Wysokość emerytury w Polsce jest bardzo często przedmiotem debaty publicznej. Dodatkowo nie ulega wątpliwości, że polskie społeczeństwo się starzeje, a w związku z tym pojawiają się obawy co do wysokości przyszłych świadczeń. Ciekawym rozwiązaniem dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny, jest odroczenie emerytury. Czym to jest i jakie skutki niesie, przedstawi niniejszy artykuł.
Odroczenie emerytury - aktualne przesłanki do nabycia emerytury
Obecnie osobami uzyskującymi wiek emerytalny są osoby, które zostały urodzone po 31 grudnia 1948 roku, dlatego przyznawana im emerytura będzie tzw. emeryturą na nowych zasadach.
Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku otrzymują emeryturę na tzw. nowych zasadach. Aby otrzymać emeryturę, muszą one spełnić następujące warunki:
- osiągnąć wiek emerytalny, który wynosi dla kobiet 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat;
- mieć opłacone składki na ubezpieczenia społeczne lub emerytalne i rentowe przynajmniej za 1 dzień.
Długość okresu ubezpieczenia w przypadku emerytur przyznawanych na tzw. nowych zasadach nie ma znaczenia, dlatego też okresy ubezpieczenia w Polsce i innych krajach UE nie podlegają sumowaniu przy jej ustalaniu.
Odroczenie emerytury, co jest uwzględniane przy wyliczeniu emerytury?
Do obliczenia wysokości emerytury na nowych zasadach sumowaniu podlegają:
- zwaloryzowane składki na ubezpieczenie emerytalne zapisane na indywidualnym koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje emerytura;
- zwaloryzowany kapitał początkowy ustalony za okresy ubezpieczenia przed 1 stycznia 1999 roku;
- zwaloryzowane kwoty zapisane na subkoncie w ZUS-ie, w tym przeniesione z otwartego funduszu emerytalnego.
Tak wyliczona kwota jest dzielona przez współczynnik średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim dana osoba przechodzi na emeryturę lub z dnia, w którym osiągnęła ona wiek emerytalny.
Emerytura – prawo czy obowiązek?
Przejście na emeryturę jest prawem, a nie obowiązkiem, dlatego to dana osoba decyduje, czy chce skorzystać z takich uprawnień.
Wedle dostępnych danych dodatkowy rok aktywności zawodowej może pozwolić na przyznanie świadczenia emerytalnego wyższego o około od 8 do 10%. Wynika to z faktu, że kontynuując aktywność zawodową, odprowadzane są dalsze składki do systemu emerytalnego. Poza tym każdy dodatkowy rok pracy oznacza zmniejszenie przyjmowanego do obliczeń wysokości emerytury współczynnika przeciętnego dalszego trwania życia, co oznacza, że im dłużej odraczane jest przejście na emeryturę, tym wyższe świadczenie otrzyma emeryt.
Przykład 1.
O ile może zwiększyć się świadczenie pani Agaty, która w listopadzie 2023 roku osiągnie wiek emerytalny?
Zdecydowała się ona odroczyć emeryturę, ponieważ gdyby przeszła na emeryturę z dniem osiągnięcia wieku emerytalnego, jej świadczenie wynosiłoby wedle szacunków 2750 zł przy założeniu, że będzie pracować jeszcze przez rok, a rok jej pracy spowoduje podwyższenie świadczenia o 9%. Sam rok dodatkowej pracy w przypadku pani Agaty podwyższy jej świadczenie do kwoty 2997,50 zł, nie licząc waloryzacji, która również będzie miała wpływ na podwyższenie tego świadczenia.
Odroczenie emerytury a przyznanie emerytury – tryb postępowania
Postępowanie w sprawie przyznania emerytury inicjowane jest poprzez złożenie wniosku. Wyjątkowo ZUS może przyznać emeryturę z urzędu – jest ona przyznawana osobom, które pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy, w tym również rentę przydzieloną wyjątkowo przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, i osiągnęły powszechny wiek emerytalny.
Osoby ubiegające się o emeryturę na nowych zasadach muszą złożyć wniosek samodzielnie i dołączyć do niego wymaganą dokumentację.
Wniosek o przyznanie emerytury z ZUS-u składa się na formularzu EMP, który dostępny jest w internecie na platformie PUE ZUS i w każdej placówce ZUS-u. Do wniosku trzeba dołączyć formularz ERP-6 zawierający informację o okresach składkowych i nieskładkowych.
Należy pamiętać, że składając do ZUS-u wniosek o przyznanie emerytury w przypadku osób, które osiągnęły już powszechny wiek emerytalny, ale nadal nie rozwiązały stosunku pracy, wypłata świadczenia nie będzie możliwa. Wnioskujący o przyznanie mu prawa do emerytury, który nadal jest aktywny zawodowo i zatrudniony, aby uzyskać emeryturę, ma obowiązek rozwiązać umowę ze wszystkimi pracodawcami. Jeśli osoba ubiegająca się o emeryturę nie wykona tego obowiązku, prawo do emerytury zostanie zawieszone do czasu rozwiązania stosunku pracy. Po przyznaniu emerytury przez ZUS można ponownie podjąć zatrudnienie, nawet u tego samego pracodawcy. Ten obowiązek nie dotyczy osób prowadzących działalność gospodarczą oraz zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, które nie muszą kończyć prowadzenia działalności czy wypowiadać umowy cywilnoprawnej, aby otrzymać emeryturę z ZUS-u.
Odroczenie emerytury
Aby skorzystać z odroczenia emerytury, wystarczy jedynie nie składać wniosku o jej przyznanie. W przypadku osób aktywnych zawodowo ZUS nie ma możliwości przyznać emerytury z urzędu.
Emerytura z urzędu jest wyjątkowo przyznawana w przypadku osoby, która ma ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. Otrzyma ona emeryturę z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy. Emeryturę w tym przypadku przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury, a w przypadku gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy była wstrzymana – od dnia, od którego podjęto jej wypłatę. Osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy nie otrzyma emerytury z urzędu, jeżeli osiągnęła powszechny wiek emerytalny, ale pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy z powodu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej lub kiedy osiągnęła powszechny wiek emerytalny i zgłosiła wniosek o emeryturę najpóźniej w ostatnim dniu miesiąca, w którym osiągnęła ten wiek.
Odroczenie emerytury a przeliczenie emerytury
Osoby, które nie zdecydowały się na odroczenie emerytury i mają przyznane prawo do tego świadczenia, ale mimo tego kontynuują aktywność zawodową, powinny wiedzieć, że mają prawo do przeliczenia świadczenia emerytalnego.
- gdy uprawniony przy składaniu wniosku o przyznanie świadczenia nie dysponował wszystkimi dokumentami za okresy ubezpieczenia, które można było uwzględnić przy obliczaniu świadczenia;
- gdy uprawniony obecnie może udokumentować zarobki za lata sprzed roku przejścia na emeryturę lub rentę albo zarobki, jakie uzyskiwał po przyznaniu świadczenia;
- gdy po przyznaniu świadczenia uprawniony pracował lub opłacał składki na ubezpieczenie społeczne.
Najczęściej przeliczenie świadczenia emerytalnego ma miejsce w sytuacji, kiedy emeryt wciąż pracował i odprowadzał składki emerytalne. Wówczas może on raz na rok lub po zakończeniu zatrudnienia domagać się, aby doliczyć je do świadczenia, które już otrzymuje. W przypadku przeliczenia świadczenia ZUS stosuje najnowszą tablicę dalszego trwania życia tylko w stosunku do dodatkowych składek, a nie do całego świadczenia.
Odroczenie emerytury a wysokość emerytury – co się na nią składa?
Wysokość emerytury ustalonej na nowych zasadach nie zależy tylko i wyłącznie od zgromadzonego w czasie lat pracy kapitału emerytalnego.
- terminy waloryzacji składek i emerytur,
- zmiana tablic dalszego trwania życia.
Z uwagi na to istotny jest moment, kiedy dana osoba przejdzie na emeryturę, ponieważ jeśli wybierze odpowiedni czas, może zyskać co miesiąc nawet kilkaset zł więcej świadczenia.
Przykładowo w 2024 roku najkorzystniej przejść na emeryturę w styczniu i lutym, kiedy będą obowiązywać tablice przewidywanej długości życia jeszcze z 2023 roku. Prognozy wskazują, że przewidywana długość życia ulegnie zwiększeniu, co oznacza, że świadczenie będzie dzielone przez więcej miesięcy, a w konsekwencji będzie niższe. Poza tym na początku 2024 roku będzie miała także miejsce waloryzacja składek na koncie ubezpieczeniowym i środków zapisanych na subkoncie waloryzacją roczną i waloryzacjami kwartalnymi.
Odroczenie emerytury a waloryzacja roczna i kwartalna
Waloryzacja oznacza pomnożenie zewidencjonowanych kwot składek odpowiednio na koncie i subkoncie przez wskaźnik waloryzacji. Wskaźnik waloryzacji składek i kapitału początkowego na koncie ubezpieczonego ogłasza Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej do 25. dnia miesiąca poprzedzającego termin waloryzacji. Wskaźnik waloryzacji dla środków zapisanych na subkoncie ogłaszany jest przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do 15 maja każdego roku.
Roczna waloryzacja obejmuje zapisane na koncie i subkoncie kwoty, w tym również kapitał początkowy, i odbywa się 1 czerwca każdego roku kalendarzowego przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji ogłoszonego za poprzedni rok, przy czym dotyczy to kwot zapisanych na koncie i subkoncie na 31 stycznia roku, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększonych o kwoty z tytułu wcześniejszych waloryzacji.
Waloryzacja kwartalna obejmuje składki na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowane na koncie i subkoncie po 31 stycznia roku, za który ZUS przeprowadzał ostatnią waloryzację roczną, i podlega jej kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który jest przeprowadzana, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych. Wskaźniki waloryzacji kwartalnych są różne, jednak z reguły wskaźnik waloryzacji za I kwartał jest dużo wyższy niż wskaźniki za pozostałe kwartały oraz wskaźnik waloryzacji rocznej.
Osoby, które nie będą uprawnione, aby początkiem 2024 roku przejść na emeryturę, powinny rozważyć przejście na emeryturę w lipcu 2024 roku. Wprawdzie przechodzący w lipcu 2024 roku na emeryturę będą objęci mniej korzystnymi przelicznikami dotyczącymi przewidywanej długości życia, ale będą mogli skorzystać na tym, że ich kapitał emerytalny zostanie zwaloryzowany waloryzacją roczną kapitału.
Odroczenie emerytury - podsumowanie
Podsumowując, osoby, którym zdrowie na to pozwala, powinny rozważyć możliwość skorzystania z odroczenia emerytury, ponieważ będzie miało to w ich przypadku przełożenie na wyższe świadczenie. Co więcej, zachęcają do tego pracownicy ZUS-u. Bez względu na to, zważywszy na sytuację systemu emerytalnego, dobrze też pomyśleć o innych formach zabezpieczenia na starość w celu życia na godnym poziomie.
