Przepisy Kodeksu pracy przewidują odwołanie pracownika z urlopu wypoczynkowego i bezpłatnego. Nie precyzują katalogu przyczyn, w których pracodawca ma prawo odwołania z urlopu swojego pracownika. Art. 167 Kodeksu pracy mówi jedynie o odwołaniu tylko wówczas, gdy obecność pracownika w zakładzie pracy jest niezbędna i wymagana przez okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. Odwołania pracownika z urlopu nie można mylić z pojęciem przerwania urlopu (art. 166 K.p.), są to bowiem dwie różne kwestie, regulowane innymi artykułami Kodeksu pracy.
Odwołanie pracownika z urlopu - decyzja pracodawcy
Do odwołania pracownika z urlopu wypoczynkowego muszą istnieć poważne powody uzasadniające decyzję pracodawcy (awaria, pożar, kontrola, choroba osoby zastępującej), a zatrudniony jest zobowiązany, by przerwać urlop i zgłosić się do pracy bez względu na własną ocenę okoliczności. Decyzja pracodawcy o odwołaniu pracownika z urlopu jest traktowana jako polecenie służbowe i niewykonanie go może zostać uznane za ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. To z kolei może stać się uzasadnieniem dla rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 52 § 1 pkt. 1 Kodeksu pracy).
Odwołanie pracownika z urlopu - procedury
W przepisach nie jest określona forma, w jakiej powinno być przeprowadzone odwołanie pracownika z urlopu. Pracodawca może to zrobić drogą telefoniczną, mailową lub za pomocą innych środków łączności - tak by komunikacja była skuteczna, a pracownik mógł się zapoznać z treścią odwołania. Pracodawca powinien wziąć pod uwagę czas, jaki może zająć pracownikowi powrót z wypoczynku - i odpowiednio wcześniej poinformować go o konieczności pojawienia się w pracy, tak by ten miał możliwość wykonania polecania w terminie. Niewykorzystaną część urlopu pracownik może zrealizować w terminie późniejszym.
Odwołanie pracownika z urlopu a koszty powrotu do pracy
W takiej sytuacji pracodawca jest zobowiązany opłacić koszty w związku z odwołaniem pracownika z urlopu, które pracownik poniósł. Wydatki te muszą jednak pozostawać w bezpośrednim związku z dokonanym odwołaniem pracownika oraz muszą być udokumentowane rachunkami lub innymi potwierdzeniami np. biletami (lotnicze, kolejowe) czy niewykorzystaną częścią zaplanowanego wypoczynku (opłacony pobyt w hotelu, wykupione wycieczki). Do wydatków trzeba również doliczyć koszty wypoczynku rodziny pracownika, jeżeli na skutek odwołania nie mogła ona kontynuować urlopu - na przykład jeśli pracownik był na wakacjach sam z dziećmi. Jeżeli pracodawca po powrocie nie pokryje tych wydatków, pracownik ma prawo odwołania się do sądu pracy.
Odwołanie pracownika z urlopu bezpłatnego
Urlop bezpłatny jest udzielany przez pracodawcę tylko na pisemny wniosek pracownika. Istotą tego urlopu jest okresowe zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia pracy. Za czas takiego urlopu nie przysługuje wynagrodzenie, mimo to pracownik nadal pozostaje w stosunku pracy. Artykuł 174, który reguluje udzielenie urlopu bezpłatnego, w paragrafie 3 przewiduje możliwość odwołania z urlopu. Przy udzielaniu urlopu na termin dłuższy niż 3 miesiące strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu, jeżeli pojawią się ku temu ważne przyczyny.
Przerwanie urlopu a odwołanie pracownika z urlopu - różnice
Należy pamiętać, że odwołanie pracownika z urlopu a przerwanie urlopu to dwie odrębne sprawy i nie należy ich mylić. Przerwanie urlopu reguluje artykuł 166 Kodeksu pracy, wymieniając sytuacje, w których następuje przerwanie rozpoczętego urlopu, czyli:
- czasowa niezdolność do pracy wskutek choroby,
- odosobnienie w związku z chorobą zakaźną,
- odbywanie ćwiczeń wojskowych albo przeszkolenia wojskowego przez czas do 3 miesięcy,
- urlop macierzyński.
W zaistniałych powyżej sytuacjach pracodawca ma obowiązek udzielenia urlopu w późniejszym terminie.
W przypadku przerwania urlopu wypoczynkowego nie następuje automatyczne przesunięcie niewykorzystanych dni urlopu. Pracownik ma prawo je wykorzystać - jednak dopiero po uzgodnieniu z pracodawcą nowego terminu wypoczynku. Nie może samowolnie przedłużyć urlopu wypoczynkowego.
