Przedsiębiorstwa prowadzą swoją działalność w oparciu o posiadany majątek. Aby prawidłowo oszacować jego wartość, należy właściwie ustalić wartość środka trwałego firmy. W jaki sposób dokonuje się tej czynności i kto dokładnie jest do niej zobowiązany?
Czym jest środek trwały?
Pośrednią definicję środków trwałych odnajdziemy w art. 22a Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tym przepisem amortyzacji podlegają stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością;
maszyny, urządzenia i środki transportu;
inne przedmioty
– o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu, zwane środkami trwałymi.
Amortyzacji podlegają również niezależnie od przewidywanego okresu używania:
przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych;
budynki i budowle wybudowane na cudzym gruncie;
składniki majątku niestanowiące własności lub współwłasności podatnika, wykorzystywane przez niego na potrzeby związane z prowadzoną działalnością na podstawie umowy leasingu, zawartej z właścicielem lub współwłaścicielami tych składników – jeżeli zgodnie z przepisami rozdziału 4a odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający;
tabor transportu morskiego w budowie.
Środkami trwałymi są składniki rzeczowe aktywów przedsiębiorstwa posiadające cechy długiego użytkowania, formę rzeczową oraz zdatne do użytku i używane na potrzeby danego podmiotu.
Czym jest wartość środka trwałego?
Aby można było uznać, że dana rzecz mieści się w definicji środka trwałego, jej wartość musi wynosić co najmniej 10 000 zł netto. W praktyce przedsiębiorstwa mogą posługiwać się różnymi przedmiotami, zarówno tymi nowymi, jak i używanymi – jak wówczas ustalić wartość danego środka?
Aktualne przepisy podatkowe wskazują, że za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych uważa się:
w razie odpłatnego nabycia – cenę ich nabycia, a jeżeli były używane przez podatnika przed wprowadzeniem ich do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych i nie były wcześniej amortyzowane – cenę ich nabycia, nie wyższą jednak od ich wartości rynkowej;
w razie częściowo odpłatnego nabycia – cenę ich nabycia powiększoną o wartość przychodu stanowiącego różnicę pomiędzy wartością świadczeń częściowo odpłatnych;
w razie wytworzenia we własnym zakresie – koszt wytworzenia;
w razie nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób – wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości;
w razie nabycia w postaci wkładu niepieniężnego (aportu) wniesionego do spółki niebędącej osobą prawną, wartość początkową, od której dokonywane były odpisy amortyzacyjne – jeżeli przedmiot wkładu był amortyzowany, wydatki poniesione na nabycie lub wytworzenie przedmiotu wkładu, niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów w jakiejkolwiek formie – jeżeli przedmiot wkładu nie był amortyzowany, wartość określoną zgodnie z art. 19 ustawy o PIT – jeżeli ustalenie wydatków na nabycie lub wytworzenie przedmiotu wkładu przez wspólnika wnoszącego wkład, będącego osobą fizyczną, jest niemożliwe i przedmiot wkładu nie był wykorzystywany przez wnoszącego wkład w prowadzonej działalności gospodarczej, z wyłączeniem wartości niematerialnych i prawnych wytworzonych przez wspólnika we własnym zakresie;
w razie otrzymania w związku z likwidacją spółki lub osoby prawnej ustaloną przez podatnika wartość poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, nie wyższą jednak od ich wartości rynkowej;
w razie nabycia, o którym mowa w art. 14 ust. 2e ustawy o PIT – wartość wierzytelności (należności) uregulowanej w wyniku wykonania świadczenia niepieniężnego, o którym mowa w tym przepisie; przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio;
w razie prowadzenia przez podatnika działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez zagraniczny zakład – wartość, o której mowa w art. 22 ust. 1n ustawy o PIT;
w razie gdy podatnik przeniósł w celu wykorzystywania w prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności gospodarczej składnik majątku swojego zagranicznego zakładu, w tym w wyniku jego likwidacji, lub przeniósł w związku ze zmianą miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu wykorzystywania w tej działalności składnik majątku wykorzystywany w działalności gospodarczej prowadzonej poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – wartość określoną zgodnie z art. 22 ust. 1na ustawy o PIT.
Kto dokonuje wyceny środka trwałego?
Przedsiębiorca może samodzielnie dokonać określenia wartości środka trwałego, może też skorzystać z pomocy księgowego lub biura rachunkowego. W przypadku pojawiających się wątpliwości warto zastanowić się nad wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej. Pismo takie można złożyć do Krajowej Informacji Skarbowej, jego koszt to 40 zł. Sprawa zostanie załatwiona do 3 miesięcy, licząc od dnia złożenia wniosku. Uzyskanie odpowiedzi w formie decyzji administracyjnej staje się wiążące dla wnioskodawcy – powinien on dokonać wyceny środka trwałego zgodnie z ustalonymi przez urzędników wytycznymi.
Czasami zdarza się, że wycena środka trwałego jest błędna. W takim wypadku przedsiębiorca jest zobowiązany do dokonania korekty. Pamiętajmy jednak, że w przypadku błędów wykrytych już po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy ujmuje się w księgach rachunkowych roku obrotowego, w którym błędy te ujawniono.
Przykład 1.
Przedsiębiorstwo X wykryło w marcu 2022 roku błędy w zakresie ustalenia wartości niektórych środków trwałych – nastąpiło to już po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego podmiotu za 2021 rok. Zdaniem księgowego doszło do popełnienia istotnego błędu. W tej sytuacji korekta wartości oznaczonych środków trwałych powinna zostać ujawniona w księgach za rok 2022.
Przykład 2.
Przedsiębiorstwo X wykryło w styczniu 2022 roku błędy w zakresie ustalenia wartości niektórych środków trwałych – nastąpiło to na tydzień przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego podmiotu za 2021 rok. W tym przypadku korekta wartości oznaczonych środków trwałych powinna zostać ujawniona w księgach za 2021 – jeszcze przed ostatecznym zatwierdzeniem sprawozdania finansowego za ten rok.
Podsumowując, określenie wartości środka trwałego należy do obowiązków przedsiębiorstwa, które z nich korzysta. Przedsiębiorca może przy tym dokonać stosownych obliczeń samodzielnie, jak i przy pomocy księgowego lub biura rachunkowego. Sposób ustalania wartości środków trwałych został wyrażony w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. W przypadku błędnych obliczeń przedsiębiorca zobowiązany jest do dokonania stosownej korekty.
