Osoby małoletnie wymagają szczególnej troski i opieki. W obecnych czasach jednym z wyzwań w tym zakresie jest przeciwdziałanie zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym. W połowie lutego bieżącego roku weszły w życie zmiany w przepisach wzmacniające ochronę małoletnich w tym aspekcie. Co przewidują te modyfikacje prawne i jak wygląda ochrona małoletnich — wyjaśniamy poniżej.
Ochrona małoletnich przed zagrożeniami przestępczością na tle seksualnym — podstawa prawna
Szczególne środki ochrony przeciwdziałające zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i środki ochrony małoletnich zostały określone w Ustawie z dnia 13 maja 2016 roku o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, zwanej dalej „ustawą”.
Przeciwdziałanie zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym wobec małoletnich — podstawowe zasady
W rozumieniu ustawy przestępczość na tle seksualnym obejmuje przestępstwa przeciwko wolności seksualnej wymienione w rozdziale XXV Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny, zwanej dalej „kk”, z wyłączeniami określonymi w art. 2 ustawy.
Szczególnymi środkami ochrony przeciwdziałającymi zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym wobec małoletnich są m.in.:
Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym (dalej jako „Rejestr”);
obowiązki pracodawców i innych organizatorów w zakresie działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi;
obowiązki pracowników i innych osób dopuszczonych do powyższej działalności.
Warto podkreślić, że wspomniany wyżej Rejestr składa się z 3 odrębnych baz danych:
rejestru z dostępem ograniczonym;
rejestru publicznego;
rejestru osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze.
Rozszerzony obowiązek weryfikacji niekaralności przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem jej do innej działalności
15 lutego br. weszły zmiany w ustawie, które przewidują rozszerzenie obowiązku weryfikacji niekaralności osób będących kandydatami do pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z kontaktem z małoletnimi. Oznacza to, że w myśl postanowień art. 21 ust. 1 ustawy — przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z:
wychowaniem,
edukacją,
leczeniem,
świadczeniem porad psychologicznych,
rozwojem duchowym,
uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich,
opieką nad małoletnimi
– na pracodawcy lub innym organizatorze takiej działalności oraz na osobie, z którą ma być nawiązany stosunek pracy lub która ma być dopuszczona do takiej działalności, ciążą obowiązki określone w dalszych przepisach art. 21 ustawy.
Pracodawca lub inny organizator uzyskuje informacje, czy dane osoby przed zatrudnieniem lub powierzeniem jej innej działalności są zamieszczone w Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze.
W związku z powyższymi zobowiązaniami art. 12 pkt 6 i 7 ustawy przewiduje, że prawo do uzyskania informacji o osobie ujętej w Rejestrze, której dane zostały zgromadzone w Rejestrze z dostępem ograniczonym, przysługuje:
pracodawcom — przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi, w zakresie uzyskania informacji, czy dane tej osoby są zgromadzone w tym Rejestrze;
innym organizatorom — przed dopuszczeniem osoby do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi, w zakresie uzyskania informacji, czy dane tej osoby są zgromadzone w tym Rejestrze.
Obowiązek przedłożenia informacji z Krajowego Rejestru Karnego
Jednym z nowych rozwiązań w zakresie ochrony małoletnich jest obowiązek przedłożenia przez osobę, która ma być zatrudniona lub która ma podjąć inną działalność, informacji z Krajowego Rejestru Karnego (krk) dotyczącej określonej kategorii przestępstw.
Zgodnie z art. 21 ust. 3 ustawy wskazana osoba przedkłada pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z krk w zakresie przestępstw określonych:
w rozdziale XIX kk (przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu) i XXV kk (przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności), lub
w art. 189a kk (handel ludźmi) i art. 207 kk (przestępstwo znęcania się fizycznego lub psychicznego), lub
w Ustawie z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, lub
za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego.
Dodatkowe wymagania wobec osób mających obywatelstwo innego państwa niż Rzeczpospolita Polska
Osoba, która ma być zatrudniona lub która ma podjąć inną działalność związaną z kontaktem z małoletnimi, mająca obywatelstwo innego państwa niż Rzeczpospolita Polska (RP), przedkłada dodatkowo (czyli oprócz informacji z krk) pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z rejestru karnego państwa obywatelstwa uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi (art. 21 ust. 4 ustawy).
Ponadto stosownie do treści art. 21 ust. 5 ustawy, osoba, która ma być zatrudniona lub która ma podjąć inną działalność związaną z kontaktem z małoletnimi, składa pracodawcy lub innemu organizatorowi oświadczenie o państwie lub państwach, w których zamieszkiwała w ciągu ostatnich 20 lat, innych niż RP i państwo obywatelstwa, oraz jednocześnie przedkłada pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z rejestrów karnych tych państw, uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi. Należy podkreślić, że powyższy obowiązek dotyczy zarówno cudzoziemców, jak i obywateli polskich, którzy zamieszkiwali poza granicami RP przez okres wskazany w ustawie.
Jeżeli prawo państwa innego niż RP nie przewiduje wydawania informacji do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi, przedkłada się informację z rejestru karnego tego państwa.
Natomiast w przypadku gdy prawo państwa, z którego mają być przedłożone powyżej wskazane informacje, nie przewiduje ich sporządzenia lub w danym państwie nie prowadzi się rejestru karnego, osoba mająca zostać zatrudniona lub która ma podjąć inną działalność związaną z kontaktem z małoletnimi, składa pracodawcy lub innemu organizatorowi oświadczenie o tym fakcie wraz z oświadczeniem, że nie była:
prawomocnie skazana w tym państwie za czyny zabronione, odpowiadające przestępstwom określonym w rozdziale XIX i XXV kk, w art. 189a i art. 207 kk oraz w Ustawie z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, oraz
nie wydano wobec niej innego orzeczenia, w którym stwierdzono, że dopuściła się takich czynów zabronionych oraz że nie ma obowiązku wynikającego z orzeczenia sądu, innego uprawnionego organu lub ustawy stosowania się do zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi.
Przedstawione powyżej informacje i oświadczenia pracodawca lub inny organizator załącza do akt osobowych pracownika albo dokumentacji dotyczącej osoby dopuszczonej do działalności związanej z kontaktem z małoletnimi.
Wyłączenie obowiązku weryfikacji niekaralności
Przepisy ustawy (art. 21 ust. 10) przewidują jednocześnie wyłączenie obowiązku weryfikacji niekaralności. Oznacza to, że wykonanie powyżej omawianych obowiązków nie jest wymagane przed dopuszczeniem do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi, członka rodziny małoletniego lub osoby znanej osobiście rodzicowi małoletniego albo przedstawiciela ustawowego małoletniego, gdy jest ona wykonywana w stosunku do małoletniego dziecka, którego rodzic lub przedstawiciel ustawowy są dopuszczającymi do działalności.
Przez członka rodziny, o którym mowa w przytoczonym przepisie, należy rozumieć osobę spokrewnioną lub osobę niespokrewnioną, pozostającą w faktycznym związku oraz wspólnie zamieszkującą i gospodarującą.
Ochrona małoletnich i zmiany w obowiązku pozyskiwania danych przez pracodawcę — podsumowanie
Szczególne środki ochrony przeciwdziałające zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i szczególne środki ochrony małoletnich zostały określone w odrębnej ustawie. 15 lutego br. weszły w życie przepisy, które przewidują rozszerzenie obowiązku weryfikacji niekaralności osób będących kandydatami do pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z kontaktem z małoletnimi. Nowym rozwiązaniem w tym zakresie jest obowiązek przedłożenia przez osobę, która ma być zatrudniona lub która ma podjąć inną działalność, informacji z krk dotyczącej określonej kategorii przestępstw. Dodatkowe wymagania zostały nałożone wobec osób mających obywatelstwo innego państwa niż Rzeczpospolita Polska.
