W sytuacji, gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą w Polsce zostaje zatrudniona w innym kraju Unii Europejskiej na umowę o pracę, pojawia się pytanie, co z rozliczeniami z ZUS-em? Kwestię tę reguluje obowiązujące od 1 maja 2010 roku rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które uchyla przepisy rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 roku w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie z wyjątkiem przypadków określonych w art. 87 ust. 8 oraz w art. 90 ust. 1 rozporządzenia 883/2004.
Bez rozliczeń z ZUS-em?
Wspomniana zmiana oznacza, iż osoba, która została zatrudniona w jednym z państw UE, EOG lub w Szwajcarii na umowę o pracę, a jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą w Polsce, jest całkowicie wyłączona spod polskiego systemu ubezpieczeń. W związku z tym nie musi ona w Polsce opłacać z tego tytułu żadnych składek (na ubezpieczenie społeczne, ani zdrowotne).
Z przepisów unijnych wynika bowiem zasada, iż obywatele UE działający na jej obszarze podlegają ustawodawstwu jednego państwa członkowskiego. Co do zasady, jeżeli podatnik jest zatrudniony na terytorium jednego państwa podlega jego ustawodawstwu, nawet jeżeli zamieszkuje na terytorium innego państwa lub jeżeli przedsiębiorstwo lub pracodawca, który go zatrudnia, ma swoją zarejestrowaną siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności na terytorium innego państwa członkowskiego.
Państwo członkowskie
W przypadku osoby prowadzącej działalność na własny rachunek na terytorium jednego państwa członkowskiego, podlega ona ustawodawstwu tego Państwa, nawet jeżeli zamieszkuje na terytorium innego państwa członkowskiego. Decyduje więc miejsce, w którym ta działalność jest wykonywana.
Natomiast osoba, która w jednym państwie członkowskim prowadzi działalność na własny rachunek, a w innym zostaje zatrudniona na umowę o pracę, podlega ustawodawstwu państwa, w którym wykonuje pracę najemną (art. 14c ww. rozporządzenia).
Praca w innym kraju UE i działalność gospodarcza w Polsce - formalności
Sytuacja taka wymaga od polskiego podatnika wyrejestrowania z ZUS-u. Jako uzasadnienie powinien on podać podjęcie dodatkowego zatrudnienia w jednym z krajów Unii.
Sposób postępowania zależy od tego, czy podatnik zatrudnia pracowników. Jeżeli nie, wówczas składa deklarację ZUS ZWUA (podając kod 600 - inna przyczyna wyrejestrowania) oraz dodatkowo oświadczenie o wyrejestrowaniu, w którym zawiera informację, iż został zatrudniony na umowę o pracę w innym kraju UE i tam będą odprowadzane składki. Dodatkowo konieczne jest złożenie ZUS ZWPA, za pomocą którego dokonuje się wyrejestrowania płatnika składek będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej.
Jeżeli jednak osoba taka zatrudnia pracowników podlegających pod polskie ustawodawstwo, wówczas do ZUS-u należy złożyć jedynie druk ZUS ZWUA oraz ww. oświadczenie.
Obowiązkiem przedsiębiorcy jest dodatkowo złożenie w polskim ZUS-sie druku A-1, wystawianego przez odpowiednik polskiego ZUS-u w państwie UE, w którym podatnik podejmuje zatrudnienie. Na druku tym jest wykazywany okres i z jakiego tytułu dana osoba podlega ubezpieczeniom w danym państwie.
