwala na przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego z tego tytułu. Przedsiębiorca, który chce być objęty ubezpieczeniem chorobowym, powinien dokonać rejestracji działalności. W tym przypadku jednak nawet po zarejestrowaniu firmy w CEIDG nie będzie możliwe zgłoszenie się do ubezpieczenia chorobowego. Wynika to z tego, że osoba prowadząca firmę i zatrudniona na etacie z wynagrodzeniem równym lub wyższym minimalnemu, opłaca z tytułu działalności obowiązkowo tylko składkę zdrowotną. Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego może natomiast przystąpić tylko przedsiębiorca podlegający obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym.
Czy prowadząc działalność bez rejestracji, płacimy podatek dochodowy?
Brak zarejestrowanej firmy nie oznacza zwolnienia z opłacania podatku dochodowego. Tego typu zarobek stanowi bowiem przychód z innych źródeł podlegający opodatkowaniu. Stawka podatku w tym przypadku to 12% lub 32% - po przekroczeniu pierwszego progu podatkowego (przychody z działalności niezarejestrowanej sumujemy z pozostałymi przychodami, np. z tytułu umowy o pracę). Osoba korzystająca z preferencji prowadzenia działalności bez rejestracji zapłaci podatek dopiero po zakończeniu roku podatkowego. W takim wypadku należy złożyć deklarację PIT-36, która obowiązuje osoby opłacające podatek samodzielnie.
Działalność bez rejestracji - pozostałe obowiązki i przywileje
Co do zasady osoba prowadząca niezarejestrowaną firmę jest zwolniona z VAT (zwolnienie podmiotowe na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT), jednak nie każdy rodzaj działalności może korzystać ze zwolnienia do limitu 200 000 zł obrotów rocznie. Przedsiębiorcy wskazani w art. 113 ust. 13 pkt 1–2 ustawy o VAT, pomimo braku rejestracji w CEIDG, zobowiązani są do rejestracji jako czynni podatnicy VAT. Osoby świadczące usługi lub sprzedające towary w ramach niezarejestrowanej działalności mogą bez przeszkód wystawiać faktury, niezależnie od tego, czy są czynnymi podatnikami VAT, czy też korzystają ze zwolnienia.
Nie jest wówczas wymagane prowadzenie księgowości. Zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy o VAT trzeba natomiast posiadać ewidencję sprzedaży, tzw. uproszczony rejestr sprzedaży. W ewidencji tej należy ujmować sprzedaż za dany dzień, nie później niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Rejestr sprzedaży pozwoli nam w prosty sposób ustalić moment przekroczenia określonego w ustawie limitu przychodów.
Podsumowując, wprowadzenie przepisów dotyczących działalności nierejestrowanej miało na celu ułatwienie rozpoczęcia wykonywania czynności na własny rachunek czy sprawdzenia pomysłu na biznes bez potrzeby rejestrowania firmy. W razie gdy testowana działalność okaże się nieopłacalna, znacznie łatwiej jest się z niej wycofać. Nieuznawanie za działalność gospodarczą drobnego handlu czy sporadycznie świadczonych usług z pewnością przyczyni się do wzrostu przedsiębiorczości Polaków. Rozpoczęcie prowadzenia biznesu jest tańsze, a co za tym idzie decyzja o podjęciu się dodatkowych zobowiązań łatwiejsza.
