Składka zdrowotna wspólnika spółki - kiedy jest obowiązkowa?

Polski Ład wprowadził rewolucję w aspekcie rozliczania składki zdrowotnej wobec grup osób, które do tej pory nie podlegały ubezpieczeniu zdrowotnemu. Wraz z wprowadzeniem zmian ustawowych zarówno płatnicy składek, jak i osoby ubezpieczone nie do końca wiedzą, czy podlegają pod ubezpieczenie zdrowotne, czy też nie. 

Co jakiś czas ZUS rekomenduje tok postępowania służący wyjaśnieniu, czy dany ubezpieczony podlega pod ubezpieczenie zdrowotne, czy nie. Wiele wątpliwości na tej płaszczyźnie pojawia się w przypadku wspólników spółek komandytowych, komandytowo-akcyjnych, prostej spółki akcyjnej czy spółek akcyjnych.

Obowiązek podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (zwana dalej ustawą o NFZ) w art. 66 ust. 1 identyfikuje, że obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają m.in. osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są:

1. pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych;
2. rolnikami lub ich domownikami w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników lub pomocnikami rolnika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników;
3. osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły działalność;
4. osobami wykonującymi pracę nakładczą;
5. osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia lub osobami z nimi współpracującymi;
6. osobami duchownymi;
7. członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych lub członkami ich rodzin;
8. osobami pobierającymi świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy;
9. osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia.

Ponadto ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają osoby, o których mowa w art. 18 ust. 1 Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców (zwanej dalej ustawą – Prawo przedsiębiorców), oraz osoby z nimi współpracujące, z wyłączeniem tych, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców.

Wspomniany art. 18 ust. 1 ww. ustawy objaśnia, że przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który:

• podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo 
• podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia 

– i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, dla którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy usług wchodzących w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej.

Zatem osoby te podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, nie są jednocześnie kwalifikowane jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność w świetle ustawy o ubezpieczeniach społecznych (wyjaśnienie w dalszej części publikacji).

Ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają także i inne grupy osób, jednak w niniejszej publikacji skupiono uwagę na wspólnikach/akcjonariuszach ww. spółek.

Osoba prowadzącą pozarolniczą działalność w świetle ustawy o ubezpieczeniach społecznych

Jedną z grup osób objętych obowiązkiem podlegania pod ubezpieczenie zdrowotne są osoby prowadzące działalność gospodarczą.

Zgodnie z tym, co mówi art. 5 pkt 21 ustawy o NFZ, przez osobę prowadząca działalność pozarolniczą na potrzeby ustalenia podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu należy rozumieć osobę, o której mowa w art. 8 ust. 6 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (zwanej dalej ustawą o ubezpieczeniach społecznych).

Nawiązując właśnie do art. 8 ust. 6 ustawy o ubezpieczeniach społecznych, osobami prowadzącymi działalność gospodarczą są tylko niektóre grupy osób. Przedstawia je poniższa tabela.

Co ciekawe, w myśl art. 8 ust. 6a ustawy o ubezpieczeniach społecznych za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność nie uważa się w rozumieniu tej ustawy osoby fizycznej, o której mowa w art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców (wyjaśnienie artykułu we wcześniejszej części publikacji).

Składka zdrowotna ustalana w zależności od formy opodatkowania

W 2022 roku ustawodawca zdecydował, że wysokość składki zdrowotnej z pewnymi wyjątkami będzie obliczana w zależności od wybranej formy opodatkowania. 

Nawiązując do art. 81 ustawy o NFZ, składka zdrowotna wyniesie:

1. 9% od miesięcznego dochodu, jeżeli podatnik opodatkuje osiągane przychody z działalności gospodarczej skalą podatkową;
2. 4,9% od miesięcznego dochodu, jeżeli podatnik opodatkuje osiągane przychody z działalności gospodarczej podatkiem liniowym;
3. 335,94 zł albo 559,89 zł, albo 1007,81 zł w zależności od tego, jak wysoki przychód z działalności gospodarczej narastająco od początku roku osiągnie podatnik.

W tym miejscu należy podkreślić, że istnieje grupa osób, która z uwagi na podatkowy status wspólnika w spółce nie ma możliwości prawnych wyboru jednej z wyżej wymienionych form opodatkowania. Dla nich przewidziany jest sposób ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne określony w art. 81 ust. 2za ustawy o NFZ. 

Przepis ten mówi, że podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla poniższych grup osób ustala się w odrębny sposób, dotyczy to:

1. pozostałych osób prowadzących działalność gospodarczą wymienionych w powyższej tabeli, innych niż te, które stosują skalę podatkową, podatek liniowy, ryczałt, kartę podatkową;
2. osób współpracujących z pozostałymi osobami prowadzącymi działalność gospodarczą oraz z osobami wymienionymi w art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców.

Podstawę składki zdrowotnej u tych grup osób stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku kalendarzowego.

Dla 2022 roku podstawą zdrowotną dla grupy tych osób będzie więc kwota 6221,04 zł, a kwotą miesięczną składki zdrowotnej będzie suma 559,89 zł. Przykładami takich osób są osoby fizyczne będące:

1. wspólnikami spółki jawnej w sytuacji, gdy spółka stanie się podatnikiem CIT albo gdy jednym ze wspólników jest osoba prawna;
2. wspólnikami spółki komandytowej;
3. wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
4. akcjonariuszem prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług.

Składka zdrowotna wspólnika prostej spółki akcyjnej

Jedną z grup osób podlegających ubezpieczeniu zdrowotnemu są osoby prowadzące działalność gospodarczą w myśl ustawy o ubezpieczeniach społecznych. Osobami prowadzącymi działalność gospodarczą są tylko niektóre grupy osób, które zostały zaprezentowane w powyższej tabeli.

Wspólnicy prostej spółki akcyjnej nie są wymienieni w art. 66 ust. 1 ustawy o NFZ jako osoby podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, a także w art. 8 ust. 6 ustawy o ubezpieczeniach społecznych jako osoby prowadzące działalność gospodarczą.

Jest jednak jeden wyjątek. Na mocy art. 8 ust. 6 pkt 4a ustawy o ubezpieczeniach społecznych za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług.

Zatem jeżeli osoba fizyczna nabędzie akcje prostej spółki akcyjnej (wejdzie w prawa akcjonariusza spółki) za wkład stanowiący świadczenie pracy lub usług, wówczas będzie ona zidentyfikowana jako osoba prowadząca działalność. Co za tym idzie, będzie zobligowana do opłacania składki zdrowotnej zgodnie z art. 81 ust. 2za ustawy o NFZ. 

Podstawą do ustalenia wysokości miesięcznej składki zdrowotnej w 2022 roku będzie kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku 2021, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”, która wyniosła 6221,04 zł. Procent składki wynosi w tym przypadku 9%. Składka zdrowotna wyniesie więc 6221,04 zł × 9% = 559,89 zł.

Składka zdrowotna wspólnika spółki komandytowej

Jeszcze do niedawna wspólnicy spółki komandytowej będący osobami fizycznymi rozliczali podatek dochodowy w zależności od posiadanego udziału w tym dochodzie. Podatek dochodowy był opłacany na zasadach osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.

Od momentu, kiedy spółka komandytowa stała się podatnikiem CIT, wspólnicy spółki komandytowej będący osobami fizycznymi rozliczają przychód uzyskany w spółce komandytowej przy wypłacie dywidendy, a więc na podobnych zasadach jak wspólnik spółki z o.o.

Wspólnicy spółki komandytowej (osoby fizyczne), która aktualnie jest podatnikiem CIT, zostali również objęci obowiązkiem podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu.

W art. 8 ust. 6 ustawy o ubezpieczeniach społecznych są wprost zakwalifikowane jako osoby prowadzące działalność gospodarczą.

Dodatkowo w myśl art. 81 ust. 2za ustawy o NFZ podstawą do ubezpieczenia zdrowotnego osób zakwalifikowanych (zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach społecznych) jako osoby prowadzące działalność i nieopodatkowanych ryczałtem, kartą podatkową, skalą albo podatkiem liniowym jest kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku 2021, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”, która wyniosła 6221,04 zł.

Procent składki wynosi w tym przypadku 9%. Wyniesie więc ona 6221,04 zł × 9% = 559,89 zł.

Składka zdrowotna wspólnika spółki jawnej będącej podatnikiem CIT

Niniejsza publikacja poza ubezpieczeniem zdrowotnym wspólników osób prawnych odnosi się również do innych niestandardowych przypadków dotyczących spółek osobowych. 

Jedną z takich sytuacji są okoliczności, w których spółka jawna uzyskuje status podatnika CIT. Spółka jawna jest spółką osobową. Może w niej nastąpić poniższa konfiguracja wspólników:

1. spółka jawna osób fizycznych – wspólnikami są tylko osoby fizyczne;
2. spółka jawna, w której część wspólników to osoby fizyczne, a np. jeden lub więcej wspólników to osoba prawna lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (np. inne spółki osobowe poza cywilną).

Jednak jest jeden wyjątek. W myśl art. 1 ust. 3 pkt 1a Ustawy z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych (zwanej dalej ustawą o CIT) opodatkowanie podatkiem CIT znajdzie zastosowanie także do spółek jawnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium RP, jeżeli:

• wspólnikami spółki jawnej nie są wyłącznie osoby fizyczne oraz 
• spółka jawna nie złoży przed rozpoczęciem roku obrotowego informacji CIT-15J o podatnikach podatku dochodowego CIT oraz o podatnikach podatku dochodowego PIT posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku tej spółki, lub
• spółka jawna nie złoży aktualizacji powyższej informacji w terminie 14 dni, licząc od dnia zaistnienia zmian w składzie podatników, lub
• spółka jawna nie złoży powyższej informacji w terminie 14 dni, licząc od dnia zarejestrowania spółki jawnej – w przypadku nowo utworzonej spółki jawnej oraz spółki jawnej powstałej z przekształcenia innej spółki

– do naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę spółki jawnej oraz naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla każdego podatnika osiągającego dochody z takiej spółki.

Dlaczego status podatnika CIT spółki jawnej jest tak istotny względem ubezpieczenia zdrowotnego wspólników tej spółki będących osobami fizycznymi? Dlatego, że diametralnej zmianie ulega sposób ustalania składki ubezpieczenia zdrowotnego. 

Nie liczy się kwoty tej składki w zależności od wysokości dochodu czy sumy dochodów. 

Znajdzie tu zastosowanie art. 81 ust. 2za ustawy o NFZ. Podstawą do obliczenia składki zdrowotnej będzie kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku 2021, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”, która wyniosła 6221,04 zł.

Składka zdrowotna wyniesie 9% z podstawy 6221,04 zł, czyli 559,89 zł.

Obowiązek podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu wspólników spółki komandytowo-akcyjnej

Jedną z grup osób podlegających ubezpieczeniu zdrowotnemu są osoby prowadzące działalność gospodarczą w myśl ustawy o ubezpieczeniach społecznych. Osobami prowadzącymi działalność gospodarczą są tylko niektóre grupy osób, które zostały zaprezentowane w powyższej tabeli.

Wspólnik spółki komandytowo-akcyjnej – czy to będący komplementariuszem, czy komandytariuszem, czy też akcjonariuszem w nawiązaniu do art. 8 ust. 6 ustawy o ubezpieczeniach społecznych – nie jest wymieniony jako osoba prowadząca działalność gospodarczą. Nie jest także wymieniony w art. 66 ust. 1 ustawy o NFZ jako osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Skutkiem powyższego osoby fizyczne będące wspólnikami spółki komandytowo-akcyjnej nie podlegają z tego tytułu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zatem nie ma obowiązku zgłaszania tych osób do ubezpieczenia zdrowotnego, a co za tym idzie – nie będą oni zobowiązani do zapłaty składki zdrowotnej.

Obowiązek podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu wspólników spółki akcyjnej

Ostatnią grupą wspólników osób prawnych, o której należałoby wspomnieć, są wspólnicy (akcjonariusze) spółki akcyjnej.

Warto podkreślić, że wspólnicy spółki akcyjnej nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ponadto nie podlegają również obowiązkowi odprowadzania składek z tytułu ubezpieczeń społecznych.

Wspólnicy spółki akcyjnej nie zostali uznani w myśl art. 8 ust. 6 ustawy o ubezpieczeniach społecznych jako osoby prowadzące działalność gospodarczą. Nie występują również w art. 66 ust. 1 ustawy o NFZ jako osoby podlegające obowiązkowi ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Zatem osoby fizyczne będące wspólnikami spółki akcyjnej nie podlegają z tego tytułu obowiązkowi odprowadzania składki zdrowotnej. Nie występuje więc obowiązek zgłaszania tych osób do ubezpieczenia zdrowotnego ani do ubezpieczeń społecznych.