Podpis przestępcy - czyli czym jest Modus Operandi?

W doniesieniach prasy często używa się zwrotu “modus operandi sprawcy” - co to dokładnie oznacza?

Monika, Łódź

Modus operandi, czyli model działania, to termin stosowany głównie w kryminalistyce. Prowadzenie śledztwa to również umiejętność postawienia odpowiednich pytań. Jednym z najważniejszych jest “quo modo?” - czyli jak to zrobiono, jaką metodą popełniono przestępstwo? Znalezienie odpowiedzi na to pytanie, czyli odtworzenie modelu działania sprawcy, może okazać się kluczowe dla śledztwa. Modus operandi stanowi bowiem bazę informacji o osobie, która dopuściła się przestępstwa, swoistą wizytówkę sprawcy.

Działanie człowieka zawsze naznaczone jest jego indywidualnym piętnem. Cechy, które decydują o usposobieniu, charakterze, przyzwyczajeniach przekładają się również na aktywność człowieka, sprawiając, że te same działania wykonywane są w indywidualny, charakterystyczny dla określonej osoby sposób. Każdy człowiek niejako podpisuje się pod wszystkim co robi. Nie inaczej jest z działaniem przestępczym, również ta działalność człowieka pozostaje pod wpływem jego nawyków, doświadczeń, temperamentu. W literaturze poświęconej modus operandi zwraca się uwagę na często występującą zależność między stopniem skomplikowania przestępstwa a modus operandi sprawcy. Im bardziej skomplikowane przestępstwo, tym mocniej zarysowany sposób działania. Nakład działań jakie musiał podjąć sprawca przekłada się bowiem na wyrazistość podpisu, który po sobie zostawił.

Modus operandi szczególnie widoczny jest w działaniu “przestępców zawodowych”. Mianem przestępców zawodowych określa się przestępców, którzy aktywność przestępczą traktują jako stałą działalność dochodową, jak i takich, którzy w niezwykle szczegółowy sposób przygotowują i planują przestępstwo.

Z uwagi na częstotliwość popełnianych czynów czy też wysiłek, jaki sprawca wkłada w opracowanie przebiegu przestępstwa, modus operandi będzie w takich przypadkach łatwiejszy do wychwycenia niż w działaniu przestępców przypadkowych czy incydentalnych. Jednak nawet w przypadku seryjnych przestępców, których działania nacechowane są ich indywidualnym piętnem, a modus operandi kreślony jest niczym mapa prowadząca śledczego, to samo modus operandi nie pozwoli na bezpośrednie zidentyfikowanie sprawcy. Nie mniej prawidłowo odczytany modus operandi pozwala na ustalenie cech działającego, określenie kręgu z jakiego może pochodzić, a nawet odtworzenie jego osobowości.