Podatek VAT jest określany jako podatek terytorialny. Oznacza to, że miejscem opodatkowania danej czynności jest kraj, w którym występuje miejsce świadczenia usług naprawy samochodu. W niniejszym artykule zajmiemy się przypadkiem wykonania usługi naprawy samochodu. W jaki sposób taką transakcję rozliczyć na gruncie podatku VAT? Szczegóły poniżej.
Miejsce świadczenia usług naprawy samochodu na rzecz podatnika
W temacie miejsca świadczenia usług wypowiada się cały rozdział 3 ustawy o podatku od towarów i usług. Analizując poszczególne przepisy można zauważyć, że jednym z głównych kryteriów rozróżniających miejsce świadczenia usług jest to, na czyją rzecz usługa jest wykonywana. Inne zasady obowiązują, gdy usługobiorcą jest przedsiębiorca, a inne, gdy nabywcą usługi jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej (konsument).
Po pierwsze wskażmy, że zgodnie z art. 28b ust. 1 ustawy VAT miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest takie, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2–4 oraz art. 28e, art. 28f ust. 1 i 1a, art. 28g ust. 1, art. 28i, art. 28j ust. 1 i 2 oraz art. 28n.
Polska ustawa nie wyjaśnia wprawdzie, w jaki sposób należy rozumieć siedzibę działalności gospodarczej, jednak możemy w tym zakresie sięgnąć do treści Rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 282/2011 z 15 marca 2011 roku, ustanawiającego środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. W art. 10 rozporządzenia czytamy, że miejscem siedziby działalności gospodarczej podatnika „jest miejsce, w którym wykonywane są funkcje naczelnego zarządu przedsiębiorstwa. W celu ustalenia tego miejsca uwzględnia się miejsce, w którym zapadają istotne decyzje dotyczące ogólnego zarządzania przedsiębiorstwem, adres zarejestrowanej siedziby przedsiębiorstwa i miejsce posiedzeń zarządu przedsiębiorstwa. W przypadku gdy te kryteria nie pozwalają z całkowitą pewnością określić miejsca siedziby działalności gospodarczej podatnika, decydującym kryterium jest miejsce, w którym zapadają istotne decyzje dotyczące ogólnego zarządzania przedsiębiorstwem. Sam adres pocztowy nie może być uznany za miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika”.
W świetle powyższych przepisów, jeżeli usługobiorca ma status podatnika, czyli de facto jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą, miejscem świadczenia usługi naprawy samochodu i jednocześnie miejscem jej opodatkowania jest kraj siedziby tego usługobiorcy. Zwróćmy uwagę, że w tym przypadku bez znaczenia dla określenia miejsca opodatkowania jest miejsce faktycznego wykonania usługi – liczy się wyłącznie miejsce siedziby usługobiorcy.
Pomimo że usługa nie podlega opodatkowaniu w Polsce, na polskim przedsiębiorcy ciąży obowiązek wystawienia faktury VAT z tego tytułu. Zgodnie z art. 106e ust. 5 pkt 1 ustawy VAT w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika z innego kraju UE, który jest zobowiązany do rozliczenia podatku, faktura dokumentująca świadczenie takiej usługi nie zawiera kwoty podatku, zaś w miejscu stawki podatku należy wpisać „NP”. W myśl natomiast art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy VAT w przypadku dostawy towarów lub wykonania usługi, dla których zobowiązanym do rozliczenia podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze jest nabywca towaru lub usługi, faktura powinna zawierać wyrazy „odwrotne obciążenie” (reverse charge).
Usługa ta, choć nie podlega opodatkowaniu w Polsce, powinna być wykazana w JPK_V7 wyłącznie w kwocie netto bez stawki podatku.
Przykład 1.
Polski warsztat samochodowy wykonał usługę naprawy samochodu należącego do niemieckiej firmy. Naprawa miała miejsce w Polsce. Z uwagi jednak na fakt, iż usługobiorcą jest podatnik, zastosowanie znajdzie art. 28b ust. ustawy VAT – miejscem świadczenia usługi będzie zatem terytorium Niemiec. Usługa ta nie podlega opodatkowaniu w Polsce, więc warsztat wystawi fakturę z odwrotnym obciążeniem, bez kwoty i stawki podatku. Po stronie niemieckiego podatnika dojdzie do importu usług.
Przykład 2.
Polska firma wykonała usługę naprawy samochodu należącego do polskiej firmy. Naprawa miała miejsce na Słowacji, ponieważ to tam uległ uszkodzeniu pojazd i tam skierowano mechaników z Polski. Z uwagi jednak na fakt, iż usługobiorcą jest podatnik, zastosowanie znajdzie art. 28b ust. ustawy VAT – miejscem świadczenia usługi będzie zatem terytorium Polski. Usługa ta podlega więc opodatkowaniu w Polsce zgodnie z polskimi przepisami.
Miejsce świadczenia usług naprawy samochodu na rzecz konsumenta
Jeżeli usługa wykonywana jest na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, stosujemy zasadę opisaną w art. 28c ust. 1 ustawy VAT. Przepis ten wskazuje, że miejscem świadczenia usług naprawy samochodu na rzecz podmiotów niebędących podatnikami jest miejsce, w którym usługodawca posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3 oraz art. 28d, art. 28e, art. 28f ust. 1, 2 i 3, art. 28g ust. 2 i art. 28h–28n. Z reguły tej wynika zatem, że w przypadku wykonywania usługi na rzecz konsumenta miejscem opodatkowania jest kraj siedziby usługodawcy, tj. przedsiębiorcy.
Należy podkreślić, że zasada ta jest stosowana z uwzględnieniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Jednym z takich przepisów, wprowadzającym szczególny sposób ustalania miejsca świadczenia, jest art. 28h pkt 2 ustawy VAT. Zgodnie z tą regulacją miejscem świadczenia na rzecz podmiotów niebędących podatnikami usług wyceny rzeczowego majątku ruchomego oraz usług na rzeczowym majątku ruchomym jest miejsce, w którym usługi są faktycznie wykonywane.
Pojęcie usług na rzeczowym majątku ruchomym jest bardzo obszerne i może obejmować wszelkie czynności związane z montażem, demontażem, modernizacją, remontem czy naprawą. Przepis nie zawiera żadnych ograniczeń przedmiotowych, co oznacza, że dotyczy każdej rzeczy ruchomej. Przez ruchomy majątek rzeczowy należy bowiem rozumieć wszystkie te towary, które nie są nieruchomościami oraz budowlami trwale związanymi z gruntem.
Treść przepisu prowadzi zatem do wniosku, że usługa naprawy samochodu wykonywana na rzecz konsumenta opodatkowana jest w kraju, gdzie faktycznie dochodzi do świadczenia. Nie należy zatem brać tu pod uwagę siedziby usługodawcy. Takie brzmienie przepisów może powodować problematyczne sytuacje dla przedsiębiorców.
Przykład 3.
Polski warsztat samochodowy wykonał usługę naprawy samochodu należącego do osoby fizycznej z Niemiec. Z uwagi na fakt, iż świadczenie usługi miało miejsce w kraju, usługa ta będzie podlegała opodatkowaniu w Polsce. Zastosowanie znajdą zatem polskie przepisy, w tym te dotyczące stawki podatku VAT.
Przykład 4.
Polska firma wykonała usługę naprawy samochodu należącego do osoby fizycznej z Francji. Samochód uległ awarii w Niemczech i tam też skierowano mechaników, którzy na miejscu usunęli usterkę. Faktycznym miejscem wykonania usługi jest terytorium Niemiec i to tam znajduje się miejsce opodatkowania. Z uwagi na fakt, iż usługa jest wykonywana na rzecz osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej, nie znajdą jednak zastosowania przepisy dotyczące odwrotnego obciążenia. W rezultacie polski podatnik powinien zarejestrować się dla celów podatku VAT w Niemczech i rozliczyć usługę przed tamtejszym urzędem skarbowym zgodnie z przepisami niemieckimi. Polskie przepisy co do podatku oraz dokumentowania usługi nie znajdą zastosowania.
Wartości usługi naprawy wykonanej w innym kraju na rzecz konsumenta nie należy wykazywać w JPK_V7. Zgodnie bowiem z objaśnieniami zawartymi w rozporządzeniu ministra finansów w sprawie wzorów deklaracji dla podatku od towarów i usług w wierszu „Dostawa towarów oraz świadczenie usług poza terytorium kraju” wykazuje się dostawę towarów oraz świadczenie usług poza terytorium kraju, w stosunku do których przysługuje podatnikowi prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, o którym mowa w art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy, lub prawo do zwrotu kwoty podatku naliczonego, o którym mowa w art. 87 ust. 5 ustawy. W pozycji tej nie uwzględnia się wartości dostaw towarów i świadczonych usług dokonywanych w ramach działalności gospodarczej zarejestrowanej poza terytorium kraju oraz świadczonych usług rozliczanych w ramach procedury szczególnej, dotyczącej usług telekomunikacyjnych, usług nadawczych lub usług elektronicznych.
W opisanym w przykładzie nr 4 przypadku mamy do czynienia z wykonaniem usługi w ramach działalności gospodarczej, która powinna być zarejestrowana i rozliczana poza terytorium kraju. W konsekwencji nie podlega ona wykazaniu w JPK_V7.
Podsumowując nasze rozważania na temat naprawy samochodu trzeba zaznaczyć, że kluczowe w kwestii rozliczenia podatku VAT jest ustalenie statusu nabywcy usługi. W zależności bowiem od okoliczności, czy usługobiorca to inny przedsiębiorca, czy też konsument, obowiązywać będą zupełnie różne zasady ustalania miejsca świadczenia, które w dalszej kolejności wpływają na miejsce opodatkowania usługi.
