Obowiązek podatkowy w VAT a usługi budowlane i transportowe

Co do zasady, obowiązek podatkowy w VAT czyli na gruncie podatku od towarów i usług powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, zgodnie z art. 19a ust. 1 ustawy. Jednak od tej zasady istnieje wiele odstępstw. Należy także mieć na względzie, że od 2017 roku usługi budowlane zostały objęte procedurą odwrotnego obciążenia. Jak wobec tego rozliczać VAT od usług budowlanych i transportowych? Czy obowiązek podatkowy w VAT dla usług budowlanych i transportowych powstaje wciąż w sposób szczególny?

Obowiązek podatkowy w VAT - zasady ogólne

Zgodnie z zasadami ogólnymi obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. Jednak znaczenie ma też data zapłaty - jeżeli bowiem zapłata otrzymana została wcześniej niż wykonanie usługi to obowiązek podstawkowy powstaje już w dacie otrzymania należności. W odniesieniu do przyjmowanych częściowo usług, usługę uznaje się również za wykonaną, w przypadku wykonania części usługi, dla której to części określono zapłatę.

Dodatkowo przepisy wskazują również kiedy powstaje wykonanie usługi gdy w związku z jej świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń. Usługę uznaje się wówczas za wykonaną z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi. Usługę świadczoną w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla której w związku z jej świadczeniem w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi.

W art. 19a ust 5 ustawa o podatku VAT wskazuje wyjątki od powyższych reguł. Czy mieszczą się w nich usługi budowlane lub usługi transportowe? Sprawdźmy!

Obowiązek podatkowy w VAT - usługi budowlane

Analizując wymienione w ustawie wyjątki dotyczące obowiązku podatkowego w VAT dochodzimy do treści Art. 19a ust 5 pkt 3:

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury w przypadkach, o których mowa w art. 106b ust. 1, z tytułu:

a) świadczenia usług budowlanych lub budowlano-montażowych, (...).

Oznacza to zatem, że ustawodawca wskazując obowiązek podatkowy VAT dla usług budowlanych wymienił je wśród wyjątków. Kiedy zatem powstanie obowiązek podatkowy w VAT dla usług budowlanych lub budowlano montażowych?

Odpowiedź zależy od tego na czyją rzecz usługi budowlane lub budowlano montażowe są wykonywane.

Usługi budowlane dla osób prywatnych a obowiązek podatkowy w VAT

W przypadku gdy usługi wykonywane są na rzecz osób prywatnych obowiązek podatkowy VAT dla usług budowlanych powstaje na zasadach ogólnych czyli zgodnie z datą wykonania usługi lub otrzymania zapłaty w zależności od tego co nastąpiło jako pierwsze.

Usługi budowlane dla firm a obowiązek podatkowy w VAT

Inaczej jednak określa się moment powstania obowiązku podatkowego gdy usługi budowlane lub budowlano-montażowe świadczone są na rzecz innych firm w tym np. na rzecz osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.

Obowiązek podatkowy VAT dla usług budowlanych świadczonych na rzecz firm powstaje w dacie wystawienia faktury. Zatem świadcząc usługi tego typu na rzecz firm nie liczy się co do zasady moment wykonania usługi ani data otrzymania zapłaty (o ile nie wpłynęła przed wystawieniem faktury). Znaczenie ma data wystawienia faktury - czy to oznacza pełną dowolność? Nie. Przepisy podatkowe określają bowiem termin na wystawienie takiej faktury.

Art. 106i ust. 3 pkt. 1 ustawy o VAT

Fakturę wystawia się nie później niż:

30 dnia od dnia wykonania usług.

Usługi budowlane a odwrotne obciążenie

Od 2017 roku usługi budowlane zostały objęte procedurą odwrotnego obciążenia, które polega na przerzuceniu obowiązku rozliczania podatku VAT ze sprzedawcy na nabywcę. W wyniku czego to nabywca towaru czy usługi zobowiązany jest do rozliczenia podatku VAT z tego tytułu. Natomiast sprzedawca nie wykazuje podatku VAT z transakcji objętej procedurą odwrotnego obciążenia.

Katalog czynności rozliczanych za pomocą procedury odwrotnego obciążenia od 2017 roku powiększył się. Wśród nich znalazły się także usługi budowlane. Procedurę odwrotnego obciążenia stosuje się w przypadku wykonywania usług budowlanych wymienionych w załączniku nr 14 do ustawy, w sytuacji gdy usługodawca świadczy te usługi jako podwykonawca.

Ważne!

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT aby usługi budowlane podlegały procedurze odwrotnego obciążenia należy spełnić poniższe przesłanki:

przedmiotem zakupu są usługi wymienione w załączniku nr 14 do ustawy,
usługodawcą jest czynny podatnik VAT, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, mający status podwykonawcy,
usługobiorcą jest podmiot zarejestrowany jako czynny podatnik VAT.

Obowiązek podatkowy w VAT dla usług budowlanych - przykłady

Przykład 1.

Przedsiębiorstwo Y wystawiło fakturę za wykonaną przez siebie usługę budowlaną na rzecz Jana Kowalskiego wykonaną w jego prywatnym mieszkaniu w dniu 2 marca, data sprzedaży (wykonania usługi) to 1 marca, płatność za fakturę została uregulowana 10 marca. Kiedy powstaje obowiązek podatkowy?

Obowiązek podatkowy w VAT dla usług budowanych w tym przypadku powstaje 1 marca- dzień wykonania usługi.

Przykład 2.

Firma X wystawiła fakturę z adnotacja "odwrotne obciążenie" za usługi malarskie na rzecz Firmy Z wykonane 10 stycznia na kwotę 15.000 zł. Data wystawienia faktury 11 stycznia. Część należności 8.000 zł - została uregulowana 25 stycznia, pozostałe 7.000 zł kontrahent uregulował 8 lutego. Kiedy powstaje obowiązek podatkowy?

Ze względu na fakt, że roboty malarskie zostały wymienione w załączniku nr 14 ustawy o VAT sprzedawca wystawił fakturę z adnotacją odwrotne obciążenie przerzucając obowiązek rozliczenia podatku VAT na nabywcę usługi. W tym przypadku obowiązek podatkowy w VAT powstaje 11 stycznia czyli zgodnie z datą wystawienia faktury.

Ważne!

Obowiązek podatkowy przy odwrotnym obciążeniu usług budowlanych wymienionych w załączniku nr 14 ustawy o VAT powstaje:

z chwilą wystawienia faktury przez sprzedawcę,
z upływem 30 dni od dnia wykonania usługi (za moment wykonania usługi może być również uznany moment częściowego wykonania usługi, bądź koniec okresu rozliczeniowego – jeżeli strony rozliczają usługi budowlane cyklicznie), jeżeli sprzedawca nie wystawi faktury w tym terminie (obowiązek podatkowy powstanie nawet wówczas, gdy nabywca nie będzie miał wiedzy o wykonaniu tej usługi),
z chwilą dokonania całości lub część zapłaty, w szczególności: przedpłaty, zaliczki, zadatku, raty (moment obciążenia rachunku bankowego, czy przekazania należności gotówką).

Usługi transportowe a obowiązek podatkowy w VAT

W przypadku usług transportowych obowiązek podatkowy w VAT powstaje na zasadach ogólnych bez względu na to czy nabywcą jest osoba prywatna, czy firma. Zatem zawsze znaczenie ma data wykonania usługi lub otrzymania zapłaty w zależności od tego co nastąpiło jako pierwsze.

Przykład 3.

Przedsiębiorca wystawił fakturę za wykonaną przez siebie usługę transportową w dniu 6 lutego, data sprzedaży (wykonania usługi) 5 lutego, płatność za fakturę została uregulowana 26 marca. Kiedy powstaje obowiązek podatkowy?

Obowiązek podatkowy w VAT w transporcie w tym przypadku powstaje 5 lutego - data wykonania usługi.

Przykład 4.

Przedsiębiorca wystawił fakturę za wykonaną przez siebie usługę transportową w dniu 9 marca, data sprzedaży (wykonania usługi) 5 marca, płatność za fakturę została uregulowana w całości przedpłatą z dnia 12 lutego. Kiedy powstaje obowiązek podatkowy?

Obowiązek podatkowy w VAT transporcie w tym przypadku powstaje 12 lutego - data otrzymania zapłaty, gdyż wystąpiła wcześniej niż dzień wykonania usługi.