Do niedawna funkcjonowało przekonanie co do tego, że gwarancję sukcesu stanowią wyniki oraz iloraz inteligencji (tak powszechnie swego czasu mierzony, dostępnymi na rynku testami psychologicznymi). Jak wskazują badania, nie jest to jedyna składowa sukcesu. Co więcej, stanowi jego zdecydowanie mniejszą część. Okazało się, że wiedza i ogólnie pojęte twarde umiejętności związane z pełnieniem określonej funkcji to jedynie 20% gwarancji powodzenia. Co stanowi zatem pozostałe 80%? Odpowiedź na to pytanie jest jednoznaczna. To EQ, czyli inteligencja emocjonalna.
Czym jest inteligencja emocjonalna?
Inteligencja emocjonalna (EQ) to zdolność do rozpoznawania i rozumienia własnych emocji oraz zarządzania nimi. To także umiejętność rozpoznawania emocji innych ludzi i świadomość tego, jak możemy na nie wpływać. Pojęcie EQ rozpowszechnił Daniel Goleman, amerykański psycholog. Jest to temat istotny, ponieważ związany z sukcesem w relacjach, poczuciem szczęścia oraz szeroko rozumianym zdrowiem psychicznym i fizycznym.
Paradoksalnie, mimo powszechnego stosowania słowa „emocja”, wiele osób nadal ma problem z poprawnym ich rozpoznawaniem i nazywaniem. Jak wskazują badania, problem ten dotyczy 35% Polaków. Nazywamy zachowanie emocją, gdyż myślimy np., że płacz to właśnie ona, podczas gdy jest to tylko reakcja organizmu, a emocja, którą możemy wtedy czuć, to np. smutek. Co więcej, poza nieadekwatnym nazewnictwem, problem często stanowi samo uświadomienie sobie, co w danej chwili czujemy. Często bywa to trudne, ponieważ emocje mogą być złożone. Możemy jednocześnie odczuwać kilka z nich, np. kiedy przyjaciółka wyjeżdża do innego miasta z powodu pracy, czujemy radość, ponieważ chcemy, by jej kariera się rozwijała, a jednocześnie ogarnia nas smutek, bo nie będzie już tak blisko nas. Ponad połowa Polaków twierdzi, że czasem działa pod wpływem emocji, ale tylko 6% potrafi je regulować. Mając takie informacje, warto tym bardziej zgłębić temat inteligencji emocjonalnej, która nie jest wrodzona. Czy to powinno nas niepokoić? Zdecydowanie nie. Jest to tak naprawdę pozytywna wiadomość, gdyż oznacza, że każdy komu na tym zależy, może rozwijać w sobie tę umiejętność.
Jakie są składniki inteligencji emocjonalnej?
Zgłębiając temat inteligencji emocjonalnej, warto zaznajomić się z jej składnikami. Wówczas możemy świadomie podejść do jej rozwijania i udoskonalania. Daniel Goleman wyróżnia 5 składników EQ:
-
Samoświadomość – świadomość własnych emocji, ich trafne rozpoznawanie oraz dostrzeżenie kontekstu, w jakim się pojawiają, pozwala bardziej uważnie i refleksyjnie zastanowić się nad swoimi reakcjami. Dzięki zrozumieniu tego, jak dana sytuacja na nas wpływa, możemy modyfikować swoje zachowania i reakcje, które mogą być krzywdzące nie tylko dla nas samych, lecz także otoczenia.
-
Samokontrola – by pracować nad inteligencją emocjonalną, należy zrozumieć, że sami jesteśmy panami swoich emocji, a nie odwrotnie. Oczywiście nie chodzi o zimne podejście i nieokazywanie tego, co czujemy. Należy jednak być świadomym, że w momencie, gdy emocje dojdą do głosu, nie należy oddawać im kontroli. Ile razy zdarzyło się, że twoje zachowanie zdominował gniew lub strach i ty lub osoby postronne poniosły tego konsekwencje? Często żałujemy działań w sytuacjach, gdy nie zapanowaliśmy nad skrajnymi emocjami.
-
Motywacja – trzecią składową EQ jest motywacja. Pozwala ona podporządkować emocje obranym celom. W natłoku codziennych obowiązków bardzo często zdarza się nam popaść w pozorną rutynę. Wydaje się nam wówczas, że każdy dzień wygląda tak samo, a my mimo pięknych planów i wielkich aspiracji nie osiągamy tego. W tym miejscu z pomocą przychodzi wiele ćwiczeń, które przy zaangażowaniu w ich wykonanie wspierają wzbudzanie motywacji na nowo. Motywacja jako składnik inteligencji emocjonalnej odnosi się do wytrwałości i konsekwencji w dążeniu do obranego celu oraz do własnego zaangażowania.
-
Empatia – zdolność do współodczuwania czy inaczej zdolność do wyobrażenia sobie, co czuje druga osoba, to czwarty składnik inteligencji emocjonalnej. Mówi się o niej często i dużo, a mimo tego faktu nadal wiele osób w różnorodnych sytuacjach zapomina o tym ważnym aspekcie, skupiając się na własnych odczuciach, opinii i przekonaniach. Proste ćwiczenia w postaci odgrywania scen, gdzie wcielamy się w osobę, z którą jesteśmy skonfliktowani, to najlepszy przykład tego, do jakich „odkrywczych” wniosków dochodzą uczestnicy takich warsztatów.
-
Umiejętności społeczne – na ten ostatni składnik EQ składają się kompetencje miękkie, które są coraz bardziej pożądane np. na rynku pracy. Są to zdolności, które wspierają budowanie relacji i współpracy między ludźmi.
Inteligencja emocjonalna w biznesie
Rodzi się zatem pytanie: czy inteligencja emocjonalna przydaje się w biznesie, gdzie cenione są równie mocno konkretne umiejętności w obszarze branżowym? Oczywiście. Co więcej, z punktu widzenia organizacji podnoszenie poziomu EQ jest dla firmy opłacalne. Blisko 50% badanych twierdzi, że odpowiednie emocje pozwalają im skupić się na zadaniu, co już jest dobrą wiadomością. Niestety około 30% z nich nie potrafi tego wykorzystać. Jak wskazują liczne badania, poziom inteligencji emocjonalnej wspiera przewidywanie wydajności oraz wskazuje na potencjał przywódczy. Warto uświadomić sobie, że tak naprawdę za sukcesem organizacji, niezależnie od obszaru, w którym działa, najistotniejsze są relacje: z klientem, partnerem biznesowym, współpracownikami. Same zdolności w twardym obszarze nie zapewnią na tym polu powodzenia. Mogą być składowymi budowania zaufania do danego specjalisty, jednak nigdy nie są wystarczające, jeśli nie idzie za nimi jakość relacji. By efektywnie współpracować, niezbędne są solidne fundamenty w postaci szacunku i zaufania. Inteligencja emocjonalna niewątpliwie wpływa na ich wypracowanie. Przekłada się również na jakość kontaktu. W końcu, o ile bardziej preferujemy komunikację z osobą, która nas nie ocenia i stara się zrozumieć to, co czujemy.
Inteligencja emocjonalna lidera
EQ jest niezbędna w pełnieniu funkcji lidera. Jeśli chciałbyś objąć taką rolę w przyszłości, zdecydowanie powinieneś zgłębić taką tematykę i nieustannie w tym obszarze się rozwijać. Instytut Rozwoju Emocji przebadał 130 polskich menedżerów. Byli wśród nich między innymi dyrektorzy firm oraz osoby zarządzające placówkami edukacyjnymi. Wyniki badań wskazały na fakt, że poziom inteligencji emocjonalnej tych osób jest znacznie niższy, niż im się wydaje (na co wskazali w samoocenie). 42% menedżerów uważa, że w wysokim stopniu potrafi rozpoznawać emocje, podczas gdy w rzeczywistości procent ten wynosi 22. Jedynie 6% badanych stwierdziło, że ich zdolność rozpoznawania emocji plasuje się na niskim poziomie, gdy w rzeczywistości jest to 35%. Inne badania wskazują na fakt, że menedżerowie o wyższym poziomie inteligencji emocjonalnej są bardziej skłonni do wykazania zrozumienia decyzji zarządu firmy, nawet gdy są dla niego niekorzystne. Ponadto jako metodę rozwiązywania sytuacji spornych preferują oni negocjacje i kompromis.
Budowanie efektywnych, zwinnych i zgranych zespołów to ciągła oraz intensywna praca. Zespół tworzą ludzie o różnorodnych doświadczeniach, typach osobowości. Każdy członek jest wyjątkowy i wnosi coś unikalnego. Lider pełni funkcję nie tylko osoby, która rozumie strategię biznesową firmy, lecz także wspiera swój zespół w rozwoju, dbając o to, by komunikacja była sprawna i oparta na właściwych fundamentach. Składniki, z jakich zbudowana jest inteligencja emocjonalna, są tym, co powinno temu procesowi towarzyszyć nieustannie. Skoro „organizacja jest taka jak jej liderzy”, warto to rozumieć także w kontekście EQ.
Emocje lidera zespołu realnie mogą wpływać na pozostałe osoby. Poprzez świadomość własnych emocji, może on również niejako generować, to co dzieje się w zespole, również w pozytywnym znaczeniu tych słów. Bardzo często, obserwując ludzi, którzy na co dzień ze sobą współpracują, można zauważyć, że są niejako „lustrem” swojego menedżera. Odbijają jego zaangażowanie, charyzmę, reakcje na zadania i informacje. Jeśli jest on osobą energiczną, która potrafi zainspirować innych, zespół bardzo często naśladuje to zachowanie.
Ponadto jednym z opisanych wyżej składników EQ jest motywacja. Umiejętność identyfikacji motywów i wzbudzania na nowo motywacji wśród współpracowników to sekret sukcesu ich zaangażowania w wykonywaną pracę. Badania wyraźnie wskazują, że osoby o wyższym poziomie inteligencji emocjonalnej są bardziej oddane swojej pracy, rzadziej ją zmieniały, miały wyższe poczucie sprawiedliwości oraz bardziej przykładały się do wykonywania obowiązków. Nie powinno zatem dziwić, że to właśnie takie osoby są najbardziej pożądane jako potencjalni współpracownicy.
Inteligencja emocjonalna – jakie korzyści daje?
Warto uświadomić sobie, jakie korzyści niesie za sobą posiadanie wysokiego poziomu EQ .
Oto niektóre z nich:
-
Bardziej optymistyczne podejście – świadome zrozumienie emocji i ich kontekstu pozwala na lepsze rozumienie siebie.
-
Lepiej radzisz sobie ze stresem – rozumienie emocji i zarządzanie nimi zdecydowanie pozwala obniżyć poziom stresu często wynikający z „dopisywania” sobie tego, co czują inne osoby. Lepiej rozumiejąc innych, racjonalniej obserwujemy ich motywy, które nie dotykają nas w aż tak dużym stopniu, jak wtedy, gdy czujemy się atakowani.
-
Sprawniejsza komunikacja – świadomość własnych i cudzych emocji sprzyja dostosowaniu odpowiednich komunikatów, które nie będą odbierane jako atak, a raczej jako chęć zrozumienia spojrzenia drugiej strony na dane zagadnienie.
-
Lepsze radzenie sobie w sytuacji konfliktowej – zarządzanie emocjami jest niezwykle przydatne w sytuacjach spornych. Pomaga sprawować kontrolę nad skrajnymi emocjami, które sprzyjają eskalacji.
-
Wzrasta poczucie własnej wartości, np. przez sprawniejsze utrzymanie motywacji i zaangażowania.
Jak ćwiczyć inteligencję emocjonalną?
Niewątpliwym pozytywem dotyczącym inteligencji emocjonalnej jest fakt, że można ją rozwijać. Na rynku dostępnych jest wiele publikacji z tego obszaru. Tworzone są także specjalne programy szkoleń, które pod okiem psychologów i trenerów mają wspierać osoby zainteresowane rozwojem tych zdolności. Znając poszczególne składowe EQ, można skupić się na treningu konkretnych umiejętności. Jest to również potwierdzone badaniami. Wspomniany wcześniej Instytut Rozwoju Emocji przeprowadził badanie, z którego wynika, że po odbyciu 4-miesięcznego treningu inteligencji emocjonalnej umiejętności w tym zakresie można bardzo sprawnie i z powodzeniem rozwijać. Wykazano, że po tym czasie odsetek osób o niskim poziomie EQ spadł z 32% do 13%. Wzrósł również odsetek osób, które mogą pochwalić się wysokim poziomem inteligencji emocjonalnej – z 30% do 44%. Bardzo wysoki poziom uzyskano w przypadku 7% badanych.
W zwiększaniu poziomu samoświadomości przydatne okazuje się prowadzenie tzw. dziennika emocji. Technika ta polega na poświęceniu codziennie około 30 minut, by przeanalizować, jakie emocje towarzyszyły nam w ciągu dnia, np. po przyjściu do pracy. Kolejny krok to określenie kontekstu, czyli sytuacji, w jakiej dane uczucie się pojawia (po przyjściu do pracy czułem strach, ponieważ zaraz miało odbyć się spotkanie, gdzie miałem publicznie zabrać głos w ważnej kwestii). Po przeanalizowaniu dnia i tego, co odczuwaliśmy, warto dokonać głębszego wglądu. Być może w określonym typie sytuacji towarzyszą nam silniejsze emocje. Jest to dla nas ważna informacja i jednocześnie wskazówka, w jakim obszarze warto popracować.
Innym ćwiczeniem, wspierającym np. wzbudzanie motywacji, jest Metoda 5Why. Polega ona na wymienieniu 5 powodów, dla których pragnęliśmy zdobyć pracę w danej firmie. Po przeanalizowaniu każdego z nich może okazać się, że zrealizowaliśmy więcej, niż pozornie może się wydawać. Jeśli jednak tak się nie stało, ćwiczenie to również przychodzi z pomocą, ponieważ umożliwia identyfikację problemu, czyli w tym wypadku spadku motywacji. Przykładowo naszym celem był rozwój i specjalizacja w określonej dziedzinie, a czujemy, że stoimy w miejscu i nie realizujemy tego zamierzenia. Po rozpoznaniu problemu warto zastanowić się, co zrobić, by cel ten został jednak osiągnięty. Może rozwiązaniem będzie rozmowa z szefem i chęć zaangażowania się w projekt, który to umożliwi? Szefostwo dostrzeże twoje zaangażowanie, a ty sam zyskasz dodatkową porcję energii związaną z rozwojem swoich zainteresowań.
Podsumowując, inteligencja emocjonalna, która często traktowana jest jak przemijające modne pojęcie, powinna zyskać na stałości i być odbierana jako kluczowy składnik sukcesu. Biznes opiera się na umiejętnym budowaniu i utrzymaniu ważnych relacji. Bez dbałości o nie, nie ma mowy o progresie, rozwoju i wzroście. Wyniki badań jednoznacznie wskazują, jak istotne jest umiejętne zarządzanie swoimi emocjami. Ponadto możliwy jest pomiar poziomu EQ i określenie jej składowych, które szczególnie wymagają treningu. Otwarte podejście do treningu w tym zakresie niewątpliwie będzie wspierać zarówno rozwój zawodowy, jak i osobisty. Istnieje wiele książek, artykułów i wyników badań przeprowadzonych w tym obszarze. Umiejętności te można ćwiczyć zarówno samemu każdego dnia, jak i pod okiem doświadczonych trenerów czy psychologów. Wówczas możemy otrzymać bieżący feedback ze strony eksperta i tym samym konkretne wskazówki. Wtedy nasze starania zyskają na efektywności i jeszcze sprawniej będziemy troszczyć się zarówno o biznesowe, jak i prywatne znajomości.