Składka zdrowotna z kilku działalności

W dzisiejszym świecie nierzadko osoby fizyczne prowadzą kilka działalności gospodarczych – w formie jednoosobowego przedsiębiorcy, wspólnika spółki osobowej, wspólnika spółki kapitałowej lub innej. Zidentyfikowanie obowiązku opłacania składki zdrowotnej w 2022 roku nie jest łatwe. Do tego dochodzi ustalenie prawidłowej podstawy do obliczenia składki zdrowotnej i wyliczenie składki zdrowotnej do zapłaty. W jaki sposób powinna być wyliczana składka zdrowotna z kilku działalności? Jak odnaleźć się w gąszczu nowych uregulowań prawnych? Na to i wiele innych pytań odpowiedziano w niniejszej publikacji.

Osoby posiadające status ubezpieczonego

W myśl art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (zwanej dalej ustawą o NFZ) ubezpieczonymi są m.in.:

1. osoby posiadające obywatelstwo państwa członkowskiego UE lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), lub Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, zamieszkujące na terytorium państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa;
2. osoby nieposiadające obywatelstwa państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa, które przebywają na terytorium RP na podstawie wizy w celu wykonywania pracy, zezwolenia na pobyt czasowy z wyłączeniem zezwolenia udzielonego na podstawie art. 181 ust. 1 Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach, zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, zgody na pobyt ze względów humanitarnych, zgody na pobyt tolerowany, wizy wydanej w celu przyjazdu ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe;
3. osoby, które uzyskały w RP status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą albo korzystają z ochrony czasowej na jej terytorium;
4. osoby ubiegające się w RP o udzielenie ochrony międzynarodowej i małżonkowie, w których imieniu występują z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej, którzy posiadają zaświadczenie o ochronie cudzoziemców;
5. osoby nieposiadające obywatelstwa państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa, legalnie zamieszkujące na terytorium innego niż RP państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa

– jeżeli podlegają zgodnie z art. 66 ustawy o NFZ obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego albo ubezpieczają się dobrowolnie.

Podleganie obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnemu

Prawodawca wskazuje, że status ubezpieczonego w świetle ubezpieczenia zdrowotnego posiada ubezpieczony, który w myśl art. 66 ustawy o NFZ podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego bądź ubezpiecza się dobrowolnie.

Zgodnie z tym, co mówi art. 66 ust. 1 ustawy o NFZ, obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają m.in. osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników.

Spełniają je m.in. osoby prowadzące pozarolniczą działalność lub osoby z nimi współpracujące, z wyłączeniem osób, które zawiesiły działalność, lecz także osoby, o których mowa w art. 18 ust. 1 Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców (zwanej dalej ustawą – Prawo przedsiębiorców)

Na mocy art. 5 pkt 21 ustawy o NFZ przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność (podlegającą ubezpieczeniu zdrowotnemu) należy rozumieć osoby wymienione w art. 8 ust. 6 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (zwanej dalej ustawą o ubezpieczeniach społecznych).

Z kolei zgodnie z art. 8 ust. 6 ustawy o ubezpieczeniach społecznych osoba uznana za prowadzącą pozarolniczą działalność, to m.in.:

1. osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych z wyłączeniem osób rozpoczynających działalność, ponownie ją otwierających po 60 miesiącach oraz wykonujących usługi w ramach swojej działalności na rzecz byłego pracodawcy;
2. osoba fizyczna będąca wspólnikiem spółki cywilnej;
3. osoba fizyczna będąca wspólnikiem spółki partnerskiej i jawnej;
4. osoba fizyczna będąca wspólnikiem spółki komandytowej; 
5. wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
6. akcjonariusz prostej spółki akcyjnej wnoszący do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług.

Problem z ustaleniem składki zdrowotnej z tytułu prowadzenia kilku pozarolniczych działalności

W 2022 roku prawodawca określił, że wysokość składki zdrowotnej z pewnymi wyjątkami będzie obliczana w zależności od wybranej formy opodatkowania. Uregulowanie to znalazło swoje odzwierciedlenie w art. 81 ustawy o NFZ. Zgodnie z tym przepisem składka zdrowotna wyniesie:

1. 4,9% i będzie liczona od miesięcznego dochodu, jeżeli podatnik opodatkuje osiągane przychody z działalności gospodarczej podatkiem liniowym;
2. 9% i będzie liczona od miesięcznego dochodu, jeżeli podatnik opodatkuje osiągane przychody z działalności gospodarczej skalą podatkową;
3. 335,94 zł albo 559,89 zł, albo 1007,81 zł w zależności od tego, jak wysoki przychód z działalności gospodarczej narastająco od początku roku osiągnie podatnik.

Należy zaznaczyć, że niektórzy ubezpieczeni nie będą mogli wybrać żadnej z form opodatkowania – karty podatkowej, ryczałtu, skali podatkowej, podatku liniowego – z uwagi na to, że w świetle ustawy zdrowotnej nie uzyskują przychodów z działalności gospodarczej, a przychody z zysków kapitałowych. Przykładem mogą być tutaj:

• wspólnicy wieloosobowych spółek z o.o.;
• wspólnicy spółek komandytowych (komandytariusze i komplementariusze);
• wspólnicy spółki jawnej będącej podatnikiem CIT;
• akcjonariusz prostej spółki akcyjnej.

Dla tych osób został zaprojektowany odmienny sposób ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne określony w art. 81 ust. 2za ustawy o NFZ, który wskazuje, że podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla poniższych grup osób ustala się w odrębny sposób; dotyczy to:

1. pozostałych osób prowadzących działalność gospodarczą wymienionych w powyższej tabeli innych niż tych, którzy stosują skalę podatkową, podatek liniowy, ryczałt, kartę podatkową;
2. osób współpracujących z pozostałymi osobami prowadzącymi działalność gospodarczą oraz osobami wymienionymi w art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców (przedsiębiorcy po raz pierwszy otwierający działalność albo ponownie ją otwierający po 60 miesiącach).

Podstawa składki zdrowotnej u tych grup osób stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku kalendarzowego.

W 2022 roku podstawą zdrowotną dla grupy tych osób będzie więc kwota 6221,04 zł, a kwotą miesięczną składki zdrowotnej będzie suma 559,89 zł.

Pamiętając jeszcze o spółce partnerskiej i uwzględniając zmiany przepisów, należy stwierdzić, że ta spółka pozostała spółką osobową. Nie jest zatem płatnikiem podatku dochodowego. Ustalenie wysokości podatku dochodowego występuje na poziomie wspólników, a nie spółki. Wspólnicy obliczają przychody i koszty przypadające w ich udziale w łącznych przychodach i kosztach tej spółki.

Występuje tutaj możliwość wyboru przez wspólników opodatkowania osiąganych przychodów ze spółki partnerskiej wyłącznie skalą podatkową albo podatkiem liniowym. Nie ma możliwości zastosowania zryczałtowanych form opodatkowania.

Nie wystąpi tutaj sytuacja, w której spółka partnerska stanie się podatnikiem CIT. Ponadto wspólnikami w spółce partnerskiej mogą być jedynie osoby fizyczne wykonujące tzw. wolne zawody. Zatem wysokość składki zdrowotnej wspólników spółki partnerskiej będzie liczona w zależności od wysokości osiąganych przez nich dochodów.

Składka zdrowotna z kilku działalności - jak widzi taką okoliczność ustawa zdrowotna

Zgodnie z tym, co mówi art. 82 ust. 1 ustawy o NFZ, jeżeli ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1 ustawy o NFZ, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie.

Zatem zidentyfikowanie co najmniej dwóch działalności zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach społecznych będzie obligowało płatnika składek do opłacania składki zdrowotnej z każdej działalności odrębnie, a więc w tym wypadku łącznie dwóch składek zdrowotnych (działalność rozumiana w myśl art. 66 ust. 1 ustawy o NFZ).

Należy podkreślić, że uregulowania ustawy NFZ wymienione w punkcie 4 i 5 stosuje się odpowiednio do osób rozpoczynających działalność, ponownie ją otwierających po 60 miesiącach oraz wykonujących usługi w ramach swojej działalności na rzecz byłego pracodawcy – Prawo przedsiębiorców.

Wspólnik spółki komandytowej prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą

Jedną z grup osób podlegających ubezpieczeniu zdrowotnemu są osoby prowadzące pozarolniczą działalność w myśl ustawy o ubezpieczeniach społecznych, do której zakwalifikowani są m.in. wspólnicy spółki komandytowej.

Oznacza to, że gdy wspólnik, który prowadzi działalność nieopodatkowaną kartą podatkową, ryczałtem, skalą podatkową albo podatkiem liniowym, uzyskuje przychody z więcej niż jednego z rodzajów działalności określonych w powyższej tabeli, wówczas składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności.

Tak więc składka zdrowotna z działalności gospodarczej będzie wynosić:

1. 335,94 zł albo 559,89 zł, albo 1007,81 zł w zależności od tego, jak wysoki przychód z działalności gospodarczej narastająco od początku roku do miesiąca rozliczeniowego osiągnie podatnik;
2. 9% od miesięcznego dochodu, jeżeli podatnik opodatkuje osiągane przychody z działalności gospodarczej skalą podatkową (ustalonego jako różnica między przychodami a kosztami narastająco od początku roku do miesiąca poprzedzającego miesiąc rozliczeniowy);
3. 4,9% od miesięcznego dochodu, jeżeli podatnik opodatkuje osiągane przychody z działalności gospodarczej podatkiem liniowym (ustalonego jako różnica między przychodami a kosztami narastająco od początku roku do miesiąca poprzedzającego miesiąc rozliczeniowy).

Natomiast podstawa do obliczenia składki zdrowotnej dla działalności prowadzonej jako wspólnik spółki komandytowej będzie ustalona na podstawie art. 81 ust. 2za ustawy o NFZ.

Zatem podstawą będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku 2021, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”, wynoszące 6221,04 zł. Sama składka z tytułu wspólnika spółki komandytowej wyniesie 6221,04 zł × 9% = 559,89 zł.

Wspólnik spółki komandytowej i jednoosobowej z o.o.

Niektórzy podatnicy prowadzą działalność w formie wspólnika dwóch spółek – komandytowej oraz jednoosobowej z o.o.

Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 82 ust. 3 ustawy o NFZ, jeżeli ubezpieczony tzw. pozostały (niemogący zastosować podstawowych form opodatkowania), prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednej spółki w ramach tego samego rodzaju działalności (tabela powyżej), składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest odrębnie od każdej prowadzonej spółki.

W takiej sytuacji z obu tytułów wspólnik będzie opłacał składkę zdrowotną liczoną od kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku 2021, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”, wynoszącą 6221,04 zł z obu tytułów, czyli: 2 × 559,89 zł = 1119,78 zł.

Przedsiębiorca prowadzący indywidualną działalność będący jednocześnie wspólnikiem spółki komandytowej i z o.o.

Wielu przedsiębiorców prowadzi działalność gospodarczą jako osoba fizyczna oraz dodatkowo są wspólnikami w spółce komandytowej oraz jednoosobowej z o.o.

Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 82 ust. 3 ustawy o NFZ, jeżeli ubezpieczony tzw. pozostały (niemogący zastosować podstawowych form opodatkowania), prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednej spółki w ramach tego samego rodzaju działalności (tabela powyżej), składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest odrębnie od każdej prowadzonej spółki.

Wydawałoby się, że w takiej sytuacji z działalności oraz jako wspólnik dwóch powyższych spółek wspólnik będzie opłacał 3 składki zdrowotne.

Dwie składki liczone od kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku 2021 włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”, wynoszącą 6221,04 zł z obu tytułów, czyli: 2 × 559,89 zł = 1119,78 zł. Trzecią z działalności gospodarczej prowadzonej jako osoba fizyczna.

Jednak ZUS w swoich wyjaśnieniach twierdzi, że gdy przedsiębiorca poza indywidualną działalnością gospodarczą jest jednocześnie wspólnikiem w spółkach komandytowej i jednoosobowej z o.o., wówczas powinien opłacać z tych dwóch tytułów jedną składkę zdrowotną w kwocie 559,89 zł.

Uzasadnia to tym, że wspólnik spółki komandytowej czy spółki z o.o. nie osiąga przychodów z działalności, a przychody z udziałów w tych spółkach, zatem podlega pod obowiązek naliczania i odprowadzania jednej składki zdrowotnej, a nie dwóch.

Zgodnie z wyjaśnieniami ZUS-u wyłącznie jedna składka zdrowotna ustalana jest więc od podstawy wymiaru wynoszącej 100% przeciętnego wynagrodzenia (6221,04 zł) z uwagi na to, że przychód wspólnika z udziałów w zyskach spółek (komandytowych, z o.o., akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług), nie jest kwalifikowany jako przychód z działalności gospodarczej. Zatem dla tych wspólników ustala się stałą, zryczałtowaną składkę zdrowotną, tak jak powyżej przedstawiono.

Wspólnik spółki jawnej i komandytowej

Jedną z grup osób podlegających ubezpieczeniu zdrowotnemu są wspólnicy spółki jawnej i komandytowej.

Dla przykładu spółka jawna nie jest podatnikiem CIT, a wszyscy wspólnicy wybrali ryczałt jako formę opodatkowania dochodów ze spółki.

Składka zdrowotna z tytułu bycia wspólnikiem spółki jawnej będzie więc wynosić 335,94 zł albo 559,89 zł, albo 1007,81 zł w zależności od tego, jak wysoki przychód z działalności gospodarczej narastająco od początku roku do miesiąca rozliczeniowego osiągnie podatnik.

Natomiast podstawa do obliczenia składki zdrowotnej dla działalności prowadzonej jako wspólnik spółki komandytowej będzie ustalona na podstawie art. 81 ust. 2za ustawy o NFZ.

Zatem podstawą będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku 2021, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszane przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”, wynoszące 6221,04 zł. Sama składka z tytułu wspólnika spółki komandytowej wyniesie 6221,04 zł × 9% = 559,89 zł.