Opodatkowanie działalności nierejestrowej na gruncie PIT i VAT

Działalność nierejestrowana jest ułatwieniem w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej przez drobnych przedsiębiorców. Mimo, że taka forma aktywności gospodarczej nie wymaga rejestracji działalności w CEIDG, to jednak nadal mamy do czynienia z generowaniem przychodu, który wciąż podlega pod regulacje prawa podatkowego. Jak wygląda opodatkowanie działalności nierejestrowej na gruncie podatku PIT oraz VAT? Odpowiadamy!

Czym jest działalność nierejestrowa?

Działalność nierejestrowa została opisana w ustawie Prawo przedsiębiorców. Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności w 2024 roku nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. Dodatkowo wskazano, że wybór tej formy ma charakter dobrowolny, ponieważ osoba wykonująca działalność nierejestrową może złożyć wniosek o wpis do CEIDG. Z dniem wpisu taka działalność staje się działalnością gospodarczą.

Ustawa wyjaśnia również, co należy rozumieć poprzez pojęcie przychodu należnego. Otóż w kategorii tej mieszczą się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Oznacza to, że do obliczenia limitu brane są pod uwagę również te kwoty, które przysługują sprzedawcy z tytułu sprzedaży, nawet jeżeli fizycznie ich nie otrzymał.

Przykład 1.

Podatnik prowadzący działalność nierejestrową w lipcu dokonał sprzedaży towaru na rzecz dwóch klientów. Pierwszemu z nich sprzedał towar 15 lipca za kwotę 2000 zł i od razu otrzymał zapłatę. Natomiast drugiemu sprzedał towar 17 lipca za kwotę 1700 zł, jednak zapłatę otrzymał dopiero w sierpniu. Mimo wszystko przychód podatnika z tytułu kwot należnych w lipcu wyniósł 3700 zł, co oznacza, że utracił on prawo do korzystania z działalności nierejestrowej. W konsekwencji uznaje się, że od 17 lipca podatnik prowadzi działalność gospodarczą.

Prawo przedsiębiorców w art. 5 ust. 3 określa, że jeżeli przychód należny przekroczył w danym miesiącu określony limit, działalność nierejestrowa staje się działalnością gospodarczą, począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie limitu. W takim przypadku osoba wykonująca działalność gospodarczą składa wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w terminie 7 dni od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie wysokości limitu.

Opodatkowanie działalności nierejestrowej na gruncie podatku VAT

W zakresie podatku VAT należy wskazać, że w świetle art. 15 ustawy o podatku od towarów i usług podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Natomiast działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Obejmuje ona w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Zatem u drobnych przedsiębiorców pojawia się pytanie, jak wygląda opodatkowanie działalności nierejestrowej na gruncie podatku VAT? Podmiot prowadzący działalność nierejestrową jest traktowany jako podatnik VAT na takich samych zasadach, jak podatnicy prowadzący standardową działalność gospodarczą. Powoduje to, że osoby takie mogą również korzystać z katalogu zwolnień z VAT. Tutaj na największą uwagę zasługuje zwolnienie z VAT ze względu na wartość sprzedaży, o którym mowa w art. 113 ustawy VAT.

Zgodnie z tym przepisem zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których jej wartość nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. W przypadku podatnika rozpoczynającego w trakcie roku podatkowego wykonywanie działalności zwolnienie przysługuje, jeżeli przewidywana wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty 200 000 zł.

Podatnicy prowadzący działalność nierejestrową, zwolnioną z VAT ze względu na wartość sprzedaży, mają obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży za dany dzień. Dodatkowo w pewnych przypadkach może również powstać konieczność wystawienia faktury. Co do zasady podatnicy zwolnieni z VAT nie mają obowiązku dokumentowania sprzedaży fakturą, jednak taka powinność powstanie, jeżeli nabywca zgłosi żądanie jej wystawienia w ciągu 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dokonano sprzedaży.

Opodatkowanie działalności nierejestrowej na gruncie podatku PIT

Zgodnie z art. 20 ust. 1ba–1bc ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychody uzyskane z tytułu działalności nierejestrowej są uznawane za przychody z innych źródeł. W konsekwencji opodatkowanie działalności nierejestrowej, a co za tym idzie osiąganych przychodów następuje według skali podatkowej (12% lub 32%) i wykazywane z pozostałymi dochodami w zeznaniu rocznym PIT-36.

W przypadku przychodów z innych źródeł ustawa PIT nie nakłada obowiązku odprowadzania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy, co jest kolejnym ułatwieniem dla podatników wykonujących działalność nierejestrową.

Wspomniany przepis określa również, że w przypadku gdy podatnik przekroczy miesięczny limit dla działalności nierejestrowanej, wówczas uznaje się, że uzyskuje przychody z działalności gospodarczej. Następuje to zarówno w momencie złożenia wniosku o wpis do CEIDG, co zgodnie z przepisem powinno nastąpić w ciągu 7 dni od dnia przekroczenia limitu, jak i od dnia następującego po dniu, w którym nastąpił bezskuteczny upływ opisanego terminu.

Dodatkowo warto zaznaczyć, że przychody osiągnięte w okresie od dnia, w którym przekroczono limit przychodów przewidziany dla działalności nierejestrowej, do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o wpis do CEIDG lub – gdy podatnik nie złożył wniosku o wpis do CEIDG w odpowiednim terminie – do dnia, w którym nastąpił bezskuteczny upływ terminu do złożenia tego wniosku, zalicza się do przychodów z innych źródeł.

Przykład 2.

Podatnik prowadzący działalność nierejestrową przekroczył miesięczny limit 21 lipca. Wniosek o wpis do CEIDG złożył dopiero 28 lipca. Na gruncie podatku PIT uznaje się, że podatnik osiąga dochody z działalności gospodarczej dopiero od 28 lipca.

Przykład 3.

Podatnik prowadzący działalność nierejestrowanej przekroczył miesięczny limit 21 lipca. Wniosek o wpis do CEIDG złożył dopiero 2 sierpnia. Na gruncie podatku PIT uznaje się, że podatnik osiąga dochody z działalności gospodarczej już od 28 lipca.