W świetle prawa, pracodawca zobowiązany jest do terminowego wydania świadectwa pracy swoim pracownikom. Niedopełnienie leżącego na jego barkach obowiązku może być fatalne w skutkach zarówno dla pracodawcy jak i pracowników. W związku z czym, świadectwo pracy uznaje się za jeden z najważniejszych dokumentów pracowniczych, któremu należy poświecić szczególną uwagę.
Świadectwo pracy a obowiązek jego wydania
Obowiązek wydania świadectwa pracy jest regulowany przez Kodeks pracy i powstaje z chwilą rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Nowelizacja Kodeksu pracy, która weszła w życie 7 września 2019 roku uściśliła termin w którym pracodawca powinien wydać pracownikowi świadectwo pracy. Dotychczas przepisy określały termin ten jako “niezwłoczny”, natomiast od 7 września art. 97§ 1 zyskał nowe brzmienie, według którego pracodawca ma obowiązek wydać świadectwo pracy w dniu, w którym następuje ustanie stosunku pracy. Co istotne świadectwo pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą.
Bardzo istotne dla pracodawcy jest, że jeśli nie ma możliwości doręczenia świadectwa pracy do rąk własnych pracownika, to należy je wysłać droga pocztową lub inną na ostatni znany pracodawcy adres pracownika. To uchroni pracodawcę przed zarzutem niedopełnienia niezwłocznego obowiązku wydania świadectwa pracy.
Świadectwo pracy a odszkodowanie za niedopełnienie obowiązku wydania
W myśl art. 99 Kodeksu pracy pracownikowi przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę wskutek niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. Zgodnie z treścią wyroku SN z 13 października 2004 r. (II PK 36/04) warunkiem skutecznego dochodzenia odszkodowania jest wykazanie związku między pozostawaniem bez pracy (utratą zarobku) i niewydaniem w terminie lub wydaniem wadliwego świadectwa pracy. Obowiązek udowodnienia związku pomiędzy niewydaniem w terminie lub wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy a powstałą szkodą ciąży na pracowniku. W celu otrzymania odszkodowania, pracownik musi przed sądem udowodnić, że aktywnie poszukiwał pracy, ale nie został zatrudniony z powodu braku świadectwa pracy lub tego, że jego treść była nieprawidłowa.
Wysokość odszkodowania jest przy tym limitowana do sześciotygodniowego wynagrodzenia za pracę. Odszkodowanie oblicza się zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia o ustalaniu wynagrodzeń, czyli taką samą metodą jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.
Dodatkowo orzeczenie o odszkodowaniu w związku z wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy stanowi podstawę do zmiany tego świadectwa (art. 99 § 4 Kodeksu pracy).
Dochodzenie praw na drodze cywilnej
Szkoda spowodowana niewydaniem lub wydaniem wadliwego świadectwa pracy nie musi jednak wynikać z braku możności znalezienia przez pracownika pracy. Treść art. 99 Kodeksu pracy nie wyłącza innych roszczeń pracowników. Szkoda pracownika może polegać np. na odmowie przyznania mu świadczeń z ZUS. Świadectwo pracy jest dokumentem dowodowym służącym m.in. do celów ustalenia prawa do świadczeń emerytalnych i rentowych. Jest również dla kolejnego pracodawcy dokumentem potwierdzającym nabycie lub wykorzystanie uprawnień pracowniczych (np. prawo do urlopu wypoczynkowego, wychowawczego). W wymienionych powyżej przypadkach pracownik może dochodzić odszkodowania w procesie cywilnym, a pracodawca ponosi odpowiedzialność na zasadach ogólnych. Ogólną podstawę odpowiedzialności w stosunkach pracy stanowi art. 471 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy.
