Instytucja przedstawiciela podatkowego została uregulowana na gruncie podatku od towarów i usług. Jest to szczególna instytucja obejmująca swoim zakresem podmioty, które nie mają na terytorium kraju siedziby działalności gospodarczej. Poniższy artykuł stanowi przedstawienie podstawowych informacji na temat zakresu działania jaki ma przedstawiciel podatkowy oraz sytuacji, w których jest ustanawiany.
Obowiązek ustanowienia przedstawiciela
Zgodnie z przepisami ustawy VAT obowiązek ustanowienia przedstawiciela podatkowego spoczywa na danym podmiocie, jeżeli nie posiada on siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia tej działalności na terytorium państwa członkowskiego oraz podlega on obowiązkowi zarejestrowania jako podatnik VAT czynny.
Przedstawiciela podatkowego mogą również (lecz nie mają obowiązku) ustanawiać podatnicy posiadający siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju.
Przykład 1.
Podatnik z Chin wykonuje czynności opodatkowane w Polsce. Z uwagi na fakt, iż siedziba podatnika znajduje się w Pekinie, musi on obligatoryjnie ustanowić przedstawiciela podatkowego.
Przykład 2.
Podatnik z Hiszpanii wykonuje czynności opodatkowane w Polsce. Siedziba jego działalności gospodarczej znajduje się w Barcelonie. Oznacza to, że podatnik może fakultatywnie ustanowić przedstawiciela podatkowego.
Należy wyraźnie podkreślić, że obowiązek ustanowienia przedstawiciela podatkowego dotyczy wyłącznie tych podmiotów, które wykonują czynności podlegające opodatkowaniu w Polsce. Jeżeli zatem podatnik zagraniczny wykonuje czynności zwolnione lub niepodlegające opodatkowaniu, nie musi on korzystać z instytucji przedstawiciela podatkowego.
Przykład 3.
Podatnik z Kanady dokonuje sprzedaży przedsiębiorstwa na terytorium Polski. Z uwagi na fakt, iż taka czynność jest wyłączona z zakresu opodatkowania podatkiem VAT, kanadyjski podatnik nie musi ustanawiać przedstawiciela podatkowego.
Na potwierdzenie powyższej tezy można przytoczyć interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 22 stycznia 2014 r., znak IBPP4/443-487/13/LG: firma amerykańska nie będzie dokonywała czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT na terytorium kraju. Tym samym firma amerykańska nie będzie podatnikiem w rozumieniu ustawy i nie będzie miała obowiązku dokonania zgłoszenia rejestracyjnego dla potrzeb podatku VAT. Zatem firma amerykańska nie jest obowiązana do ustanowienia przedstawiciela podatkowego.
Przedstawiciel podatkowy - kto może nim zostać?
Nie każdy podmiot może pełnić rolę przedstawiciela podatkowego. Ustawa VAT przewiduje bowiem szereg warunków, które trzeba spełnić łącznie. Poniżej pełna lista:
- posiadanie siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju;
- zarejestrowanie jako podatnik VAT czynny;
- przez ostatnie 24 miesiące brak zaległości z wpłatami poszczególnych podatków stanowiących dochód budżetu państwa, przekraczającymi odrębnie w każdym podatku odpowiednio 3% kwoty należnych zobowiązań podatkowych w poszczególnych podatkach;
- przez ostatnie 24 miesiące - osoba fizyczna będąca podatnikiem, a w przypadku podmiotów niebędących osobami fizycznymi - osoba będąca wspólnikiem spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej, członkiem władz zarządzających, głównym księgowym, nie została prawomocnie skazana za popełnienie przestępstwa skarbowego;
- uprawniona do zawodowego wykonywania doradztwa podatkowego zgodnie z przepisami o doradztwie podatkowym lub do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z przepisami o rachunkowości.
Obowiązki przedstawiciela podatkowego
Regulacje ustawowe wskazują również, jakie obowiązki ciążą na przedstawicielu podatkowym. Osoba ta wykonuje w imieniu i na rzecz podatnika, dla którego został ustanowiony:
- obowiązki tego podatnika w zakresie rozliczania podatku, w tym w zakresie sporządzania deklaracji podatkowych, informacji podsumowujących, a także w zakresie prowadzenia i przechowywania dokumentacji, w tym ewidencji, na potrzeby podatku;
- inne czynności wynikające z przepisów o podatku od towarów i usług, jeżeli został do tego upoważniony w umowie.
Odpowiedzialność przedstawiciela podatkowego
Bardzo ważne jest zaznaczenie, że przedstawiciel podatkowy ponosi swoistą odpowiedzialność podatkową. Otóż zgodnie z przepisami ustawy VAT przedstawiciel odpowiada solidarnie z podatnikiem za zobowiązanie podatkowe, które przedstawiciel podatkowy rozlicza w imieniu i na rzecz tego podatnika. Do odpowiedzialności solidarnej stosujemy w tej sytuacji przepisy Kodeksu cywilnego. W rezultacie urząd skarbowy może żądać spełnienia całości lub części zobowiązania podatkowego zarówno od podatnika i przedstawiciela podatkowego łącznie, jak i od każdego z nich z osobna, a uiszczenie zobowiązania podatkowego przez jednego z nich zwalnia z odpowiedzialności. W przypadku, gdy zobowiązanie podatkowe uiści przedstawiciel podatkowy, ma on na gruncie przepisów prawa cywilnego uprawnienie do wystąpienia do podatnika z roszczeniem regresowym o zwrot zapłaconej kwoty.
Odpowiedzialność solidarna rozpoczyna się z dniem ustanowienia przedstawiciela podatkowego i obejmuje zobowiązania podatkowe powstałe od tego dnia. Obejmuje ona również zobowiązania powstałe w czasie trwania umowy nawet po jej rozwiązaniu. W konsekwencji przedstawiciel podatkowy będzie ponosił odpowiedzialność za zobowiązania podatnika powstałe w czasie, gdy pełnił funkcję przedstawiciela.
