Kasowy PIT, dostępny po raz pierwszy od stycznia 2025 roku, jest jedną z trzech metod rozliczania kosztów i przychodów, które mogą stosować podatnicy prowadzący działalność gospodarczą na podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Wybór tej metody jest możliwy także dla przedsiębiorców korzystających z ryczałtu, jednak nie wszyscy będą mogli z niej skorzystać. Na co zwrócić uwagę, decydując się na kasowy PIT, i jak go zastosować? Na te oraz inne pytania odpowiedzi można znaleźć w niniejszej publikacji.
Co to jest kasowy PIT?
Kasowy PIT to nowa metoda rozliczania kosztów i przychodów osiąganych przez osoby fizyczne prowadzące działalność w celu ustalenia podatku dochodowego od osób fizycznych (skala podatkowa, podatek liniowy) albo zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych (ryczałt ewidencjonowany).
Kasowy PIT polega na opodatkowaniu osiąganych przychodów podatkiem dochodowym PIT w dacie otrzymania należności z tytułu wystawionych faktur ze sprzedaży towarów lub usług. Z kolei ujmowanie kosztów uzyskania przychodów odbywa się w dacie zapłaty zobowiązania (otrzymanej faktury), ale nie wcześniej niż w dacie poniesienia kosztu.
Widać wyraźnie, że ta metoda podatkowego rozliczania przychodów i kosztów jest powiązana z otrzymaniem/dokonaniem zapłaty za wystawioną/otrzymaną fakturę.
Pozostałe metody rozliczania przychodów i kosztów (nie przychodów) to:
- metoda memoriałowa,
- metoda uproszczona.
Rozwiązanie kasowego PIT zostało zaimplementowane m.in. do art. 14c Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (zwanej dalej ustawą o PIT).
Dla kogo kasowy PIT?
Nawiązując do art. 14c ust. 1 ustawy o PIT, kasowy PIT będzie dostępny dla osób fizycznych prowadzących działalność oraz dla przedsiębiorstw w spadku osób fizycznych, którzy:
- prowadzili w ubiegłym roku działalność gospodarczą i wciąż ją prowadzą – w przypadku osób fizycznych prowadzących w poprzednim roku działalność gospodarczą i kontynuujących ją w kolejnym roku – przychody z tej działalności w poprzednim roku nie przekroczyły kwoty 1 000 000 zł (w przypadku przedsiębiorstwa w spadku w przychodach uwzględnia się również przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie przez zmarłego przedsiębiorcę), lub
- rozpoczynają prowadzenie działalności gospodarczej w danym roku;
- zatrudniają pracowników, zleceniobiorców lub nie zatrudniają pracowników, zleceniobiorców;
- w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą nie prowadzą ksiąg rachunkowych;
- złożyli stosowane oświadczenie o wyborze kasowego PIT (szczegóły poniżej);
- po rozpoczęciu stosowania kasowego PIT prowadzą ewidencję faktur, w której występują osiągnięte przychody z działalności rozliczane kasowym PIT.
Kasowy PIT jest dostępny dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, które stosują formy opodatkowania, takie jak skala podatkowa, podatek liniowy albo ryczałt ewidencjonowany. Kasowy PIT jest dostępny także dla osób fizycznych stosujących opodatkowanie IP BOX.
Nie skorzystają z niego osoby fizyczne będące wspólnikami spółek cywilnych albo jawnych. Natomiast, gdy poza byciem wspólnikiem osoba fizyczna prowadzi jednoosobową działalność, to jeżeli spełnia ww. warunki (będzie brany pod uwagę tylko przychód z jednoosobowej działalności), będzie mogła w odniesieniu do tej jednoosobowej (samodzielnie prowadzonej) działalności (a nie jako wspólnik) skorzystać z kasowego PIT.
Złożenie oświadczenia o wyborze kasowego PIT
Przedsiębiorca, który spełnia ww. warunki i chce przystąpić do korzystania z kasowego PIT, musi złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego ze względu na adres zamieszkania sporządzone na piśmie oświadczenie o wyborze kasowego PIT.
20 lutego roku podatkowego (roku, w którym przedsiębiorca chce korzystać z kasowego PIT).
W przypadku przedsiębiorcy rozpoczynającego prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego ww. oświadczenie należy złożyć w terminie do:
- 20. dnia miesiąca następnego po miesiącu rozpoczęcia działalności gospodarczej;
- końca roku podatkowego w sytuacji rozpoczęcia działalności gospodarczej w grudniu tego roku podatkowego.
Złożenie oświadczenia o wyborze kasowego PIT będzie obowiązywało w roku jego złożenia oraz w kolejnych latach, jeżeli podatnik będzie spełniał w każdym poprzednim roku warunki do kasowego PIT.
Natomiast, jeżeli podatnik będzie chciał zrezygnować z kasowego PIT, wówczas będzie musiał złożyć oświadczenie o rezygnacji w terminie do 20 lutego roku podatkowego, w którym rezygnuje.
Wybór kasowego PIT wiąże się z obowiązkiem prowadzenia ewidencji faktur sprzedaży i zakupu rozliczanych właśnie metodą kasową PIT.
Zgodnie z art. 24a ust. 1da ustawy o PIT ww. ewidencja powinna zawierać przynajmniej poniższe elementy:
- datę wystawienia faktury,
- numer faktury,
- kwotę należności wynikającą z faktury,
- datę uregulowania należności.
Kiedy następuje opodatkowanie przychodu w kasowym PIT?
Regulacją, która wskazuje, kiedy opodatkować przychód, stosując metodę kasowego PIT, jest art. 14 ust. 2c ustawy o PIT.
W kasowym PIT przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowy PIT (także ryczałtem) powstaje w dacie otrzymania należności z tytułu wystawionej faktury sprzedaży, ale nie później niż dzień:
- upływu 2 lat, licząc od dnia wystawienia faktury, albo
- likwidacji działalności gospodarczej.
Przez otrzymanie należności należy rozumieć:
- częściowe uregulowanie należności;
- wpłaty na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a zatem zaliczki.
W tym miejscu należy wspomnieć o dwóch podstawowych zasadach stosowania kasowego PIT w stosunku do przychodów powstałych w różnych latach. Może przecież wystąpić sytuacja, w której podatnik zrezygnuje z kasowego PIT, a uregulowanie należności nastąpi w kolejnym roku. Może też wystąpić przypadek odwrotny.
Wystawienie faktury w okresach stosowania i niestosowania kasowego PIT | |
Wystawienie faktury w roku stosowania kasowego PIT | Wystawienie faktury w roku niestosowania kasowego PIT |
Uregulowanie należności nastąpiło w roku podatkowym, w którym podatnik nie stosuje kasowego PIT | Uregulowanie należności nastąpiło w roku podatkowym, w którym podatnik stosuje kasowy PIT |
Do ustalenia daty powstania przychodu wynikającego z tej faktury podatnik przyjmuje zasady ustalania tej daty stosowane w roku podatkowym, w którym faktura została wystawiona. | |
Przykład 1.
Przedsiębiorca stosujący skalę podatkową jako formę opodatkowania w 2025 roku wybrał także w tym roku kasowy PIT jako metodę rozliczania przychodów i kosztów.
14 stycznia 2025 roku wykonał usługę i wystawił fakturę sprzedaży. Płatność za fakturę otrzymał 3 lutego 2025 roku.
Przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym PIT powstanie 3 lutego 2025 roku i w tej dacie przedsiębiorca ujmie kwotę otrzymanej należności (w kwocie netto, jeśli jest czynnym podatnikiem VAT, albo brutto, jeśli jest podatnikiem zwolnionym z VAT).
Przykład 2.
Przedsiębiorca stosujący podatek liniowy jako formę opodatkowania w 2025 roku wybrał także w tym roku kasowy PIT jako metodę rozliczania przychodów i kosztów.
31 stycznia 2025 roku otrzymał zaliczkę na poczet przyszłej dostawy towarów. Dostawa ta została zrealizowana 5 lutego 2025 roku i także w tym dniu została wystawiona faktura.
Przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym PIT powstanie 31 stycznia 2025 roku i w tej dacie przedsiębiorca ujmie kwotę otrzymanej zaliczki (w kwocie netto, jeśli jest czynnym podatnikiem VAT, albo brutto, jeśli jest podatnikiem zwolnionym z VAT).
Przykład 3.
Przedsiębiorca stosujący ryczałt ewidencjonowany jako formę opodatkowania w 2025 roku wybrał także w tym roku kasowy PIT jako metodę rozliczania przychodów i kosztów.
15 grudnia 2025 roku wystawi odbiorcy fakturę sprzedaży.
Zapłata owej faktury nastąpi 12 stycznia 2026 roku, niemniej w 2026 roku przedsiębiorca nie wybierze metody kasowej, a będzie stosował metodę memoriałową.
Uregulowanie należności nastąpiło w roku podatkowym, w którym podatnik nie stosuje już kasowego PIT. Jednakże do ustalenia daty powstania przychodu wynikającego z tej faktury przyjmuje on zasady ustalania tej daty stosowane w roku podatkowym, w którym faktura została wystawiona. Przychód do opodatkowania podatkiem PIT powstanie zatem 12 stycznia 2026 roku.
Przykład 4.
Przedsiębiorca stosujący ryczałt ewidencjonowany jako formę opodatkowania w 2025 roku wybrał także w tym roku kasowy PIT jako metodę rozliczania przychodów i kosztów.
30 grudnia 2024 roku wykonał usługę i wystawił odbiorcy fakturę sprzedaży. Zapłata tej faktury miała miejsce 18 stycznia 2025 roku.
Uregulowanie należności nastąpiło w roku podatkowym, w którym podatnik stosuje kasowy PIT. Jednakże do ustalenia daty powstania przychodu wynikającego z tej faktury podatnik przyjmuje zasady ustalania tej daty stosowane w roku podatkowym, w którym faktura została wystawiona. Przychód do opodatkowania podatkiem PIT powstanie zatem 30 grudnia 2024 roku.
Przykład 5.
Przedsiębiorca na podatku liniowym wybrał w 2025 roku stosowanie kasowego PIT. W lutym 2025 roku sprzedał środek trwały.
Kasowy PIT nie znajdzie zastosowania do opodatkowania przychodu ze zbycia środka trwałego. Dochód ze zbycia środka trwałego zostanie więc ustalony na zasadach ogólnych i powstanie w dacie dostawy środka trwałego, chyba że wcześniej miało miejsce wystawienie faktury lub uregulowanie należności.
Warto w tym miejscu przypomnieć, że w przypadku metody memoriałowej lub uproszczonej moment opodatkowania przychodu następuje w dacie dostawy towarów lub świadczenia usług, nie później jednak niż w dacie:
- wystawienia faktury,
- uregulowania należności.
Kiedy następuje ujęcie kosztu uzyskania przychodu w kasowym PIT?
W metodzie memoriałowej albo uproszczonej dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodu (do ujęcia w PKPiR) powstaje w dacie wystawienia otrzymanej faktury lub rachunku, ewentualnie innego dowodu stanowiącego podstawę księgowania. Od generalnej zasady występują odstępstwa, np. wypłata wynagrodzeń, zapłata składek ZUS, otrzymanie towaru przed fakturą i inne. Wyjątki te będą jednak przedmiotem odrębnej publikacji.
Kasowy PIT na mocy art. 22 ust. 4a ustawy o PIT wymaga, aby koszt poniesiony w roku stosowania kasowego PIT został ujęty w kosztach uzyskania przychodów (w PKPiR) w dacie zapłaty części albo całości zobowiązania wynikającego z otrzymanej faktury albo w dacie zapłaty na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych.
Koszt ten nie może być jednak ujęty wcześniej niż w dacie jego poniesienia (w dacie wystawienia faktury).
Przykład 6.
Przedsiębiorca stosujący skalę podatkową jako formę opodatkowania w 2025 roku wybrał także w tym roku kasowy PIT jako metodę rozliczania przychodów i kosztów.
15 stycznia 2025 roku otrzymał usługę. 17 stycznia 2025 roku otrzymał fakturę z datą wystawienia 17 stycznia 2025 roku. Przedsiębiorca zapłacił za usługę jeszcze 15 stycznia 2025 roku.
Koszt uzyskania przychodu przedsiębiorca rozpozna 17 stycznia 2025 roku pomimo zapłaty 15 stycznia 2025 roku, a więc koszt rozpozna nie wcześniej niż na dzień poniesienia kosztu.
Powyższą zależność warto zaprezentować w tabeli.
Zapłata za fakturę po likwidacji działalności albo po zmianie formy opodatkowania na ryczałt – kiedy ująć koszt w kasowym PIT? | |
Zapłat za fakturę nastąpiła po likwidacji działalności | Zapłat za fakturę nastąpiła po zmianie formy opodatkowania na ryczałt |
Podatnik ujmuje w PKPiR koszt uzyskania przychodu w ostatnim okresie rozliczeniowym przed likwidacją działalności gospodarczej lub przed zmianą formy opodatkowania | Podatnik ujmuje w PKPiR koszt uzyskania przychodu w ostatnim okresie rozliczeniowym przed zmianą formy opodatkowania |
