Prowadzenie działalności przez nierezydenta w Polsce jest możliwe. W związku z tym warto odnieść się do odpowiednich przepisów ustawy o PIT oraz VAT, które regulują kwestie opodatkowania działalności gospodarczej prowadzonej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
Możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne
Na wstępie sięgnijmy do treści Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium RP.
Wskazano tam w art. 4 ust. 1, że osoby zagraniczne z państw członkowskich mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium RP na takich samych zasadach jak obywatele polscy.
Osoby zagraniczne z krajów innych niż UE również mogą prowadzić działalność gospodarczą na terenie RP, jednakże pod pewnymi warunkami określonymi w ustawie (art. 4 ust. 2).
Powyższe regulacje odnoszą się do osób zagranicznych. Zgodnie z ustawą pojęcie „osoba zagraniczna” oznacza:
- osobę fizyczną nieposiadającą obywatelstwa polskiego;
- osobę prawną z siedzibą za granicą;
- jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną posiadającą zdolność prawną, z siedzibą za granicą.
W konsekwencji przepisy tej ustawy nie dotyczą obywatela polskiego mieszkającego za granicą. Taka osoba może prowadzić działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele mieszkający w RP.
Prowadzenie działalności przez nierezydenta na gruncie PIT
Kwestia obywatelstwa nie ma większego znaczenia przy ustalaniu rezydencji podatkowej w rozumieniu prawa podatkowego.
Przypomnijmy, że za polskiego rezydenta uważa się osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium RP, czyli osobę, która:
- posiada na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych), lub
- przebywa na terytorium RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Powyższe prowadzi do wniosku, że można być polskim obywatelem, ale rezydentem podatkowym innego kraju.
Osoby fizyczne niemające miejsca zamieszkania na terenie RP mają status nierezydentów. Jak wskazuje art. 3 ust. 2a ustawy o PIT, osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium RP miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium RP (ograniczony obowiązek podatkowy).
Natomiast w art. 3 ust. 2b pkt 3 ustawy o PIT czytamy, że za dochody (przychody) osiągane na terytorium RP przez podatników, o których mowa w ust. 2a, uważa się w szczególności dochody (przychody) z działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium RP, w tym poprzez położony na terytorium RP zagraniczny zakład.
W konsekwencji opodatkowaniu w Polsce podlega prowadzenie działalności przez nierezydenta wyłącznie w przypadku gdy mamy do czynienia z zagranicznym zakładem zlokalizowanym w Polsce.
Jak wynika z treści art. 5a pkt 22 ustawy o PIT zagraniczny zakład oznacza m.in. stałą placówkę, poprzez którą podmiot mający miejsce zamieszkania na terytorium jednego państwa wykonuje całkowicie lub częściowo działalność na terytorium innego państwa, a w szczególności oddział, przedstawicielstwo, biuro, fabrykę, warsztat albo miejsce wydobywania bogactw naturalnych.
Podobnie też do tej kwestii podchodzą poszczególne umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania.
Konsekwencją powyższego jest zatem to, że nierezydent, który świadczy usługi na terenie RP – jednakże nie posiada tutaj stałej placówki – nie podlega opodatkowaniu podatkiem PIT w Polsce.
Podobnie też do tej kwestii podchodzi przywołana na początku ustawa w sprawie uczestnictwa podmiotów zagranicznych w obrocie gospodarczym.
Jak bowiem czytamy w art. 5 ust. 1 ww. ustawy, usługodawca z państwa członkowskiego może czasowo świadczyć usługi na zasadach określonych w przepisach Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej albo w postanowieniach umów regulujących swobodę świadczenia usług bez konieczności uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym, albo Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Przykład 1.
Obywatel polski mieszkający na stałe w Niemczech założył tam jednoosobową firmę świadczącą usługi serwisowe i informatyczne. Jego głównymi kontrahentami są przedsiębiorstwa z Polski. Podatnik jest niemieckim rezydentem podatkowym i nie posiada zagranicznego zakładu w Polsce. W konsekwencji całość jego zysku będzie podlegać opodatkowaniu w Niemczech.
Na marginesie dodajmy również, że analogiczne wnioski można wyprowadzić w kontekście polsko-niemieckiej umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania.
W myśl art. 7 ust. 1 umowy zyski przedsiębiorstwa Umawiającego się Państwa podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie, chyba że przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą w drugim Umawiającym się Państwie poprzez położony tam zakład. Jeżeli przedsiębiorstwo wykonuje działalność w ten sposób, to jego zyski mogą być opodatkowane w drugim Państwie, jednak tylko w takiej mierze, w jakiej mogą być przypisane temu zakładowi.
Prowadzenie działalności przez nierezydenta w Polsce na gruncie VAT
W zakresie podatku VAT nie wyróżniamy pojęcia rezydent/nierezydent. W przypadku tego zobowiązania podatkowego mówimy o zasadzie terytorialności, co oznacza, że dana czynność podlega opodatkowaniu w tym kraju, w którym ustawa o VAT przypisuje miejsce świadczenia.
Przykładowo usługi budowlane jako związane z nieruchomościami są opodatkowane VAT-em w kraju miejsca położenia nieruchomości, a nie w kraju siedziby usługodawcy.
Dodatkowo warto wskazać, że w przypadku podatku możliwe jest skorzystanie ze zwolnienia podmiotowego określonego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT. W myśl tego przepisu zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.
Trzeba jednak zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 113 ust. 13 pkt 3 ustawy o VAT powyższe zwolnienie nie ma zastosowania do podatników nieposiadających siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.
NSA w wyroku z 28 lutego 2018 roku (I FSK 751/16) wskazał, że posłużenie się określeniem „podatnik niemający/nieposiadający siedziby” należy odnosić zarówno do podatników prowadzących działalność gospodarczą w formie jednostek organizacyjnych, jak i osób fizycznych.
Przykład 2.
Osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania w Niemczech wykonuje usługę budowlaną na rzecz podatnika z Polski. Nieruchomość jest położona w Polsce, dlatego też zgodnie z art. 28e ustawy o VAT czynność ta podlega opodatkowaniu w RP. Podatnik z Niemiec nie może skorzystać w Polsce ze zwolnienia podmiotowego do limitu 200 000 zł.
Konkludując powyższe, należy w podsumowaniu wskazać, że prowadzenie działalności przez nierezydenta na terenie RP jest dopuszczalne, jednak może wywoływać określone skutki zarówno w przypadku podatku PIT, jak i podatku VAT związane przede wszystkim z koniecznością odprowadzenia podatku w Polsce.
