Urlop dodatkowy jest uprawnieniem, które przysługuje niektórym pracownikom np. ze względu na stopień niepełnosprawności, wykonywany zawód lub udział w działaniach wojennych. Informacja o nim powinna znaleźć się w wydawanym pracownikowi świadectwie pracy, aby następny pracodawca wiedział, podobnie jak w przypadku urlopu wypoczynkowego, ile urlopu pozostało danemu pracownikowi do końca roku kalendarzowego. Komu należy się urlop dodatkowy i od czego zależy liczba jego dni? W jaki sposób należy go wykazać w świadectwie pracy? Przeczytaj artykuł i poznaj odpowiedzi na te pytania.
Komu przysługuje urlop dodatkowy?
Urlop dodatkowy, czyli dodatkowe dni wolne z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, przysługuje:
- osobom zaliczonym do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności – na podstawie art. 19 Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
- weteranom wojennym – na podstawie Ustawy o weteranach działań poza granicami państwa;
- nauczycielom – w wymiarze ferii szkolnych zimowych i letnich (dyrektor może zobowiązać nauczyciela do wykonywania określonych czynności w trakcie ferii, ale w wymiarze nie większym niż 7 dni), a w jednostkach, w których nie ma ferii nauczyciel ma prawo do urlopu w wymiarze 35 dni na rok (na podstawie art. 64 Karty Nauczyciela);
- sędziom i prokuratorom – na podstawie art. 92 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych;
- pracownikom socjalnym zatrudnionym w ośrodkach pomocy społecznej lub w powiatowych centrach pomocy rodzinie – na podstawie art. 121 pkt 3 Ustawy o pomocy społecznej.
Ile dni urlopu dodatkowego wynikającego z odpowiednich przepisów prawa należy się pracownikom?
Pracownikom wymienionym w odpowiednich aktach prawnych należy się dodatkowy urlop w wysokości:
- 10 dni – prawo do pierwszego urlopu dodatkowego pracownik nabywa dopiero po przepracowaniu jednego roku od dnia zaliczenia go do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności;
- 5 dni – prawo do pierwszego dodatkowego urlopu powstaje w dniu decyzji administracyjnej o przyznaniu statusu weterana lub weterana poszkodowanego;
- 6 dni po 10 latach pracy oraz 12 dni po 15 latach pracy – dla sędziego lub prokuratora;
- 10 dni raz na dwa lata – dla pracownika socjalnego zatrudnionego w ośrodku pomocy społecznej lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie, którego zakres obowiązków przewiduje pracę socjalną oraz przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych, jeżeli jego staż pracy na tym stanowisku wynosi co najmniej 5 lat.
Czy orzeczenie dostarczone z opóźnieniem pozbawia prawa do urlopu dodatkowego?
Dostarczenie orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności z opóźnieniem nie oznacza, że pracownik traci prawo do dodatkowego urlopu. Warunkiem nabycia prawa do urlopu dodatkowego jest jedynie przepracowanie jednego roku od dnia zaliczenia pracownika do jednego z dwóch wymienionych stopni niepełnosprawności. Wynika tak z wyroku Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2005 roku, II PK 339/04, w którym czytamy, że „prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, chociażby nie wystąpił do pracodawcy o przyznanie takiego urlopu”.
Sąd Najwyższy argumentuje dalej, że „nieuzyskanie przez pracodawcę wiadomości o przysługującym pracownikowi z mocy prawa prawie do dodatkowego urlopu wypoczynkowego może – w konkretnych okolicznościach – oznaczać tylko tyle, że pracodawcy nie można zarzucić zawinionego niewykonywania zobowiązania do udzielenia urlopu zgodnie z przepisami prawa pracy”.
Przykład 1.
Pan Piotr został zatrudniony 20 grudnia 2018 roku na czas określony do 31 grudnia 2019 roku. Nie poinformował pracodawcy o tym, że legitymuje się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności od dnia 20 marca 2013 roku. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności pan Piotr przedstawił pracodawcy dopiero w grudniu 2019 roku. Czy pan Piotr ma prawo do urlopu dodatkowego?
Pan Piotr ma prawo do dodatkowego urlopu od momentu przedstawienia pracodawcy orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Jednakże nie traci on prawa do dodatkowego urlopu za okres przepracowany i w związku z tym pracodawca powinien naliczyć mu urlop dodatkowy od momentu jego zatrudnienia. Roszczenie o urlop dodatkowy przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W sytuacji gdy pan Piotr kończy zatrudnienie, pracodawca powinien wypłacić ekwiwalent.
Jak wykazać urlop dodatkowy w świadectwie pracy?
Rozwiązanie umowy z pracownikiem uprawnionym do dodatkowego urlopu oznacza, że pracodawca powinien rozliczyć się z przysługującego mu urlopu. Pracownik zaliczony do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności może posiadać łącznie 30 dni lub 36 dni urlopu – wypoczynkowego i dodatkowego.
W przypadku niewykorzystania całego należnego urlopu pracownikowi należy się ekwiwalent. Informacja o wykorzystanym urlopie musi znaleźć się w przekazywanym w ostatnim dniu zatrudnienia pracownikowi świadectwie pracy.
Na świadectwie pracy pracodawca powinien wykazać liczbę dni wykorzystanego w danym roku urlopu, zarówno wypoczynkowego, jak i dodatkowego. Warto przypomnieć, że urlop wypoczynkowy i dodatkowy powinien być wykazywany w godzinach, a nie dniach. Ma to znaczenie w sytuacji pracownika, który korzysta z krótszej normy dobowej, wynoszącej 7 godzin, i wówczas dla niego jeden dzień urlopu wynosi 7 godzin.
Fakt wykorzystania przez pracownika zaliczonego do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności urlopu dodatkowego powinien zostać zawarty w świadectwie pracy osobno.
Na świadectwie pracy należy podać podstawę prawną udzielenia urlopu dodatkowego, gdyż – jak wynika z niniejszego artykułu – różne grupy pracowników mają prawo do różnego rodzaju urlopu dodatkowego. Należy pamiętać, że niewykorzystany w jednym roku urlop dodatkowy nie przepada, lecz podobnie jak urlop wypoczynkowy – przechodzi na następny rok kalendarzowy, stając się urlopem zaległym. Ważne jest zatem terminowe wykorzystywanie urlopu, zarówno wypoczynkowego, jak i dodatkowego, bo w razie rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem uprawnionym do dodatkowego urlopu może się okazać, że pracodawca ma do wypłacenia wysoki ekwiwalent pieniężny.
