Przepisy ustawy o VAT nie zakazują dokonywania transakcji w przypadku podmiotów ze sobą powiązanych stosunkami rodzinnymi czy kapitałowymi. Jednak w takiej sytuacji możliwe jest określenie podstawy opodatkowania - na podstawie decyzji organu podatkowego - w oderwaniu od ceny ustalonej pomiędzy stronami. Dowiedz się, jak powiązania rodzinne i kapitałowe wpływają na podatek.
Powiązania rodzinne, kapitałowe i inne
Z art. 32 ust. 1 ustawy o VAT wynika, że z podmiotami powiązanymi mamy do czynienia w przypadku gdy między nabywcą a dokonującym dostawy towarów lub świadczeniodawcą istnieje związek o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy między kontrahentami lub osobami pełniącymi u kontrahentów funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne. Związki te istnieją również wtedy, gdy którakolwiek z wymienionych osób łączy funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne u kontrahentów oraz w przypadku gdy wynagrodzenie jest:
-
niższe od wartości rynkowej, a nabywca towarów lub usług nie ma zgodnie z art. 86, 86a, 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego,
-
niższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, 86a, 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a dostawa towarów lub świadczenie usług są zwolnione od podatku,
-
wyższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, 86a, 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego
– w takiej sytuacji organ podatkowy określa podstawę opodatkowania zgodnie z wartością rynkową, jeżeli okaże się, że związek ten miał wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług.
Przez powiązania kapitałowe rozumie się sytuację, w której jedna z osób lub jeden z kontrahentów posiada prawo głosu wynoszące co najmniej 5% wszystkich praw głosu lub dysponuje bezpośrednio lub pośrednio takim prawem.
Natomiast przez powiązania rodzinne rozumie się małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia.
Sprzedaż pracownikowi towaru po preferencyjnej cenie
Jak wskazano, organ podatkowy oszacuje sprzedaż tylko wtedy, gdy stwierdzi, że związek wynikający ze stosunku pracy miał wpływ na ustalenie ceny. Tym samym uznać należy, iż sprzedaż pracownikowi towaru po preferencyjnej cenie może spowodować oszacowanie jej przez Urząd Skarbowy.
Stanowisko takie potwierdził Minister Finansów w piśmie z 18 września 2014 r., sygn. PT8/033/86/539/PSG/14/RD84700, w którym możemy przeczytać:
„(…) w sytuacji gdy Wnioskodawca dokona na rzecz pracowników/zleceniobiorców sprzedaży świadczeń będących przedmiotem wniosku – po cenach niższych niż ceny rynkowe, to w sprawie znajdzie zastosowanie – w zależności od sytuacji – art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT (w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług opodatkowanych) albo art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT (w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług zwolnionych z podatku), gdyż zostaną spełnione łącznie wszystkie przesłanki określone w tych przepisach (…)”.
Przykład 1.
Firma produkująca rowery przewiduje dla pracowników zniżki przy ich zakupie. Mogą oni kupić rower za 10% jego wartości. W ofercie rabatowej firmy największy rabat wynosi 5% wartości, przy zakupie większej ilości. Skutkiem tego organ podatkowy może oszacować tę sprzedaż według wartości rynkowej, ponieważ gdyby kupującym nie był pracownik, nie otrzymałby tak dużego rabatu.
Sprzedaż za 1 zł
Niejednokrotnie zdarza się, iż podatnicy przewidują różnego rodzaju akcje promocyjne, które umożliwiają zakup po znacznym rabacie lub za przysłowiową złotówkę. W takiej sytuacji, o ile nie zachodzą żadne powiązania, a program jest skierowany do ogółu podmiotów, organ podatkowy nie ma podstaw, aby dokonać oszacowania podstawy opodatkowania. Stanowisko takie potwierdzają również organy podatkowe, czego przykładem jest pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 22 grudnia 2012 r., sygn. 3063-ILPP1-2.4512.133.2016.1.MR, gdzie możemy przeczytać:
„(…) W tym zakresie Wnioskodawca nie przewiduje żadnych ograniczeń podmiotowych a krąg podmiotów do udziału w Programie jest potencjalnie nieograniczony. Między Wnioskodawcą a uczestnikami Programu oraz między osobami pełniącymi u Wnioskodawcy i uczestników Programu funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne nie zachodzą również inne powiązania, o których mowa w art. 32 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. (…)
Z tytułu sprzedaży Bonusów po promocyjnej cenie uwzględniającej specjalny rabat i wynoszącej 1,23 zł brutto, których Wnioskodawca będzie dokonywał w ramach organizowanego przez siebie programu lojalnościowego na rzecz swoich klientów uczestniczących w tym Programie, podstawą opodatkowania podatkiem od towarów i usług będzie dla Wnioskodawcy każdorazowo (tzn. przy każdej sprzedaży) kwota należna z tytułu sprzedaży, czyli cena uwzględniająca przyznany rabat, pomniejszona o kwotę należnego podatku, tj. kwota 1,00 zł (…)”.
Powiązania a ulga na złe długi
W przypadku nierzetelnych kontrahentów przepisy ustawy o VAT zawierają uregulowania, które pozwalają zniwelować negatywne skutki zawieranych z nimi transakcji. Ustawa o VAT przewiduje instytucję tzw. ulgi za złe długi. Z jednej strony przewiduje uprawnienie podatnika do korekty podatku należnego w przypadku wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, a jednocześnie z drugiej strony nakłada na nabywcę obowiązek dokonania stosownej korekty podatku naliczonego z nieuregulowanych faktur.
Jednak przepisów dotyczących stosowania zasad korekty podatku należnego w odniesieniu do nieściągalnych wierzytelności nie stosuje się, jeżeli pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem istnieją powiązania rodzinno-kapitałowe.
Jedynie w sytuacji gdy powiązania nie miały wpływu na określenie wynagrodzenia pomiędzy stronami, nie ma przeszkód, aby skorzystać z ulgi na złe długi. Stanowisko takie potwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w piśmie z 26 października 2015 r., sygn. ILPP1/4512-1-593/15-2/TK, w którym możemy przeczytać:
„(…) Zauważa się, że w przedmiotowej sprawie jak wskazał Wnioskodawca powiązania te nie miały wpływu na wartość wynagrodzenia uzgodnionego pomiędzy stronami jego wysokość odpowiadała wartości rynkowej.
Mając na względzie powołane przepisy prawa oraz przedstawiony opis sprawy stwierdzić należy, że skoro zachodzący w rozpatrywanej sprawie pomiędzy Wnioskodawcą a Generalnym Wykonawcą związek nie miał wpływu na wartość wynagrodzenia uzgodnionego pomiędzy stronami (jego wysokość odpowiadała wartości rynkowej), to Wnioskodawcy przysługuje prawo do skorygowania podatku należnego na podstawie art. 89a ustawy, w przypadku spełnienia wszystkich warunków, o których mowa w art. 89a ust. 2 i ust. 3 ustawy (…)”.
