Organizowanie szkoleń oraz konferencji jest bardzo dobrą formą zdobywania nowych kontrahentów. Przedsiębiorca ma bowiem możliwość zaprezentowania swojej wiedzy w danej dziedzinie, a dodatkowo otwiera się przed nim okazja do nawiązania nowych kontaktów. Biorąc pod uwagę fakt, że organizacja szkoleń dla zagranicznych kontrahentów nie jest dziś rzadkością, zastanowimy się, jakie skutki wywołuje to na gruncie podatku VAT.
Organizacja szkolenia jako usługa
Podatek od towarów i usług z założenia jest podatkiem powszechnym – w tym sensie, że obejmuje swoim zakresem wszelkie czynności dokonywane przez podatnika prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą. Przejawem tej zasady jest art. 8 ust. 1 ustawy VAT, który wskazuje, że przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. W konsekwencji, jeżeli danej czynności nie można zakwalifikować jako dostawy towarów, mamy do czynienia ze świadczeniem usług.
W kontekście powyższych rozważań nie ulega zatem wątpliwości, że czynność organizowania szkolenia jest świadczeniem usługi, które podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Miejsce opodatkowania usługi organizacji szkolenia
Jeżeli organizacja szkolenia jest usługą, wówczas w celu ustalenia miejsca jej opodatkowania konieczne jest określenie miejsca jej świadczenia. W tym zakresie ustawa VAT, co do zasady, uzależnia ten fakt od tego, czy usługa jest świadczona na rzecz konsumenta nieprowadzącego działalności gospodarczej, czy też na rzecz innego podatnika. Przyjrzyjmy się obowiązującym regułom.
Zgodnie z art. 28b ust. 1 ustawy VAT miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest to, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2–4 oraz art. 28e, art. 28f ust. 1 i 1a, art. 28g ust. 1, art. 28i, art. 28j ust. 1 i 2 oraz art. 28n. Zasada ta stanowi zatem, że w przypadku wykonywania usługi na rzecz innego przedsiębiorcy miejscem świadczenia (oraz jednocześnie miejscem opodatkowania) jest kraj siedziby nabywcy usługi.
W myśl art. 28c ust. 1 ustawy VAT miejscem świadczenia usług na rzecz podmiotów niebędących podatnikami jest natomiast to, w którym usługodawca posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3 oraz art. 28d, art. 28e, art. 28f ust. 1, 2 i 3, art. 28g ust. 2 i art. 28h–28n. Ten przepis wskazuje z kolei, że w przypadku wykonywania usługi na rzecz konsumenta miejscem świadczenia (oraz jednocześnie miejscem opodatkowania) jest kraj siedziby usługodawcy.
Trzeba jednak zwrócić uwagę, że oba powyższe przepisy wskazują na wyjątek od reguły podstawowej, w postaci odwołania się do treści art. 28g ustawy VAT. Przepis ten w sposób szczególny określa miejsce świadczenia usług organizacji szkolenia.
Organizacja szkoleń dla zagranicznych kontrahentów jako impreza edukacyjna
Przyjrzyjmy się bliżej treści art. 28g ustawy VAT. Ustęp pierwszy tego artykułu wskazuje, że „miejscem świadczenia usług wstępu na imprezy kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, rozrywkowe lub podobne, takie jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych związanych z usługami wstępu na te imprezy, świadczonych na rzecz podatnika, jest miejsce, w którym imprezy te faktycznie się odbywają”.
Ustęp drugi przepisu sygnalizuje natomiast, że „miejscem świadczenia usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji, rozrywki oraz podobnych usług, takich jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych do tych usług, w tym świadczenia usług przez organizatorów usług w tych dziedzinach, świadczonych na rzecz podmiotów niebędących podatnikami, jest miejsce, w którym ta działalność faktycznie jest wykonywana”.
Polskie przepisy o podatku od towarów i usług nie wyjaśniają, w jaki sposób należy rozumieć takie pojęcia jak „usługa wstępu” lub „impreza edukacyjna”. Warto zatem sięgnąć do rozporządzenia 282/2011 Rady UE, które ustanawia przepisy wykonawcze do dyrektywy VAT, będącej podstawą ustawy VAT. Zgodnie z art. 32 rozporządzenia usługi wstępu na imprezy kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, rozrywkowe lub podobne obejmują świadczenie usług, których podstawową cechą jest przyznawanie prawa wstępu w zamian za bilet lub opłatę, w tym opłatę w formie abonamentu, biletu okresowego lub opłaty okresowej. Przepis ten ma zastosowanie m.in. do prawa wstępu na wydarzenia edukacyjne i naukowe, takie jak konferencje i seminaria.
W konsekwencji powyższych przepisów usługa wstępu na organizowane w Polsce szkolenie będzie opodatkowana w Polsce, ponieważ w tym kraju usługa jest faktycznie wykonywana.
Przykład 1.
Polski podatnik postanowił zorganizować w Krakowie szkolenie dla zagranicznych kontrahentów prowadzących działalność gospodarczą. W tym przypadku zastosowanie znajdzie art. 28g ust. 1 ustawy VAT, co powoduje, że miejscem świadczenia i opodatkowania będzie Polska.
Przykład 2.
Polski podatnik postanowił zorganizować w Poznaniu szkolenie dla zagranicznych kontrahentów nieprowadzących działalności gospodarczej. W tej sytuacji do opodatkowania zastosuje art. 28g ust. 2 ustawy VAT, co oznacza, że podatek należny trzeba odprowadzić w Polsce.
Identycznie wyjaśnił tę problematykę Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 24 marca 2017 roku, 1462-IPPP3.4512.944.2016.2.MC:
„Mając na uwadze przedstawione we wniosku okoliczności sprawy oraz obowiązujące przepisy prawa podatkowego, stwierdzić należy, że w niniejszej sprawie dla ustalenia miejsca świadczenia usług udostępnienia możliwości uczestnictwa w konferencji naukowej, o których mowa w analizowanym wniosku, zastosowanie znajdzie szczególna zasada ustalania miejsca świadczenia, odpowiednio o której mowa w art. 28g ust. 1 ustawy oraz art. 28g ust. 2 ustawy. W przypadku, gdy Wnioskodawca przedmiotowe usługi świadczy na rzecz podatników, miejscem świadczenia tych usług będzie, zgodnie z art. 28g ust. 1 ustawy, miejsce, w którym konferencje te faktycznie się odbywają (tj. terytorium Polski). Natomiast w przypadku, gdy Wnioskodawca świadczy przedmiotowe usługi na rzecz podmiotów niebędących podatnikami, miejscem świadczenia tych usług zgodnie z art. 28g ust. 2 ustawy będzie miejsce, w którym działalność prowadzona przez Wnioskodawcę jest faktycznie wykonywana (tj. na terytorium Polski). Tym samym Wnioskodawca zobowiązany jest do opodatkowania ww. usług podatkiem od towarów i usług w Polsce”.
Organizacja szkoleń dla zagranicznych kontrahentów - dokumentowanie usługi
Jeżeli organizacja szkolenia i usługa wstępu odbywają się na obszarze Polski, mamy wówczas do czynienia z odpłatnym świadczeniem usług na terytorium kraju. Oznacza to, że w zakresie obowiązków dokumentacyjnych podatnik będzie stosował polskie przepisy dotyczące podatku od towarów i usług.
W rezultacie polskiego podatnika będzie dotyczył art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy VAT, który stanowi, że podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem. Polski przedsiębiorca jest zatem zobowiązany wystawić zagranicznemu kontrahentowi fakturę VAT (w terminie do 15. dnia następującego miesiąca) z tytułu świadczenia usługi wstępu na wydarzenie edukacyjne w postaci szkolenia. Faktura ta będzie zawierała wartość netto, polską stawkę 23% oraz kwotę podatku VAT.
Sprawa przedstawia się analogicznie, jeżeli chodzi o dokumentowanie opisywanej usługi na rzecz podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej. W tym względzie trzeba przede wszystkim sięgnąć do treści art. 111 ust. 1 ustawy VAT, gdzie wskazano, że „podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących”. Przez sprzedaż rozumie się również odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, co oznacza, że polski przedsiębiorca świadczący usługi wstępu na szkolenie organizowane w Polsce na rzecz zagranicznego konsumenta powinien udokumentować taką usługę paragonem fiskalnym z wykazanym podatkiem należnym.
