W wielu przypadkach podatnicy mogą korzystać z wyższych kosztów uzyskania przychodów, są to tzw. koszty autorskie. Zapisy ich dotyczące funkcjonują od wielu lat, jednak nadal podatnicy miewają problem z ich stosowaniem.
Koszty autorskie
Kwestie kosztów uzyskania przychodów są uregulowane w przepisach rozdziału 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Zgodnie z treścią art. 22 ust. 1 ustawy o PIT kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.
W takim przypadku koszty uzyskania przychodów ustala się zgodnie z przepisem art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o PIT, który stanowi, że: koszty uzyskania niektórych przychodów określa się z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami – w wysokości 50% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe.
Łączne koszty uzyskania przychodów, o których mowa powyżej, nie mogą przekroczyć 1/2 kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej. W dalszej części opiszemy praktyczne rady dotyczące stosowania kosztów autorskich.
Ustalenie, czy pracownik tworzy utwory autorskie
Nie do każdych przychodów mogą być stosowane podwyższone koszty. Ustawodawca precyzyjnie określił, że podwyższone koszty stosujemy do przychodów uzyskiwanych z tytułu:
działalności twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, inżynierii budowlanej, urbanistyki, literatury, sztuk plastycznych, wzornictwa przemysłowego, muzyki, fotografiki, twórczości audialnej i audiowizualnej, programów komputerowych, gier komputerowych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;
działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki;
produkcji audialnej i audiowizualnej;
działalności publicystycznej;
działalności muzealniczej w dziedzinie wystawienniczej, naukowej, popularyzatorskiej, edukacyjnej oraz wydawniczej;
działalności konserwatorskiej;
prawa zależnego, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, do opracowania cudzego utworu w postaci tłumaczenia;
działalności badawczo-rozwojowej, naukowej, naukowo-dydaktycznej, badawczej, badawczo-dydaktycznej oraz prowadzonej w uczelni działalności dydaktycznej.
Należy więc ustalić, czy przychody można zaliczyć do powyżej wymienionych. Ponadto musimy sprawdzić, czy w wyniku wykonywanej pracy powstaje utwór. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
Przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
plastyczne;
fotograficzne;
lutnicze;
wzornictwa przemysłowego;
architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
muzyczne i słowno-muzyczne;
sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
audiowizualne (w tym filmowe).
Tym samym, jeśli w wyniku pracy naszego pracownika nie powstają utwory, to nie możemy stosować 50-procentowych kosztów uzyskania przychodów.
Przeniesienie praw autorskich
W przypadku naszego pracownika tworzącego utwory musimy odpowiednio sporządzić umowę.
Przykład 1.
Pracownik tworzy dla nas utwory informatyczne. Chce, aby zastosowano wobec niego 50-procentowe koszty uzyskania przychody. Co powinno znaleźć się w umowie?
W umowie przede wszystkim należy zamieścić zapisy dotyczące przeniesienie praw autorskich na pracodawcę. Taki zapis pozwala uniknąć problemów podczas kontroli. Przychody z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich lub artystów wykonawców z praw pokrewnych albo rozporządzania tymi prawami występują wówczas, gdy spełnione są dwie przesłanki. Po pierwsze konieczne jest wystąpienie przedmiotu praw majątkowych (autorskich) w postaci utworu lub artystycznego wykonania.
Po drugie osiągnięty przychód musi być bezpośrednio związany z korzystaniem z określonych praw autorskich lub pokrewnych albo rozporządzaniem nimi, stanowić skutek takiego korzystania lub rozporządzenia w postaci odpowiedniego wynagrodzenia autorskiego lub wykonawczego.
W umowach, które towarzyszą zamawianiu utworów, strony powinny więc wyraźnie postanowić, że przedmiotem zamówienia jest właśnie dobro niematerialne, podlegające ochronie na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Konieczne jest także rozróżnienie wynagrodzenia na część związaną z wykonywaniem obowiązków pracowniczych i część określającą honorarium związaną z korzystaniem z praw autorskich za eksploatację dzieła w określony sposób i na określonym polu.
W przypadku wykonywania prac twórczych i tworzenia utworów w ramach stosunku pracy konieczne jest wyodrębnienie części wynagrodzenia należnej między innymi za rozporządzania autorskimi prawami majątkowymi do tego utworu, bo to z tytułu przyjęcia jego i związanych z nim praw majątkowych pracodawca wypłaca należne wynagrodzenie.
Przy czym określenie tej wielkości powinno być zawarte bądź w umowie o pracę, bądź w innych postanowieniach obowiązujących danego pracodawcę i jego pracowników, jak np. w regulaminie wynagradzania, aneksie do umowy o pracę.
Przyjęcie utworu pracownika
Nabycie majątkowych praw autorskich do utworów pracowniczych następuje nie w momencie ich powstania, lecz w chwili przyjęcia ich przez pracodawcę. Możliwa jest dorozumiana forma przyjęcia, np. przez przystąpienie pracodawcy do korzystania z utworu.
Jednak w praktyce podatnicy winni posiadać odpowiednie dowody, które potwierdzą przyjęcie utworu. W wielu przypadkach nie następuje ono comiesięcznie, ale nawet w okresach rocznych. Tym samym, jeśli wypłacamy częściowo honorarium, musimy mieć dowody, że zostało one częściowo przyjęte.
Podsumowując, podatnik musi pamiętać, aby w przypadku umów o pracę, w których przenoszone są także prawa autorskie, dokonać odpowiednich zapisów.
