Co nowego w programie Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego?

Efekty wykorzystania Funduszy Europejskich na projekty infrastrukturalne widoczne są w każdej gminie. Korzystamy z nowoczesnych dróg i autostrad, zmodernizowanych linii kolejowych, wyremontowanych szkół, przedszkoli czy szpitali. Należy jednak pamiętać, że dotacje unijne to również inwestycje w kapitał ludzki. W jaki sposób wspierany jest rozwój społeczny? Dowiesz się z tego artykułu. W ramach FERS (Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego) w najbliższych latach do wykorzystania jest ponad 21 mld zł.

Podział środków w ramach FERS?

Środki zostały podzielone na następujące priorytety:

• umiejętności,
• opieka nad dziećmi i równowaga między życiem prywatnym i zawodowym,
• dostępność i usługi dla osób z niepełnosprawnościami,
• spójność społeczna i zdrowie,
• innowacje społeczne.

Program kierowany jest przede wszystkim do osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin, rodziców dzieci do lat 3, przedsiębiorców i pracodawców, partnerów społecznych, nauczycieli, lekarzy, pielęgniarek i innych kadr systemu ochrony zdrowia, jednostek samorządu terytorialnego, podmiotów ekonomii społecznej i jednostek naukowych.

Co nowego w programie Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego?

Program Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego jest kontynuacją Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020.

Biorąc pod uwagę doświadczenia z poprzedniej perspektywy finansowej oraz nowe potrzeby w zakresie integracji społecznej, wprowadzono następujące zmiany:

• zintegrowano i rozszerzono zakresu instrumentów zwrotnych (wcześniej pożyczki, gwarancje, poręczenia były rozproszone w kilku programach i miały ograniczony zakres działania, teraz dostępne będą w ramach FERS za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego);
• zwiększono nacisk na potrzeby w zakresie dostępności i potrzeby osób z niepełnosprawnościami – zarówno w zakresie niwelowania barier architektonicznych, jak i społecznych;
• poszerzono zakres uproszczonych metod rozliczania wydatków m.in. poprzez stosowanie stawek jednostkowych i wypłacanie środków za zrealizowane zadania i wskaźniki;
• wsparcie dla osób młodych (do 30. roku życia) na zakładanie działalności gospodarczej i podnoszenie kwalifikacji zawodowych przeniesiono z programu ogólnokrajowego do regionalnych programów wdrażanych na poziomie województw.

Maluch + – czyli jak przyspieszyć powrót na rynek pracy po urlopie macierzyńskim?

Stworzenie wydajnego systemu opieki nad dziećmi do 3. roku życia jest elementem koniecznym do powrotu kobiet na rynek pracy po urlopie macierzyńskim. Z danych statystycznych wynika, że obecnie tylko 14% dzieci w wieku do 3. roku życia objętych jest opieką w placówkach instytucjonalnych (zgodnie z danymi Unii Europejskiej współczynnik ten powinien być na poziomie 33%). Cały czas borykamy się z niewystarczającą liczbą miejsc opieki w placówkach publicznych, a zarazem wysokimi kosztami opieki w przypadku prywatnych żłobków i klubów malucha, co często wpływa na opóźnienie decyzji o powrocie do pracy. Nie dziwi więc fakt, że w ramach programu Maluch+ zarezerwowano kwotę 3,8 mld zł na stworzenie nowych miejsc opieki w jej instytucjonalnych formach (żłobki, kluby dziecięce, dzienni opiekunowie) oraz dofinansowanie do funkcjonowania nowych miejsc opieki przez okres 36 miesięcy. O środki będą mogły ubiegać się zarówno instytucje publiczne, jak i podmioty prywatne. Szacuje się, że dzięki wsparciu w ramach programu powstanie ponad 100 tys. nowych miejsc opieki. Większa liczba miejsc w placówkach publicznych oraz spadek kosztów w prywatnych żłobkach, które skorzystają ze wsparcia (jednocześnie obniżając koszty dla rodziców), na pewno wpłynie na zwiększenie możliwości zatrudnienia rodziców dzieci do 3. roku życia. Aby wsparcie miało charakter kompleksowy, przewidziano również kwotę 27 mln zł na szkolenia dla kadr sprawujących opiekę nad dziećmi m.in. w zakresie integracji sensorycznej, pomocy logopedycznej i psychologicznej, rehabilitacji oraz pierwszej pomocy. 

Jakie reformy czekają instytucje rynku pracy?

Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że stopa bezrobocia w Polsce (w styczniu 2023 roku) wynosiła 5,5%, co plasuje nas w grupie państw o najniższym wskaźniku bezrobocia w Unii Europejskiej. Wśród grup, które wymagają największego wsparcia, wymienia się osoby z niepełnosprawnościami, osoby pełniące funkcje opiekuńcze nad członkami rodziny, osoby starsze, osoby o niskich kwalifikacjach i kobiety. Aktywność poszczególnych grup wskazuje, że należy stworzyć całkowicie nowe koncepcje działania i odejść od sztywnych katalogów instrumentów rynku pracy. Dzięki wsparciu programu całkowitej reformie mają ulec publiczne służby zatrudnienia m.in. poprzez wypracowanie i wdrożenie jednolitych standardów jakości funkcjonowania instytucji rynku pracy oraz wdrożenie interaktywnych narzędzi ułatwiających tworzenie ścieżek kariery. Szkolenia szyte na miarę mają pozwolić pracownikom Powiatowych Urzędów Pracy zdobyć kompetencje niezbędne do pracy z osobami, które znajdują się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy. Wzorem krajów Europy Zachodniej planuje się pilotażowo wdrożenie bonów na kształcenie ustawiczne, które osoba bezrobotna będzie mogła wykorzystać na zdobycie nowych kwalifikacji zawodowych. 

Czy dostępność zwiększy swój zasięg? 

Zasada równości szans i niedyskryminacji należy do polityk horyzontalnych Unii Europejskiej. Nie dziwi więc fakt przeznaczenia kwoty blisko 2 mld zł na nowe rozwiązania systemowe dla osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin, których celem jest poprawa dostępności w różnych aspektach życia. Planuje się stworzenie m.in. kompleksowego i zintegrowanego systemu orzekania o niepełnosprawności oraz modelu wsparcia dla rodzin z osobą z niepełnosprawnością. Centrum komunikacji ma umożliwić samodzielne życie osobom ze specjalnymi potrzebami, zapobiegać izolacji i wykluczeniu oraz wykształcić model wspieranego podejmowania decyzji, który ma zastąpić instytucję ubezwłasnowolnienia. Kwota 800 mln zł ma zasilić uczelnie wyższe, które zamierzają niwelować bariery w dostępie do edukacji m.in. poprzez dostosowanie struktur i procedur uczelni, materiałów dydaktycznych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami czy ułatwienia architektoniczne i techniczne, które mają zapewnić dostęp do pełnej oferty dydaktycznej. Do zwiększenia aktywności zawodowej ww. grupy mają przyczynić się natomiast pożyczki częściowo umarzalne, z których będą mogli skorzystać przedsiębiorcy, którzy zamierzają stworzyć stanowisko pracy dla osoby z niepełnosprawnością.

Adaptacyjność – jak dostosować się do zmian?

Śledzenie zmieniających się trendów, szukanie nowych rozwiązań, wprowadzenie ulepszonych produktów i usług to elementy konieczne do rozwoju przedsiębiorczości. Program Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego stawia na sprawdzone narzędzia, które pozwolą pracownikom przedsiębiorstw zdobyć nowe kwalifikacje i umiejętności. Baza Usług Rozwojowych, która cieszyła się ogromnym zainteresowaniem w poprzednich latach będzie również dostępna w nowej perspektywie finansowej. Dla tych, którzy nie mieli okazji z niej korzystać, wyjaśnię, że jest to ogólnopolska baza szkoleń, kursów, studiów podyplomowych, z których po spełnieniu określonych warunków mogą korzystać pracownicy mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Dodatkowo w programie przewidziano wsparcie doradcze i szkoleniowe w zakresie uniwersalnego projektowania towarów i usług (dostosowanych do osób z niepełnosprawnością), gospodarki o obiegu zamkniętym oraz niskiej emisyjności. Pilotażowo zostanie wdrożony projekt indywidualnych kont rozwojowych, w ramach których dostępne będę bony na usługi rozwojowe, przewidziane w pierwszej kolejności dla firm, które znalazły się w trudnej sytuacji na rynku pracy.

Jakie projekty edukacyjne mogą liczyć na wsparcie?

Hasło „uczenie się przez całe życie” już dawno przestało być tylko sloganem. Żyjemy w czasach ciągłej zmiany. Aby dostosować się do dynamicznego rynku pracy, należy podnosić swoje kwalifikacje zawodowe i umiejętności oraz zreformować system edukacji w kraju. Program przewiduje następujące narzędzia wsparcia:

• kursy i szkolenia dla nauczycieli i innych kadr systemu oświaty;
• opracowanie nowoczesnych form kształcenia zawodowego oraz systemu doradztwa zawodowego;
• cyfryzację systemu oświaty;
• rozwój systemu edukacji włączającej dla wszystkich osób uczących się (przede wszystkim włączenie do systemu edukacji większej liczby osób z niepełnosprawnościami, a także zwiększenie wsparcia w zakresie poradnictwa psychologiczno-pedagogicznego); 
• rozwój Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (system daje możliwość formalnego potwierdzenia umiejętności i wiedzy, zdobytych w trakcie samodzielnego uczenia się oraz zapewnia dostęp do uporządkowanej listy obecnych na rynku kwalifikacji z ich jasno określonym opisem);
• projekty mobilności ponadnarodowej – Erasmus+.

Wydaje się, że zaproponowane rozwiązania odpowiadają na potrzeby rynku pracy, a ich wdrożenie stanowi ważny element reformy systemu edukacji w kraju.

Jak zdobyć kompetencje cyfrowe? 

Większość z nas nie wyobraża sobie ówczesnego świata bez dostępu do internetu. Załatwienie niektórych spraw staje się możliwe tylko i wyłącznie za pośrednictwem sieci. Niestety według danych GUS-u ponad 30% społeczeństwa w wieku 16-74 lat posiada niski poziom ogólnych umiejętności cyfrowych. Niezbędne jest podnoszenie świadomości społeczeństwa na temat korzyści płynących z wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych. W tym celu w każdej gminie mają powstać Kluby Rozwoju Cyfrowego, które umożliwią wszystkim zainteresowanym obywatelom rozwijanie kompetencji cyfrowych oraz edukację w zakresie cyberbezpieczeństwa. Dzięki wsparciu z programu zostaną zatrudnieni Asystenci Rozwoju Kompetencji Cyfrowych odpowiedzialni m.in. za podnoszenie świadomości społeczeństwa na temat korzyści płynących z wykorzystania e-usług. Odrębną pulę środków zarezerwowano również na zwiększenie dostępności cyfrowej stron internetowych instytucji publicznych zgodnie z wymogami unijnymi.

Jak poprawić sytuację w służbie zdrowia? 

Pandemia COVID-19 pogłębiła obserwowane od wielu lat trudności w służbie zdrowia. Ograniczony dostęp do badań medycznych ze względu na koszty i odległość, długi czas oczekiwania na wizyty u specjalisty, niski odsetek lekarzy i pielęgniarek przypadających na jednego pacjenta oraz brak spójnego systemu profilaktyki zdrowotnej to tylko kilka najważniejszych problemów. Wśród działań, które mają przyczynić się do poprawy obecnego stanu rzeczy, finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego wymienia się:

• kształcenie podyplomowe kadr medycznych (w tym wsparcie lekarzy z innych państw w nauce języka polskiego);
• szkolenia dla pracowników ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży;
• opracowanie i wdrożenie standardów dostępności w podmiotach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej;
• wspieranie deinstytucjonalizacji długoterminowej opieki medycznej (pilotażowe formy opieki dziennej dla osób starszych i osób z niepełnosprawnościami, podnoszenie kompetencji opiekunów medycznych w zakresie opieki długoterminowej nad osobami starszymi);
• podnoszenie jakości zarządzania świadczeniami zdrowotnymi;
• wsparcie koordynacji profilaktyki zdrowotnej. 

Z wykluczeniem społecznym mamy do czynienia wówczas, gdy nie wszyscy obywatele mają równy dostęp do możliwości i usług, które pozwoliłyby im wieść godne i szczęśliwe życie. Program Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego skupia swoją uwagę na osobach wykluczonych oraz zagrożonych wykluczeniem, które znalazły się w trudnej sytuacji zawodowej, zdrowotnej lub życiowej. Podejmowane działania mają przyczynić się do niwelowania różnic społecznych, podnoszenia jakości życia oraz likwidacji wszelkich barier. Zachęcam do zapoznania się z harmonogramem naborów wniosków dla programu: https://www.rozwojspoleczny.gov.pl/.