Uprawnienia do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w przypadku niezdolności do pracy z powodu choroby, regulowane przepisami ustawy zasiłkowej (Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa), są limitowane czasowo. Dotyczy to zarówno zasiłku chorobowego, jak i świadczenia rehabilitacyjnego, przyznawanego po wyczerpaniu okresu zasiłkowego. Nie zawsze po okresie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego pracownik jest w stanie powrócić do pracy, ponieważ jego niezdolność do jej świadczenia może nadal trwać. Wtedy pojawia się pytanie, czy może on powrócić do pobierania zasiłku chorobowego, czy też nie ma już takiej możliwości. W artykule wyjaśniamy czy możliwe jest chorobowe po 12-miesięcznym świadczeniu rehabilitacyjnym.
Prawo do zasiłku chorobowego
Zasiłek chorobowy przysługuje osobie objętej ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa (tzw. ubezpieczeniem chorobowym), która stała się niezdolna do pracy z powodu choroby w czasie trwania tego ubezpieczenia. Na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się niemożność wykonywania pracy:
- w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
- wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny, izolacji w warunkach domowych albo izolacji, o której mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
- z powodu przebywania w: stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego lub szpitalu, lub innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych;
- wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów.
Zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
- nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
- nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego – w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
Stosuje się to odpowiednio do żołnierza zwolnionego z czynnej służby wojskowej, z tym że podstawę obliczenia wysokości zasiłku chorobowego stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. Jeżeli jednak niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy:
- przypada w okresie ciąży;
- powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów;
- powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy
– miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.
Okres zasiłkowy
Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w ustawie zasiłkowej – nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni (okres zasiłkowy).
Zgodnie z art. 9 ustawy zasiłkowej do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy. Wlicza się do niego też okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.
Do okresu zasiłkowego nie wlicza się:
- okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży;
- okresu niezdolności do pracy przypadającego w tzw. okresach wyczekiwania, w których ubezpieczony nie ma jeszcze prawa do zasiłku chorobowego.
Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie następujących okresów wyczekiwania:
- 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu;
- 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.
Świadczenie rehabilitacyjne - ile wynosi w 2024 r.?
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie to przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.
Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego wynosi 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych 3 miesięcy, 75% tej podstawy za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży – 100% tej podstawy.
Chorobowe po 12-miesięcznym świadczeniu rehabilitacyjnym
W komentarzu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do ustawy zasiłkowej wskazano: „Jeżeli bezpośrednio przed okresem orzeczonej niezdolności do pracy z powodu choroby ubezpieczony pobierał świadczenie rehabilitacyjne albo korzystał z urlopu dla poratowania zdrowia, nie nabywa prawa do nowego okresu zasiłkowego. Okresy orzeczonej niezdolności do pracy z powodu choroby po okresie świadczenia rehabilitacyjnego lub urlopu dla poratowania zdrowia i przed tymi okresami zalicza się do jednego okresu zasiłkowego. W przypadku gdy po okresie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego albo korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia niezdolność do pracy z powodu choroby ubezpieczonego powstanie po przerwie krótszej niż 60 dni, ubezpieczony nie nabywa prawa do nowego okresu zasiłkowego” (ust. 51 Komentarza do Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – wybrane zagadnienia, kwiecień 2022 roku).
Przykład 1.
Pracownik zachorował i przez 182 dni (cały okres zasiłkowy) był niezdolny do pracy. Po wyczerpaniu okresu zasiłkowego nadal był on niezdolny do pracy. Lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ocenił, że dalsze leczenie pracownika rokuje odzyskanie przez niego zdolności do pracy i przyznał mu świadczenie rehabilitacyjne na okres 12 miesięcy. Po upływie okresu pobierania świadczenia stan zdrowia pracownika nie uległ istotnej poprawie, w związku z czym w dalszym ciągu był on niezdolny do pracy. W konsekwencji po zakończeniu okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego nie rozpoczął się nowy okres zasiłkowy – po stronie pracownika nie powstało uprawnienie do ponownego otrzymywania zasiłku chorobowego.
Przykład 2.
Po wyczerpaniu okresu zasiłkowego oraz okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego pracownik uzyskał zdolność do pracy i 15 lutego 2024 roku powrócił do jej wykonywania.
5 maja 2024 roku pracownik ponownie zachorował. W związku z tym, że od 14 lutego 2024 roku, tj. od ostatniego dnia poprzedniej niezdolności pracownika do pracy z powodu choroby, upłynęło więcej niż 60 dni do kolejnego zachorowania, pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego – od 5 maja 2024 roku rozpoczyna się dla niego nowy okres zasiłkowy.
Należy odnotować, że stanowisko prezentowane przez ZUS w cytowanym wyżej fragmencie komentarza do ustawy zasiłkowej niekiedy nie jest podzielane przez sądy. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 13 lutego 2002 roku (III AUa 1390/01), stwierdzono: „Brak jest podstaw prawnych do doliczenia okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego do okresu zasiłkowego, o którym mowa w art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. nr 60 poz. 636 ze zm.). Przerwa między powstaniem ponownej niezdolności do pracy a ustaniem poprzedniej dotyczy tylko okresów zasiłkowych, o których mowa w art. 8 tej ustawy”.
Odnosząc powyższą argumentację sądu do przepisów ustawy zasiłkowej, należy zauważyć, że w myśl przywołanego wcześniej art. 9 ustawy zasiłkowej do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, a także okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Trudno byłoby uznać, że okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego nie jest okresem niezdolności do pracy. Jak bowiem wprost stanowi art. 18 ust. 1 ustawy zasiłkowej, świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy.
To skłania do uznania, że trafny jest pogląd wyrażony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który nakazuje uwzględniać również okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przy ustalaniu, w jakim zakresie okres zasiłkowy został wykorzystany.
