Przedmiotem niniejszego artykułu jest przedstawienie pracownikom oraz pracodawcom zagadnienia związanego z urlopem wychowawczym. Kto i kiedy może z niego skorzystać? Ponadto określone zostaną obowiązki pracodawcy wobec takich pracowników. Pracodawcy z różnych względów mogą zastanawiać się nad zawieszeniem swojej działalności gospodarczej. Czy można tego dokonać w sytuacji, gdy pracownik tego przedsiębiorstwa przebywa na urlopie wychowawczym? Przeczytaj artykuł i sprawdź jak urlop wychowawczy wpływa na zawieszenie działalności przez pracodawcę.
Czym jest urlop wychowawczy? Kto i kiedy może z niego skorzystać?
Urlop wychowawczy jest jednym z urlopów związanych z rodzicielstwem, uregulowanym w Kodeksie pracy w art. 186 i następnych tego aktu normatywnego.
Przysługuje on zarówno pracownicy-matce, jak i pracownikowi-ojcu dziecka. Warunkiem skorzystania z niego jest 6-miesięczny okres zatrudnienia. Jeżeli pracownik ma taki staż pracy, przysługuje mu prawo do skorzystania z urlopu wychowawczego. Dotyczy to całego stażu pracy, a nie tylko u konkretnego pracodawcy, u którego pracownik chce wykorzystać taki urlop.
Urlop wychowawczy przysługuje w wymiarze do 36 miesięcy, ale można z niego skorzystać do czasu ukończenia przez dziecko 6. roku życia.
Istotne jest jednak, że jeden rodzic może wykorzystać maksymalnie 35 miesięcy urlopu rodzicielskiego, zatem aby skorzystać z całego ustawowego urlopu w wymiarze 36 miesięcy, drugi rodzic musi wykorzystać co najmniej jeden miesiąc urlopu wychowawczego. Wyjątkiem jest sytuacja, w której dziecko ma jednego opiekuna.
Przykład 1.
Marta i Jan zostali rodzicami. Kobieta skorzystała z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, a następnie wychowawczego. Złożyła odpowiedni wniosek pracodawcy o skorzystanie z 25 miesięcy urlopu wychowawczego. Po jej urlopie wychowawczym Jan złożył swojemu pracodawcy wniosek o urlop wychowawczy w wymiarze 11 miesięcy. W ten sposób mogli skorzystać z 36 miesięcy urlopu wychowawczego.
Nie jest obowiązkowe wykorzystywanie tego urlopu jednorazowo, można dzielić go na części, jednak maksymalnie może być ich 5.
Ponadto należy podkreślić, że w przypadku pracownika, którego dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności, pracownikowi przysługuje dodatkowy urlop wychowawczy w wymiarze 36 miesięcy, z którego można skorzystać do czasu ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Niezbędne jest jednak stosowne zaświadczenie. Z takiego dodatkowego urlopu wychowawczego również można skorzystać w częściach, nie więcej niż 5.
Przykład 2.
Ewa i Henryk mają chorego syna, który legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym. Z tego tytułu przysługuje im dodatkowy urlop wychowawczy. Wspólnie dzielą się opieką nad synem. Kobieta postanowiła wykorzystać 12 miesięcy tego urlopu w czasie, gdy dziecko miało 7 lat, następnie posłali go do szkoły specjalnej, ale po 2 latach niezbędna była osobista opieka nad dzieckiem, dlatego Henryk wziął 7 miesięcy urlopu wychowawczego. Po tym czasie przysługują im jeszcze 3 części urlopu wychowawczego w łącznym wymiarze 17 miesięcy. Od nich będzie zależeć, kiedy i które z nich je wykorzysta. Mogą go wykorzystać też wspólnie, jednak przez maksymalnie 4 miesiące, co da łącznie 8 miesięcy urlopu wychowawczego.
Urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym – pracownik nie uzyskuje z jego tytułu żadnego wynagrodzenia. W tym czasie nie są mu też naliczane urlopy wypoczynkowe, w przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego.
Co jednak ważne, podczas urlopu wychowawczego można świadczyć pracę. Można to robić u dotychczasowego lub u innego pracodawcy. W tym czasie można także podjąć się prowadzenia działalności gospodarczej albo uzyskiwać dochody jako wspólnik spółki czy w inny sposób. Warunkiem podjęcia pracy na urlopie wychowawczym jest to, aby nie pozbawiła ona pracownika osobistej opieki nad dzieckiem.
Rodzic na takim urlopie musi zatem wykazać, że świadczenie pracy nie uniemożliwia mu osobistej opieki nad dzieckiem – że nadal jest w stanie osobiście się nim zajmować.
Obowiązki pracodawcy wobec pracownika na urlopie wychowawczym
Należy przede wszystkim wskazać, że pracodawca:
- ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika;
- ma obowiązek udzielić urlopu nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku;
- ma obowiązek obniżenia wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu – dotyczy to pracowników, którzy o to zawnioskują – zamiast korzystać z urlopu wychowawczego, mogą żądać obniżenia swojego wymiaru pracy, a wniosek taki jest wiążący dla pracodawcy;
- od momentu złożenia takiego wniosku nie ma możliwości rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem z wyjątkiem likwidacji lub upadłości zakładu pracy albo podstaw do rozwiązania umowy z winy pracownika;
- po zakończeniu urlopu wychowawczego ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku albo równorzędnym z nim – jeżeli nie ma możliwości zatrudnienia go na poprzednim (na przykład z uwagi na jego likwidację);
- ma obowiązek zgłaszania pracownika do ubezpieczeń i comiesięcznego składania w związku z tym deklaracji, ale nie uiszcza on składek za tego pracownika – te opłacane są z budżetu państwa.
Kiedy pracodawca może zawiesić prowadzoną działalność gospodarczą?
Zawieszenie działalności gospodarczej przez pracodawcę może być wyborem, na przykład gdy taki przedsiębiorca podejmuje zatrudnienie na podstawie umowy o pracę i nie chce lub nie może już prowadzić własnej działalności, ale też czasami koniecznością, na przykład związaną z chorobą, brakiem wpływów, nierentownością. Może to być również związane z sytuacją, w której pracownik jest nieobecny w pracy z uwagi na przebywanie na przykład na urlopie wychowawczym.
Przykład 3.
Pani Karina prowadzi mały salon pielęgnacji paznokci. Zatrudnia jedną stylistkę, a sama zajmuje się głównie reklamą jej zakładu kosmetycznego, nie wykonuje żadnych zabiegów. Jej pracownica korzystała z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w związku z urodzeniem dziecka, w tym czasie na zastępstwo zatrudniony był inny pracownik. Po powrocie z urlopu, po kilku miesiącach stylistka złożyła wniosek o udzielenie jej urlopu wychowawczego, a Karina Gol musiała zgodnie z przepisami go uwzględnić. Jednak osoba, która wcześniej zastępowała pracownicę, przekazała, że nie jest zainteresowana dalszą pracą w tym salonie. Właścicielka nie znalazła żadnej doświadczonej osoby, dlatego stanęła przed dylematem – czy może zawiesić działalność?
Takich przykładów jak powyższy jest oczywiście więcej. Powszechnie wiadomo, że zawiesić działalność gospodarczą może przedsiębiorca, który nie zatrudnia pracowników. Formalnie pracownik przebywający na urlopie wychowawczym, nawet jeżeli miałby on trwać niemal 3 lata, jest osobą zatrudnioną. Przepisy prawa – art. 22 ust. 2 ustawy Prawo przedsiębiorców udziela jednak odpowiedzi na pytanie zadane w tytule niniejszego opracowania.
Zgodnie z tym przepisem z uprawnienia do zawieszenia działalności gospodarczej może skorzystać również przedsiębiorca zatrudniający wyłącznie pracowników przebywających na urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie wychowawczym, urlopie opiekuńczym lub urlopie rodzicielskim, niełączących korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu.
Jeżeli zaś pracownik zakończy korzystanie z takiego urlopu albo złoży wniosek o łączenie korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, to wówczas pracownik ma prawo do wynagrodzenia jak za przestój, określonego przepisami prawa pracy, do zakończenia okresu zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej.
Przykład 4.
Pani Karina zawiesiła działalność gospodarczą – prowadzenie salonu pielęgnacji paznokci – z uwagi na odejście na urlop wychowawczy jej pracownicy. Pracownica wskazała jednak, że wraca do pracy, ale wówczas pracodawczyni miała problemy zdrowotne i nie miała możliwości wznowienia działalności – nie byłaby w stanie prowadzić reklamy oraz zajmować się wszelkimi formalnościami. W tej sytuacji musi wypłacić pracownicy wynagrodzenie jak za przestój.
Zawieszenie działalności a urlop wychowawczy pracownika - podsumowanie
Podsumowując, należy wskazać, że pracodawca – osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą ma prawo do jej zawieszenia, o ile nie zatrudnia pracowników.
Sytuacją wyjątkową są jednak pracownicy, którzy przebywają na urlopach:
- macierzyńskim lub na warunkach urlopu macierzyńskiego;
- rodzicielskim;
- opiekuńczym;
- wychowawczym.
Gdy przedsiębiorca zatrudnia taką osobę, ma prawo do zawieszenia działalności gospodarczej.
W sytuacji, gdy pracownik zgłosi swój powrót do pracy, a działalność będzie zawieszona, przysługuje mu jednak prawo do wynagrodzenia postojowego, o czym warto pamiętać, podejmując decyzję o zawieszeniu.
