W przypadku zakupu towarów w drodze licytacji komorniczej kupujący otrzymuje od komornika fakturę VAT. W przypadku gdy faktura zawiera kwotę podatku naliczonego, pojawia się pytanie czy możliwe jest odliczenie VAT z faktury od komornika. Poniżej prezentujemy najważniejsze regulacje w tym zakresie.
Komornik w świetle podatku VAT
Jak wskazuje art. 18 ustawy o VAT, komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego są płatnikami podatku od dokonywanej w trybie egzekucji dostawy towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów. Definicja płatnika została zawarta w art. 8 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którą płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Zatem wbrew dość powszechnemu stwierdzeniu, że przedsiębiorca jest płatnikiem podatku VAT, należy wskazać, że nie jest to poprawne stwierdzenie. Podmiot prowadzący działalność gospodarczą jest podatnikiem podatku VAT. Natomiast status płatnika podatku VAT ma komornik sądowy.
Przepis art. 18 ustawy o VAT wprowadza szczególną zasadę, w myśl której należny podatek jest pobierany i odprowadzany do urzędu skarbowego przez płatnika, a nie przez podatnika. Płatnik pełni w tym przypadku rolę pośrednika pomiędzy podatnikiem a organem podatkowym, przekazując organowi środki pieniężne podatnika. Uzasadnione jest to charakterem odpłatnej dostawy następującej w ramach wykonywania czynności egzekucyjnych. Jeżeli bowiem dłużnik niesolidnie spłaca swoje zobowiązania i w celu wyegzekwowania należności wszczęto przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne, to istnieją podstawy do uznania, że nie uiści również podatku należnego w związku z dostawą mającą miejsce w ramach egzekucji. Na podstawie art. 106c tej ustawy faktury dokumentujące dostawę towarów, z której tytułu na dłużniku ciąży obowiązek podatkowy, wystawiają w imieniu i na rzecz dłużnika komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów kpc. W takim przypadku faktura powinna zawierać imię i nazwisko komornika sądowego oraz jego adres, a w miejscu określonym dla podatnika – imię i nazwisko lub nazwę dłużnika oraz jego adres. Według art. 106g ust. 2 ww. ustawy w przypadku, o którym mowa w art. 106c, faktura jest wystawiana w trzech egzemplarzach, z których jeden jest wydawany nabywcy, drugi pozostawiony w dokumentacji podmiotu ją wystawiającego, a trzeci przekazywany dłużnikowi. Z powołanych wyżej przepisów wynika, że komornik sądowy dokonuje transakcji w imieniu podatnika – dłużnika. Prowadzona przez komornika w ramach licytacji komorniczej sprzedaż towarów będących własnością dłużnika będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług, jeżeli do rozliczenia tego podatku byłby zobowiązany dłużnik. W takich okolicznościach komornik wystawia fakturę zawierającą kwotę podatku należnego oraz odpowiednią stawkę podatkową.
Prawo do odliczenia podatku naliczonego
Z perspektywy kupującego istotnego znaczenia nabiera ustalenie, czy od faktury otrzymanej od komornika można odliczyć podatek naliczony. W pierwszej kolejności wskażmy, że na podstawie treści art. 86 ust. 1 ustawy o VAT prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Przedstawiona wyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi. Każde nabycie towarów i usług przeznaczonych do przyszłego wykorzystania ich do czynności opodatkowanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej bez względu na to, jakie faktycznie będą efekty tej działalności, należy uznać w momencie jego dokonania za związane z wykonywaniem czynności opodatkowanych i jednocześnie uzasadniające prawo do odliczenia podatku wykazanego na fakturze. Jeśli więc towary i usługi, przy których nabyciu naliczono podatek, są lub w przyszłości będą wykorzystywane w całości do prowadzenia działalności opodatkowanej, podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku.
Odliczenie VAT z faktury od komornika
W świetle powyższych wyjaśnień należy zatem stwierdzić, że jeżeli są spełnione materialne warunki określone w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, to kupując w ramach licytacji komorniczej i na skutek otrzymania faktury z kwotą podatku VAT, nabywca ma możliwość odliczenia podatku naliczonego. W opisanym przypadku nie stanowi przeszkody do odliczenia treść art. 88 ust. 4 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się również do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni. Zatem w sytuacji, gdy faktury zostały wystawione przez podmiot niezarejestrowany, podatnikowi nie przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony wykazany w fakturze wystawionej przez ten podmiot. Okazuje się jednak, że podatnik ma prawo do odliczenia z faktury wystawionej przez komornika nawet w sytuacji, gdy dłużnik zlikwidował działalność i nie jest czynnym podatnikiem podatku VAT.
Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 4 czerwca 2019 roku (nr 0111-KDIB3-3.4012.105.2019.2.MS), ograniczenie wynikające z art. 88 ust. 4 ustawy o VAT (dotyczące podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni) w przedmiotowej sprawie nie będzie miało zastosowania. Dostawy wskazanych we wniosku maszyn dotyczyły majątków podmiotów gospodarczych, którymi byli dłużnicy, a w których imieniu transakcji sprzedaży dokonywali komornicy. Prowadzone przez komorników sprzedaże towarów będących własnością dłużników są opodatkowane podatkiem VAT, gdy do rozliczenia tego podatku byliby zobowiązani dłużnicy.
Sam fakt wykreślenia dłużników z rejestru podatników VAT czynnych nie skutkuje tym, że dla danych transakcji sprzedaży (dokonanych w ich imieniu przez komorników – płatników) mogą oni być uznani za podatników podatku od towarów i usług.
Przykład 1.
Czy z otrzymanej faktury VAT od komornika można odliczyć podatek naliczony? W toku licytacji komorniczej przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem podatku VAT zakupił maszynę budowlaną z zamiarem wykorzystywania jej do działalności gospodarczej. Komornik wystawił fakturę dokumentującą sprzedaż. Na fakturze znajdowała się kwota podatku naliczonego do odliczenia. Kupujący może odliczyć z tak otrzymanej faktury podatek naliczony z uwagi na treść art. 6 ust. 1 ustawy o VAT.
Przechodząc do podsumowania i jednocześnie do odpowiedzi na zadane pytanie, należy wskazać, że dopuszczalne i możliwe jest odliczenie VAT z faktury od komornika. Warto zapamiętać, że komornik jest w tym przypadku płatnikiem podatku VAT, który jest jednak uprawniony do wystawienia faktury dokumentującej dostawę towarów w ramach licytacji komorniczej.
Odliczenie VAT z faktury od komornika - księgowanie faktury zakupu
W przypadku czynnego podatnika VAT system wFirma.pl podczas wprowadzania wydatku na podstawie faktury VAT automatycznie tworzy wpis z odliczeniem podatku naliczonego w rejestrze VAT zakupu.
Księgowanie faktur VAT zakupu w systemie wFirma.pl
W celu zaksięgowania faktury VAT zakupu należy przejść do zakładki WYDATKI » KSIĘGOWANIE » DODAJ » FAKTURA VAT. W oknie, które się pojawi, należy uzupełnić wymagane dane, a następnie wybrać ZAPISZ.
Jeśli księgowanie odbywa się na podstawie faktury VAT to w przypadku czynnego podatnika VAT zapis dotyczący podatku VAT naliczonego trafi do rejestru VAT zakupu.
Postępowanie w zakresie księgowania wydatków omawia artykuł pomocy: Księgowanie wydatków.
