Pełny, odwrotny, z regresem - to tylko wybrane rodzaje faktoringu, jakie funkcjonują w Polsce.
- Które rodzaje faktoringu związane są z fakturami sprzedażowymi?
- Jak nazywa się faktoring, w którym kontrahent przedsiębiorcy nie wie o tym, że ten podjął współpracę z faktorem?
Poniższy artykuł powstał, aby odpowiedzieć na te oraz inne pytania, a także po to, by już żadne określenia faktoringu nie brzmiały enigmatyczne.
Rodzaje faktoringu - wierzytelnościowy i zobowiązaniowy
Myśląc o faktoringu, najczęściej mamy na myśli usługę, dotyczącą przekazania faktorowi naszych faktur sprzedażowych. Pełna nazwa tego, co potocznie zwane jest faktoringiem, to faktoring wierzytelnościowy. Na czym polega? Przedsiębiorca wytwarza towar i sprzedaje go kontrahentowi lub świadczy mu usługę, a za swoją pracę wystawia fakturę sprzedażową z długim terminem płatności. Nie chcąc czekać kilkadziesiąt dni na otrzymanie pieniędzy, które mu się należą, zgłasza się do faktora. Ten zamienia jego fakturę na gotówkę, niemal od ręki. Przelew, który dostaje przedsiębiorca od faktora, stanowi ok. 80-90% wartości faktury. Następnie, po upływie czasu, na jaki była wystawiona faktura, kontrahent dokonuje płatności. Nie trafia ona do przedsiębiorcy, który dostarczył mu towar, lecz do faktora (wyjątkiem jest faktoring tajny, który opiszemy w dalszej części artykułu). Ostatnim krokiem, jest przekazanie przez faktora pozostałej wartości faktury przedsiębiorcy.
Zupełnie inaczej jest w przypadku faktoringu zobowiązaniowego (inne nazwy, które można spotkać to: dłużny, odwrotny, odwrócony, na dostawców). Tutaj usługa dotyczy faktur kosztowych. Polega ona na czymś zgoła odmiennym. Co więcej, pojawiają się nawet głosy wśród ekspertów, mówiące o tym, że nie powinna ona nosić nazwy faktoringu. Na czym więc polega?
Najłatwiej pokazać to na przykładzie:
Przedsiębiorca Łukasz jest właścicielem lodziarni, i klientem firmy faktoringowej. Chce on kupić dla swojej firmy nową maszynę do schładzania mleka, by znacznie usprawnić działanie firmy. Jest ona jednak bardzo droga, a okres który generuje największe zyski właśnie ma się zacząć. W tej chwili Pan Łukasz nie ma wystarczającej ilości pieniędzy, wie jednak, że w najbliższym czasie je zdobędzie. Korzysta z usługi faktora, który kupuje dla niego maszynę. Później zaś, po upływie ustalonego z faktorem czasu, oddaje mu należność, powiększoną o prowizję.
Rodzaje faktoringu wierzytelnościowego
Faktoring wierzytelnościowy, jako ten podstawowy i bardziej rozpowszechniony, występuje w kilku wariantach. Kto bierze ryzyko niewypłacalności kontrahenta, czyli faktoring z regresem i bez regresu.
Co dzieje się w sytuacji gdy kontrahent stanie się niewypłacalny? Kto wtedy ponosi ewentualne straty - faktor czy klient? Odpowiedź na to pytanie zależy od treści umowy faktoringowej. Dlatego właśnie powstał poniższy podział.
Faktoring bez regresu/pełny/z przejęciem ryzyka to taki rodzaj faktoringu, w którym faktor wraz z przejęciem prawa do wierzytelności, przejmuje na siebie także ryzyko niewypłacalności kontrahenta. Stąd też jego nazwa: “pełny”, ponieważ faktor przejmuje na siebie “pełnię praw” związanych z wierzytelnością, także ryzyko, że nie zostanie spłacona. Jest to drogie rozwiązanie, ponieważ w cenę usługi wliczony jest dodatkowo koszt ubezpieczenia od niespłaconych zobowiązań. Jeśli kontrahent nie ureguluje należności, faktor nie może wystąpić do swojego klienta o zwrot należności. Dzięki temu klient, w momencie przekazania należności swojemu faktorowi, może przestać zaprzątać sobie głowę daną fakturą. Jak podaje GUS - w 2018 r. z tego rodzaju faktoringu korzystało 3 tys. klientów, zrealizowali oni 8 tys. faktur, o łącznej wartości 136 mld zł.
Inne rodzaje faktoringu to usługi łączące w sobie formę faktoringu pełnego i niepełnego: jest to faktoring mieszany. W tym przypadku przedsiębiorca przenosi część ryzyka niespłacenia zobowiązania na faktora. Strony umowy faktoringowej postanawiają, że faktor przejmuje ryzyko tylko do wysokości ustalonej kwoty. Powyżej tego progu ryzyko pozostaje na podmiocie przekazującym fakturę do finansowania.
Niepełny/niewłaściwy/z regresem, a także faktoring bez przejęcia ryzyka to usługa, w której faktor nie bierze na siebie ryzyka niewypłacalności kontrahenta. Pozostaje ono na przedsiębiorcy, który przekazał faktorowi fakturę do sfinansowania. Z czym więc to się wiąże? W przypadku, gdy kontrahent uchyla się od płatności za fakturę, staje się niewypłacalny, faktor może zwrócić się do swojego klienta o uregulowanie należności. W 2018 r., jak podaje GUS, klientów tej usługi było trzy razy więcej niż klientów faktoringu pełnego - ich liczba wyniosła blisko 10 tys. Zrealizowali oni jednak o 2 tys. mniej faktur, których łączna wartość wyniosła 72 mld zł.
Wykres 1. Wartość wykupionych wierzytelności w faktoringu krajowym - źródło: GUS
Faktoring jawny i cichy - w którym przypadku otrzymasz informację o umowie faktoringowej?
Faktoring jawny/otwarty to najpopularniejszy i najtańszy rodzaj tej usługi. W tym przypadku kontrahent przedsiębiorcy jest niezwłocznie informowany o fakcie zawarcia umowy faktoringowej. Faktoring jawny ma wiele zalet, m.in. takie, że wydatki z tytułu prowizji i odsetek za tę usługę możesz zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu i odliczyć od podatku.
W przypadku faktoringu półotwartego/półjawnego kontrahent z początku nie wie o zawartej cesji wierzytelności. Dowiaduje się o tym w momencie otrzymania wezwania do zapłaty zobowiązania.
Co istotne, kontrahent klienta nie jest stroną umowy faktoringowej. Teoretycznie więc, nie musi wyrażać zgody na zawarcie umowy faktoringowej. Jednakże, może on w umowie z klientem, zastrzec sobie że nie zgadza się na ewentualną cesję wierzytelności. Zakaz cesji stanowi duży problem dla części przedsiębiorców.
Co wtedy? Aby pomóc przedsiębiorcom postawionym w takiej sytuacji, powstał faktoring cichy. W nim to kontrahent nie zostaje poinformowany o fakcie zawarcia umowy faktoringowej. Spłaca on zobowiązanie nie do faktora, lecz do klienta faktora, więc z jego perspektywy nic się nie zmienia. Klient natomiast po otrzymaniu zapłaty, przesyła pieniądze faktorowi. Jest to wyjątkowy rodzaj faktoringu, z którego można skorzystać mając zakaz cesji. Jest jest on jednak drogi i stosunkowo mało popularny.
Aby przedsiębiorcy z zakazem cesji nie byli zmuszeni do korzystania z tego kosztownego rozwiązania, Polski Związek Faktorów zainaugurował kampanię Wolne faktury - bez zakazu cesji. Jej celem jest wyeliminowanie zakazu cesji z Polskiego Prawa.
Pod słowem faktoring kryje się kilka typów tej usługi. Wielu przedsiębiorców, mających różne potrzeby, znajdzie dopasowaną do swoich potrzeb usługę, która pomoże mu z utrzymaniem płynności finansowej.
