Odliczenie podatku VAT następuje na podstawie otrzymanej faktury. Przy czym w praktyce gospodarczej możemy mieć do czynienia z różnymi nietypowymi sytuacjami. Przyjrzymy się bliżej przypadkowi, w którym osoba otrzymuje fakturę jeszcze przed rejestracją działalności na potrzeby podatku VAT. Czy w takich okolicznościach istnieje prawo do odliczenia podatku naliczonego?
Podmioty uprawnione do odliczenia VAT
Powszechnie wiadomo, że prawo do odliczenia VAT przysługuje podatnikom podatku VAT. Warto jednak mocniej zastanowić się, kto konkretnie spełnia definicję podatnika na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług.
Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy).
W kontekście powyższego warto zwrócić uwagę, że fakt wykonywania działalności gospodarczej nie jest uzależniony od przesłanek o charakterze formalnym.
Powyższe nie oznacza jednak, że podmiot, który planuje wykonywanie działalności gospodarczej, nie ma żadnych obowiązków formalnych. W tym zakresie trzeba bowiem wskazać na przepisy odnoszące się do konieczności rejestracji na potrzeby podatku VAT.
Zgodnie z art. 96 ust. 1 ustawy podmioty, o których mowa w art. 15, są obowiązane przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne VAT-R.
Rejestracji należy dokonać przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu, przy czym przepis nie określa, jak wcześnie rejestracja powinna nastąpić.
Prawo do odliczenia podatku naliczonego
Czynni podatnicy podatku VAT zostali wyposażeni w ustawowe prawo do odliczenia podatku naliczonego.
Jak możemy przeczytać w art. 86 ust. 1 ustawy VAT, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Dalej wskażmy, że na podstawie art. 86 ust. 10 ustawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy.
W myśl art. 86 ust. 10b pkt 1 ustawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny.
W świetle powyższych przepisów prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).
Ponadto odliczenie warunkowane jest wystąpieniem obowiązku podatkowego oraz faktem posiadania przez nabywcę faktury VAT dokumentującej daną transakcję.
Natomiast w kontekście rozpatrywanego przez nas problemu istotne jest to, że wydatek musi zostać poniesiony w celu oraz w związku z opodatkowaną działalnością gospodarczą. Podatnik nie musi czekać, aż nabyty towar lub usługa zostaną odsprzedane lub efektywnie wykorzystane na potrzeby działalności opodatkowanej. Już samo istnienie związku poniesionego wydatku z prowadzoną działalnością gospodarczą uprawnia do dokonania odliczenia VAT.
Faktura otrzymana przed rejestracją firmy
W kontekście przedstawionych przepisów zastanówmy się nad sytuacją, w której osoba planująca rozpoczęcie działalności gospodarczej ponosi określone wydatki na poczet przyszłej aktywności gospodarczej.
Czy otrzymanie faktury przed rejestracją na potrzeby VAT, o której mowa w art. 96 ust. 1 ustawy, daje podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego zawartego w fakturze?
Problematyka ta była wielokrotnie analizowana w wydawanych interpretacjach indywidualnych, w których jednoznacznie fiskus wskazywał, że brzmienie przepisów ustawy VAT nie pozbawia podatnika prawa do dokonania odliczenia podatku od zakupów dokonanych przed rejestracją, o ile zakupione towary i usługi będą wykorzystywane do przyszłej działalności opodatkowanej (np. Dyrektor KIS również w interpretacji indywidualnej z 22 stycznia 2021 roku, nr 0111-KDIB3-1.4012.822.2020.1.IK).
Na prawo podatnika do odliczenia VAT w powyższym przypadku wskazuje również orzecznictwo unijne, czego przykładem jest wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-400/98, gdzie stwierdzono, że prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z dokonaniem inwestycji nie jest uzależnione od dokonania wcześniejszej rejestracji dla celów podatku VAT.
Jednakże nie można zapominać o obowiązku dokonania rejestracji na potrzeby podatku VAT przed dokonaniem pierwszej czynności opodatkowanej. W związku z tym pojawia się pytanie, w jaki sposób pogodzić konieczność rejestracji z możliwością odliczenia VAT z faktury otrzymanej jeszcze przed rejestracją.
Odpowiedzią na taką sytuację jest wskazanie, że podatnik nabywa prawo do odliczenia podatku naliczonego w momencie powstania obowiązku podatkowego i otrzymania faktury, lecz aby uprawnienie to zrealizować, musi posiadać status podatnika VAT czynnego w momencie jego realizacji.
W rezultacie konieczne jest w tym przypadku usunięcie braków formalnych, co będzie przejawiało się w dokonaniu rejestracji na potrzeby VAT z datą wsteczną oraz złożenie zaległych deklaracji podatkowych.
Warto podkreślić, że prawo do odliczenia podatku naliczonego następuje poprzez złożenie deklaracji podatkowej, wyrażającej wolę skorzystania przez podatnika z prawa do odliczenia podatku, jednakże aby skutecznie zrealizować powstałe uprawnienie, podatnik musi usunąć najpóźniej przed skorzystaniem z tego prawa wszelkie przesłanki negatywne, w tym brak rejestracji, który uniemożliwia identyfikowanie go jako czynnego podatnika.
W rezultacie dopiero usunięcie negatywnej przesłanki poprzez złożenie zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R ze wskazaniem okresu rozliczeniowego, za który podatnik złożył pierwszą deklarację podatkową, spowoduje że, przedsiębiorca otrzyma prawo do odliczenia podatku naliczonego.
Jak widać z przedstawionych wyjaśnień, organy podatkowe akceptują sytuację, w której podatnik rejestruje się na potrzeby VAT z datą wsteczną, co w dalszej kolejności uprawnia do odliczenia podatku VAT. Warto, aby pamiętali o tym podatnicy ponoszący wydatki na poczet przyszłej działalności gospodarczej.
