Ustawa „Za życiem” wprowadzona 4 listopada 2016 roku jest jednym z najważniejszych aktów prawnych, które mają na celu wsparcie kobiet w ciąży oraz rodzin dzieci z niepełnosprawnościami lub nieuleczalnie chorych. Ustawa ta oferuje szeroki zakres przywilejów, które mają ułatwić rodzicom radzenie sobie w trudnych sytuacjach związanych z wychowywaniem chorego dziecka. W poniższym artykule przyjrzymy się szczegółowo temu, jakie prawa przysługują rodzicom, jakie warunki należy spełnić oraz jakie formalności są z tym związane.
Główne założenia i uprawnienia ustawy „za życiem”
Ustawa z dnia 4 listopada 2016 roku o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” reguluje wsparcie rodziców dzieci z niepełnosprawnościami na wielu płaszczyznach. Przyjrzyjmy się najważniejszym z przywilejów, które gwarantuje.
Jednorazowe świadczenie
Każda rodzina, w której dziecko urodziło się z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem lub nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu, ma prawo do jednorazowej zapomogi w wysokości 4000 zł. Świadczenie to jest niezależne od dochodu rodziny i ma na celu wsparcie finansowe w początkowym okresie życia dziecka. Aby uzyskać to świadczenie, rodzice muszą złożyć wniosek w urzędzie miasta/gminy lub ośrodku pomocy społecznej, dołączając wymagane dokumenty, takie jak zaświadczenie lekarskie potwierdzające diagnozę dziecka oraz zaświadczenie, że matka była pod opieką lekarza co najmniej od 10. tygodnia ciąży do porodu.
Opieka zdrowotna
Dzieci mające zaświadczenie o nieuleczalnej chorobie mają prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach. Kobiety w ciąży mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na takich samych zasadach. Oznacza to, że świadczenia ambulatoryjnej opieki specjalistycznej i szpitalne powinny być udzielone w dniu zgłoszenia, a w przypadku braku możliwości w ciągu 7 dni roboczych od zgłoszenia.
Urlopy i zasiłki
Rodzice dzieci z zaświadczeniem „Za życiem” mają prawo do wydłużonego o 24 tygodnie urlopu rodzicielskiego, który wynosi:
- do 65 tygodni w przypadku urodzenia 1 dziecka,
- do 67 tygodni w przypadku urodzenia 2 lub więcej dzieci
– jeśli dziecko ma zaświadczenie o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu lub nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu.
Zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego wynosi 100% podstawy wymiaru, natomiast za okres urlopu rodzicielskiego (również wydłużonego) – 70% podstawy wymiaru. Można również wnioskować o równą wypłatę przez cały okres urlopu i wtedy podstawa zasiłku wynosi 81,5% za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego (56 lub 58 tygodni), natomiast za okres wydłużonego urlopu rodzicielskiego (9 tygodni) – podstawa zasiłku wyniesie 70%.
Wsparcie psychologiczne i rehabilitacyjne
Ustawa zapewnia dostęp do szerokiego zakresu usług wsparcia, w tym:
- specjalistycznej pomocy psychologicznej;
- usług koordynacyjno-opiekuńczo-rehabilitacyjnych;
- opieki paliatywnej i hospicyjnej;
- rehabilitacji leczniczej;
- wszelkich świadczeń wspierających dziecko i rodzinę, takich jak pomoc prawna i poradnictwo.
Asystent rodziny
Każda kobieta w ciąży i jej rodzina mogą korzystać z pomocy asystenta rodziny, który oferuje:
- wsparcie w załatwianiu spraw urzędowych,
- pomoc psychologiczną,
- pomoc w rozwiązywaniu problemów wychowawczych,
- reprezentowanie przed różnymi instytucjami na podstawie pisemnego upoważnienia.
Opieka wytchnieniowa
Opieka wytchnieniowa to forma wsparcia dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami, przewlekle chorych lub niesamodzielnych. Umożliwia ona opiekunowi czasowy odpoczynek od codziennych obowiązków związanych z opieką. W Polsce istnieją różne formy opieki wytchnieniowej, a warunki korzystania z nich mogą się różnić w zależności od rodzaju świadczenia i miejsca zamieszkania.
Rodzaje opieki wytchnieniowej i warunki szczegółowe:
opieka wytchnieniowa w formie pobytu dziennego:
osoba zależna przebywa w ośrodku wsparcia w ciągu dnia, a opiekun ma czas wolny,
warunki mogą obejmować wiek osoby zależnej, stopień niepełnosprawności, rodzaj schorzenia;
opieka wytchnieniowa w formie pobytu całodobowego:
osoba zależna przebywa w ośrodku przez określony czas (np. weekend, tydzień), a opiekun ma dłuższy odpoczynek,
warunki mogą być bardziej restrykcyjne niż w przypadku pobytu dziennego;
opieka wytchnieniowa świadczona w domu osoby zależnej:
opiekun zastępczy przychodzi do domu osoby zależnej, a opiekun ma czas wolny,
warunki mogą obejmować dostępność opiekunów zastępczych w danym regionie.
Warunki i formalności korzystania z powyższych przywilejów
Aby skorzystać z powyższych uprawnień, rodzice muszą spełnić określone warunki formalne. Najważniejszym dokumentem jest zaświadczenie lekarskie potwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę dziecka. Dokument ten musi być wystawiony przez lekarza mającego specjalizację w dziedzinie położnictwa, ginekologii, perinatologii lub neonatologii. Zaświadczenie to jest niezbędne do uzyskania jednorazowej zapomogi oraz innych świadczeń przysługujących na podstawie ustawy.
Formalności w zakresie opieki zdrowotnej
Aby skorzystać z opieki zdrowotnej poza kolejnością, kobiety w ciąży i dzieci muszą mieć odpowiednie zaświadczenia. Kobiety w ciąży muszą przedstawić zaświadczenie od lekarza lub położnej potwierdzające ciążę. Dzieci zaś potrzebują zaświadczenia potwierdzającego nieuleczalną chorobę lub ciężkie upośledzenie. Dokumenty te należy przedstawić podczas rejestracji wizyty w placówce medycznej.
Procedury dotyczące urlopów i zasiłków
Aby skorzystać z wydłużonego urlopu rodzicielskiego, rodzice muszą złożyć wniosek do pracodawcy, załączając zaświadczenie lekarskie potwierdzające stan zdrowia dziecka. W przypadku zasiłku macierzyńskiego matka dziecka musi złożyć wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze w ciągu 21 dni po porodzie, aby otrzymać zasiłek w wysokości 81,5% podstawy wymiaru za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
Wsparcie w ramach opieki psychologicznej i rehabilitacyjnej
Rodziny dzieci z niepełnosprawnościami lub nieuleczalnymi chorobami mają prawo do kompleksowej opieki psychologicznej i rehabilitacyjnej. Mogą korzystać z:
- porad psychologicznych,
- rehabilitacji leczniczej,
- usług koordynacyjno-opiekuńczo-rehabilitacyjnych,
- opieki paliatywnej i hospicyjnej.
W celu uzyskania tych usług rodziny muszą skontaktować się z odpowiednimi placówkami medycznymi lub ośrodkami pomocy społecznej, które świadczą takie usługi.
Asystent rodziny – jak skorzystać z jego pomocy?
Asystent rodziny to osoba, która pomaga rodzinom w codziennych obowiązkach oraz w załatwianiu formalności. Aby skorzystać z jego pomocy, należy wystąpić z wnioskiem do gminy. Asystent może:
- udzielać informacji na temat dostępnych świadczeń,
- reprezentować rodzinę przed instytucjami,
- udzielać wsparcia psychologicznego,
- pomagać w przezwyciężaniu problemów wychowawczych.
Podsumowanie
Ustawa „Za życiem” stanowi kompleksowy system wsparcia dla rodzin dzieci z niepełnosprawnościami i nieuleczalnie chorych. Oferuje nie tylko wsparcie finansowe, ale także szeroki zakres usług medycznych, psychologicznych i opiekuńczych. Dzięki tym przepisom rodzice mogą liczyć na pomoc na różnych etapach życia dziecka, co znacząco wpływa na poprawę jakości życia całej rodziny. Ważne jest, aby rodzice byli świadomi przysługujących im praw i korzystali z dostępnych form wsparcia.
