Mierz wysoko, ucz się, osiągaj biegłość oraz realizuj cele – to rozwinięcie skrótu ALMA. Nowa inicjatywa Komisji Europejskiej ma na celu integrację młodych ludzi w wieku 18-29 lat, którzy nie kształcą się i nie pracują. W ramach opracowania omówimy najważniejsze zagadnienia związane z finansowaniem i wdrażaniem inicjatywy ALMA.
Jak to się zaczęło?
Każda nowa inicjatywa Komisji Europejskiej jest odpowiedzią na zaistniały problem, który dotyczy większości krajów wspólnoty. Bezrobocie oraz brak perspektyw na usamodzielnienie wśród osób młodych w Unii Europejskiej to ciągle temat nierozwiązany. Pierwsze próby wprowadzenia międzynarodowego programu na rzecz innowacji społecznych to 2013 rok. Wówczas w 15 Państwach Członkowskich i regionach w Europie rozpoczęto wdrażanie programu Mobilność TLN dla młodzieży pozostającej w niekorzystnej sytuacji, niekształcącej się, niepracującej ani nieszkolącej się (tzw. osoby NEET). Działania były finansowane w ramach krajowych bądź regionalnych programów operacyjnych z Europejskiego Funduszu Społecznego 2014-2020. W ramach projektu wsparcie uzyskało około 7000 młodych ludzi, co uznaje się za duży sukces. Uczestnicy uzyskali znacznie większe szanse na ukończenie szkoły, znalezienie odpowiedniego szkolenia lub podjęcie pracy. Nie dziwi więc fakt, że Komisja Europejska, bogatsza o dobre praktyki, chce pójść za ciosem i tym razem stawia na inicjatywę ALMA.
Sposób wdrażania inicjatywy ALMA
Inicjatywa ALMA będzie finansowana z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus. Podstawę prawną stanowi Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2021/1057 z dnia 24 czerwca 2021 roku ustanawiające Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+). Sukces jest uzależniony od zaangażowania i współpracy poszczególnych państw członkowskich, które w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych mogą zaplanować działania ukierunkowane na młodzież lub włączenie społeczne. ALMA może być zatem realizowana w ramach działań związanych z aktywną integracją, zatrudnieniem młodzieży oraz równym dostępem do szkoleń i mobilności edukacyjnej. Komisja Europejska opracowała natomiast podręcznik z wytycznymi dotyczącymi wdrażania inicjatywy ALMA oraz udostępnia bazę partnerów, którzy uczestniczyli w projekcie mobilności TLN. Można więc powiedzieć, że Komisja bierze na siebie ciężar koordynacji działań związanych z tworzeniem sieci partnerów oraz wymiany dobrych praktyk.
Kto w Polsce odpowiada za wdrożenie inicjatywy ALMA?
Inicjatywa ALMA będzie wdrażana w 10 województwach: lubelskim, łódzkim, mazowieckim, opolskim, podkarpackim, podlaskim, pomorskim, śląskim, świętokrzyskim i wielkopolskim za pośrednictwem regionalnych programów operacyjnych. Ciężar realizacji spoczywa więc na barkach poszczególnych urzędów marszałkowskich. Zobaczmy, jak z tego zadania zamierza wywiązać się województwo świętokrzyskie. W ramach programu Fundusze Europejskie dla Świętokrzyskiego 2021-2027 zaplanowano Działanie 10.3 Wsparcie osób młodych z grupy NEET – Inicjatywa ALMA z budżetem około 13 000 000 euro. Zadania realizowane w ramach inicjatywy ALMA obowiązkowo będą obejmować 3 etapy:
- fazę przygotowawczą – uczestnicy otrzymają intensywne, dostosowane do potrzeb szkolenia i coaching w swoim kraju przygotowujące ich do pobytu za granicą,
- fazę mobilności – staż zagraniczny trwający od 2 do 6 miesięcy u pracodawcy,
- fazę podtrzymującą – zapewnienie dalszego wsparcia po powrocie do kraju zamieszkania mające na celu wykorzystanie nowo nabytych umiejętności w celu uzyskania zatrudnienia lub dalszej edukacji.
Coaching i doradztwo zapewnione będą na każdym etapie realizacji projektu. Maksymalny poziom dofinansowania wydatków wynosi 95%. W ramach działania przewidziano uproszczone metody rozliczania. Za organizację konkursu odpowiada Wojewódzki Urząd Pracy w Kielcach. Wśród podmiotów uprawnionych do realizacji projektów wymienia się m.in. przedsiębiorców.
Kto może skorzystać z inicjatywy ALMA?
Inicjatywa ALMA skierowana jest do osób młodych. Za takie uznano osoby w wieku 18-29 lat. Wiek nie jest jednak jedynym kryterium. Chodzi przede wszystkim o dotarcie z inicjatywą do osób, które znajdują się w szczególnie trudniej sytuacji życiowej. Są to przede wszystkim młodzi, którzy mają trudności ze znalezieniem pracy, osoby długotrwale bezrobotne, nieuczące się i nieszkolące się, bez doświadczenia zawodowego, często ze środowisk imigranckich, jak również młodzież z niepełnosprawnościami. Udział w projekcie ma być dla wskazanej grupy docelowej trampoliną, która pozwoli jej wybić się na rynku pracy. Narzędziem do osiągnięcia tego celu będzie staż zagraniczny, który osoba młoda odbędzie w jednym z krajów Unii Europejskiej również zaangażowanym w inicjatywę ALMA.
Kto może zaangażować się w inicjatywę ALMA?
ALMA jest otwarta na wszystkie organizacje, które zostaną uznane za kwalifikowalne przez krajowe i regionalne organizacje zarządzające. Wnioskodawca może natomiast zostać poproszony o wykazanie doświadczenia w pracy z najbardziej narażonymi młodymi ludźmi z uwzględnieniem szczegółów takiego doświadczenia. Dlatego też wśród potencjalnych partnerów inicjatywy ALMA wymienia się organizacje pozarządowe (NGO), władze lokalne i urzędy miasta, urzędy pracy, agencje pracy, szkoły, firmy, partnerów społecznych, organy powiązane z rynkiem pracy, izby handlowe, inne stowarzyszenia zawodowe oraz centra i organizacje badawcze kształcenia ustawicznego. Należy wyraźnie rozróżnić partnerów od zewnętrznych świadczeniodawców. Podczas gdy partnerzy są zaangażowani we wszystkie etapy i aspekty wdrażania projektu (od planowania do wdrożenia projektu), świadczeniodawcy zewnętrzni dostarczają ograniczone towary lub usługi (np. zakwaterowanie, transport, kursy językowe itp.) i nie pełnią żadnej funkcji w zarządzaniu ani wdrażaniu projektu. Należy wyraźnie podkreślić, że w ramach inicjatywy ALMA wszystkie projekty muszą ustanowić partnerstwa operacyjne z co najmniej 1 partnerem transnarodowym z innego państwa członkowskiego.
Co można sfinansować w ramach inicjatywy ALMA?
Najważniejsza zasada finansowania inicjatywy ALMA stanowi, że państwo wysyłające ponosi wszystkie koszty związane z działaniami dla swoich uczestników, niezależnie od tego, czy zostały poniesione w kraju rodzinnym, czy państwie przyjmującym. Oznacza to, że obowiązki zarządzania, kontroli i audytu leżą zawsze po stronie państwa wysyłającego. Komisja Europejska w wytycznych podzieliła wydatki na 3 typy kategorii:
- koszty odnoszące się do poszczególnych uczestników (np. z tytułu podróży, zakwaterowania, wyżywienia, ubezpieczenia i ubezpieczenia społecznego);
- koszty odnoszące się do działań pedagogicznych oraz na rynku pracy (np. z tytułu rekrutacji, przygotowywania, nadzoru, wyszukiwania praktyk zawodowych, instruktażu oraz reintegracji z rynkiem pracy);
- koszty odnoszące się do tworzenia organizacji (np. z tytułu wyszukiwania partnera, przygotowywania projektu, zarządzania w trakcie wdrażania projektu, spotkań, administracji, porad).
W przypadku inicjatywy ALMA kraje członkowskie zachęca się do skorzystania z uproszczonych metod rozliczania na poziomie Unii Europejskiej dla programów mobilności transnarodowej dla młodzieży pozostającej w niekorzystnej sytuacji. Wytyczne dotyczące inicjatywy ALMA określają natomiast:
- pojedynczy koszt jednostkowy przypadający na osobodzień, dla wszystkich uczestników;
- opcjonalne dzienne uzupełnienie dla uczestników w potrzebie;
- kwotę uzupełniającą dla uczestników osiągających sukces;
- dodatkowe kwoty dzienne dla fazy mobilności.
Przykładowo dla Polski osobodzień wyceniono na 37 euro. We Francji jest to już 73 euro, w Irlandii 90 euro, natomiast w Hiszpanii 109 euro.
Jak wyglądał pierwszy ponadnarodowy nabór wniosków w ramach inicjatywy ALMA?
Pilotażowy nabór wniosków w ramach inicjatywy ALMA zorganizowała Litewska Agencja Europejskiego Funduszu Społecznego. Konkurs skierowany był do podmiotów publicznych i prywatnych, które mają swoją siedzibę w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej. Wnioski można było składać od 15 grudnia 2022 roku do 15 marca 2023 roku. Projekt musiał zakładać działania wspierające mobilność młodych osób w 1 lub kilku krajach i składać się z 2 etapów:
- rozpoczynającego – budowanie partnerstwa na poziomie krajowym oraz partnerstwa międzynarodowego z co najmniej 1 innego państwa UE, które będzie przyjmowało młodzież (czas trwania maksymalnie 4 miesiące);
- właściwego – rekrutacja osób NEET, trwające od 2 do 6 miesięcy zagraniczne praktyki zawodowe, zapewnienie zakwaterowania, doradztwo zawodowe, przygotowanie raportu końcowego z realizacji projektu oraz upowszechnianie jego efektów.
Maksymalny czas trwania projektu określono na 18 miesięcy. Minimalne dofinansowanie to 300 000 euro, a maksymalne 650 000 euro. Wnioskodawca musiał zapewnić wkład własny na poziomie 20% wartości projektu.
Czy inicjatywa ALMA ma szansę odnieść sukces? Na pewno jest to uzależnione od partnerów, którzy angażują się w jej realizację w całej Unii Europejskiej. Decydujące znaczenie będzie miało bowiem ich doświadczenie w pracy z młodzieżą, która znajduję się w trudnej sytuacji życiowej. Na pewno nie będą to projekty łatwe, gdyż osoby młode, nieuczące się i niepracujące często znajdują się na życiowym zakręcie, a dotarcie do nich wymaga dużo cierpliwości oraz odpowiednich metod. Mówiąc o powodzeniu inicjatywy ALMA, nie można zapominać o przedsiębiorcach. Zapewnienie praktyk zawodowych oraz współpraca firm zagranicznych stanowi warunek konieczny powodzenia projektu. Korzyści dla firm mogą być bardzo zróżnicowane. Zaczynając od otwarcia siły roboczej na inne kultury (np. zatrudnienie osób ze środowiska migracyjnego), a kończąc na rozwijaniu umiejętności międzykulturowych personelu lub zapewnieniu wsparcia w międzynarodowej działalności biznesowej. Z niecierpliwością czekamy na pierwsze efekty programu, którego celem jest poprawa sytuacji osób młodych na rynku pracy.
