Greenwashing na gruncie prawa to działania marketingowe mające na celu wywołanie wśród odbiorców wrażenia, że działalność danego przedsiębiorcy lub jego towary bądź usługi są ekologiczne, albo są wytwarzane zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju w sytuacji, gdy faktycznie działalność, towary lub usługi tego przedsiębiorcy nie mają takiego waloru. Czy takie działania są legalne? Jakie regulacje dotyczą greenwashingu? Kiedy taka komunikacja może być czynem nieuczciwej konkurencji i z jakimi sankcjami należy się liczyć? Dowiesz się z poniższego artykułu.
Greenwashing na gruncie prawa unijnego
Przeciwdziałaniu greenwashingowi ma służyć Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 roku w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088 (dalej: „Rozporządzenie”). Rozporządzenie ustanawia kryteria służące ustaleniu, czy dana działalność gospodarcza kwalifikuje się jako zrównoważona środowiskowo na potrzeby określenia stopnia, w jakim dana inwestycja jest zrównoważona środowiskowo. Rozporządzenie znajduje jednak zastosowanie tylko do niektórych przedsiębiorców.
Rozporządzenie stosuje się do krajowych lub unijnych wymogów dla uczestników rynku finansowego lub emitentów w odniesieniu do produktów finansowych lub obligacji korporacyjnych służących realizacji celów środowiskowych. Rozporządzenie stosuje się również do uczestników rynku finansowego, którzy udostępniają produkty finansowe.
Rozporządzenie znajdzie zastosowanie także do przedsiębiorstw, które podlegają obowiązkowi publikacji oświadczenia na temat informacji niefinansowych lub skonsolidowanego oświadczenia na temat informacji niefinansowych.
Dana działalność gospodarcza kwalifikuje się jako zrównoważona środowiskowo, jeżeli działalność ta:
- wnosi istotny wkład w realizację co najmniej jednego z celów środowiskowych w Rozporządzeniu;
- nie wyrządza poważnych szkód dla żadnego z celów środowiskowych określonych w Rozporządzeniu;
- jest prowadzona zgodnie z minimalnymi gwarancjami określonymi w Rozporządzeniu;
- spełnia techniczne kryteria kwalifikacji, które zostały ustanowione przez Komisję zgodnie z Rozporządzeniem.
Rozporządzenie szczegółowo reguluje, kiedy przedsiębiorcy objęci regulacją mogą kwalifikować daną inwestycję jako zrównoważoną środowiskowo. Rozporządzenie nie przewiduje jednak żadnych sankcji.
Rozpowszechnianie wprowadzających w błąd informacji jako czyn nieuczciwej konkurencji
Greenwashing na gruncie prawa może być w konkretnych okolicznościach uznany za czyn nieuczciwej konkurencji. Czynem nieuczciwej konkurencji jest rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o swoim przedsiębiorcy albo przedsiębiorstwie, w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody.
Jeżeli zatem informujesz nieprawdziwie, że twoje przedsiębiorstwo jest ekologiczne w celu zwiększenia zysków przedsiębiorstwa, narażasz się na sankcje związane z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji.
Wiadomościami, o których mowa wyżej, mogą być nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd informacje, w szczególności o:
- wytwarzanych towarach lub świadczonych usługach,
- sytuacji gospodarczej lub prawnej.
Rozpowszechnianiem wiadomości, o których mowa wyżej, jest również posługiwanie się:
- nieprawdziwymi atestami,
- nierzetelnymi wynikami badań,
- nierzetelnymi informacjami o wyróżnieniach lub oznaczeniach produktów lub usług.
Reklama wprowadzająca w błąd
Czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest w szczególności reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi.
Przykład 1.
Kiedy greenwashing na gruncie prawa będzie stanowić czyn nieuczciwej konkurencji polegający na reklamie wprowadzającej w błąd?
Narażasz się na sankcje związane z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji, jeżeli np. reklamujesz swój produkt jako green lub zielony, sugerując, że jest ekologiczny, podczas gdy nie jest to prawdą lub taka kwalifikacja nie ma uzasadnienia.
Mylne oznaczenie produktów
Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów albo usług, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich. Również w tym wypadku czynem nieuczciwej konkurencji może być greenwashing, np. gdy przedsiębiorca oznaczy swój towar oznaczeniem eco, nie mając ku temu żadnych podstaw ani uzasadnienia.
Czynem nieuczciwej konkurencji jest również wprowadzenie do obrotu towarów w opakowaniu mogącym wywołać skutki określone powyżej, chyba że zastosowanie takiego opakowania jest uzasadnione względami technicznymi.
Greenwashing na gruncie prawa – sankcje karne związane z nieuczciwą konkurencją
Kto, oznaczając towary albo usługi, wprowadza klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów lub usług albo nie informuje o ryzyku, jakie wiąże się z korzystaniem z nich, i naraża w ten sposób klientów na szkodę, podlega karze aresztu albo grzywny.
Tej samej karze podlega ten, kto dopuszcza się czynu nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy lub sprzedaży.
Kto, w celu przysporzenia korzyści majątkowej lub osobistej sobie, swojemu przedsiębiorstwu lub osobom trzecim rozpowszechnia nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd wiadomości o swoim przedsiębiorstwie lub przedsiębiorcy, w szczególności o osobach kierujących przedsiębiorstwem, wytwarzanych towarach, świadczonych usługach lub stosowanych cenach albo o sytuacji gospodarczej lub prawnej przedsiębiorcy lub przedsiębiorstwa, podlega karze aresztu albo grzywny.
Greenwashing na gruncie prawa – dochodzenie roszczeń cywilnych
W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:
- zaniechania niedozwolonych działań;
- usunięcia skutków niedozwolonych działań;
- złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
- naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych;
- wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych;
- zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.
Sąd, na wniosek uprawnionego, może orzec również o wyrobach, ich opakowaniach, materiałach reklamowych i innych przedmiotach bezpośrednio związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji. W szczególności sąd może orzec ich zniszczenie lub zaliczenie na poczet odszkodowania.
Należy jednak mieć na uwadze, że w razie wniesienia oczywiście bezzasadnego powództwa z tytułu nieuczciwej konkurencji, sąd, na wniosek pozwanego, może nakazać powodowi złożenie jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Pozwany, u którego na skutek wniesienia powództwa, o którym mowa powyżej, powstała szkoda, może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Greenwashing na gruncie prawa a naruszenie zbiorowych interesów konsumentów
Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności:
- naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji;
- nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji.
Prezes UOKiK wydaje decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazującą zaniechanie jej stosowania, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu określonego powyżej.
W decyzji Prezes UOKiK może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji.
Prezes Urzędu może także nakazać publikację decyzji w całości lub w części, z zaznaczeniem, czy decyzja ta jest prawomocna, w określonej w niej formie, na koszt przedsiębiorcy.
