Powrót z urlopu wychowawczego może wiązać się z redukcją etatu danego pracownika. Co ciekawe, obniżenie wymiaru etatu następuje na wniosek zatrudnionego. Czy prośba o zmniejszenie etatu jest definitywna, czy jednak cofnięcie wniosku o obniżenie wymiaru etatu jest możliwe? Odpowiadamy w artykule.
Powrót z urlopu wychowawczego a prawa pracownicze
Podstawowym celem urlopu wychowawczego jest zapewnienie opieki małemu dziecku pracownika. Zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu pracy urlop wychowawczy trwa maksymalnie 36 miesięcy i może być wykorzystany przez zatrudnionego aż do momentu, w którym jego dziecko ukończy 5. rok życia.
Pracownik może więc skorzystać z urlopu wychowawczego w jego maksymalnym 3-letnim wymiarze lub skrócić jego czas trwania i powrócić szybciej do swojego zakładu pracy. Niezależnie od tego, jak długo będzie trwał urlop wychowawczy, każdemu pracownikowi, który z niego skorzystał i wraca do pracy, przysługują określone prawa.
Po wykorzystaniu urlopu wychowawczego pracownik ma prawo powrócić na uprzednio zajmowane stanowisko. Jeśli z przyczyn organizacyjnych nie będzie to możliwe, pracodawca musi skierować zatrudnionego do innej, równorzędnej pracy odpowiadającej jego kwalifikacjom. Co ważne, wysokość wynagrodzenia takiego pracownika nie może być w takiej sytuacji niższa niż pensja, którą otrzymałby, gdyby powrócił na swoje rzeczywiste stanowisko.
Pracownikowi powracającemu z urlopu wychowawczego przysługuje także prawo do zawnioskowania o obniżenie wymiaru etatu.
Prawo do obniżenia etatu pracowniczego
Możliwość obniżenia wymiaru etatu pojawia się w każdym przypadku powrotu z urlopu wychowawczego. Pracownik może zadecydować, czy wraca na swoje stanowisko w pełnym wymiarze czasu pracy, czy też go zmniejsza.
Pamiętajmy, że zakres obniżenia wymiaru etatu zależy wyłącznie od decyzji zatrudnionego. Może on przy tym zażądać pracy w wymiarze nie niższym niż ½ etatu.
Prawo obniżenia etatu pracowniczego nie jest jednak bezterminowe. Niższy wymiar czasu pracy może obowiązywać maksymalnie przez 3 lata, czyli tak długo, ile wynosi najdłuższy możliwy urlop wychowawczy.
Pracodawca jest związany wnioskiem pracownika – nie może odmówić obniżenia wymiaru etatu, chyba że będzie to niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa pracy. Warto dodać, że wniosek o obniżenie etatu pracowniczego może być składany wielokrotnie.
Przykład 1.
Pracownica wraca z urlopu wychowawczego i wnioskuje o obniżenie wymiaru przysługującego jej etatu do ¾ na 3 miesiące. Po upływie wskazanego czasu może zawnioskować o dalsze przedłużenie trwania obniżonej podstawy wymiaru etatu, np. o kolejne 3 miesiące. Ma także możliwość zmiany wysokości obniżonego etatu, np. do wartości ½. Wnioski o obniżenie etatu mogą być powtarzane, pod warunkiem jednak, że będą składane w ciągu 3 lat od dnia powrotu do pracy z urlopu wychowawczego (po upływie tego czasu pracownik traci prawo do żądania obniżenia wymiaru jego etatu).
Pamiętajmy, że pracownik musi złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy na co najmniej 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze. Jeśli tego nie zrobi, zatrudniający obniży wymiar przysługującego mu etatu nie później niż z upływem 21 dni od dnia złożenia wniosku.
Cofnięcie wniosku o obniżenie wymiaru etatu
Wiemy już, że pracodawca jest każdorazowo związany wnioskiem o obniżenie wymiaru etatu z powodu powrotu do pracy po urlopie wychowawczym. Czy dotyczy to również sytuacji, w której pracownik decyduje się na wycofanie takiego wniosku?
Cofnięcie wniosku o obniżenie wymiaru etatu jest prawem pracowniczym. Zatrudniony może z niego skorzystać w każdej chwili, nawet dzień po złożeniu wniosku o obniżenie etatu. Pamiętajmy jednak, że skuteczność cofnięcia takiego wniosku jest uzależniona od dobrej woli pracodawcy.
Zatrudniający musi więc przyjąć wniosek o obniżenie wymiaru etatu po urlopie wychowawczym, natomiast może już odrzucić żądanie jego wycofania. Pracodawca ma w tym zakresie pełną uznaniowość i swobodę przy podjęciu ostatecznej decyzji.
Przykład 2.
Pracownik 2 stycznia 2023 r. wrócił do pracy po urlopie wychowawczym i złożył wniosek o obniżenie wymiaru jego etatu do ½ na 6 miesięcy (tj. do 1 lipca 2023 r.) – pracodawca musi uwzględnić ten wniosek. 7 stycznia 2023 r. pracownik postanowił wycofać złożony wniosek i wyraził chęć powrotu do pracy w wymiarze całego etatu, tak jak miało to miejsce przed jego urlopem wychowawczym. Zatrudniający może, ale nie musi, uwzględnić wycofanie takiego wniosku przez pracownika. Jeśli nie przychyli się do żądania zatrudnionego, będzie musiał on pracować w zawnioskowanym niższym wymiarze czasu pracy lub ewentualnie złożyć nowy wniosek o obniżenie wymiaru etatu do innej wartości lub na inny okres (np. do ¾ etatu na 2 miesiące) – taki wniosek musi już zostać przyjęty przez pracodawcę.
Forma cofnięcia wniosku o obniżenie wymiaru etatu
Cofnięcie wniosku o obniżenie wymiaru etatu nie podlega tak naprawdę rygorystycznym wymogom formalnym. Innymi słowy, wniosek taki może być złożony ustnie lub pisemnie – podobnie zresztą jak jego cofnięcie.
Skuteczność cofnięcia wniosku o obniżenie wymiaru etatu jest w pełni uzależniona od decyzji pracodawcy, czego nie można powiedzieć o cofnięciu wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego. W tym drugim przypadku pracownik ma prawo zrezygnować z wcześniej zawnioskowanego urlopu, pod warunkiem jednak, że zrobi to nie później niż 7 dni przed datą jego rozpoczęcia.
Cofnięcie wniosku o obniżenie wymiaru etatu – czy faktycznie jest uzależnione od zgody pracodawcy?
Brak przepisów pozwalających na wycofanie wniosku o obniżenie wymiaru etatu powoduje, że jego skuteczność jest uzależniona od zgody pracodawcy. Z drugiej strony pojawiają się głosy w doktrynie, które twierdzą, że należy w tym zakresie stosować przepisy pozwalające na wycofanie wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego.
Zwolennicy tej teorii głoszą, że cofnięcie wniosku o obniżenie wymiaru etatu nie jest uzależnione od zgody pracodawcy w żadnym przypadku. Jeśli zatrudniony zdecyduje się więc podjąć taką decyzję, przełożony powinien bezwzględnie przyjąć żądanie podwładnego. Przyjmuje się, że powinno to nastąpić nie później niż na 30 dni przed terminem planowanego powrotu do poprzedniego wymiaru czasu pracy.
W rzeczywistości powyższy pogląd należy do mniejszości. Praktyka pokazuje, że cofnięcie wniosku o obniżenie wymiaru etatu jest w pełni uzależnione od decyzji zatrudniającego. Innymi słowy, jeśli pracodawca nie zgodzi się na wycofanie wniosku obniżającego etat pracowniczy, to nie istnieją skuteczne narzędzia prawne, które zmusiłyby go do podjęcia innej decyzji.
Prawo do wycofania wniosku o obniżenie wymiaru etatu
Pomimo braku regulacji prawnej pozwalającej na wycofanie wniosku o obniżenie wymiaru etatu pracownikowi, który powrócił z urlopu wychowawczego, należy uznać, że zatrudniony ma do tego pełne prawo.
Pamiętajmy jednak, że o skuteczności wycofania takiego wniosku nie decyduje forma czy czas jego złożenia, lecz dobra wola pracodawcy.
Jeżeli zatrudniający zgodzi się na wycofanie wniosku, pracownik będzie mógł powrócić do swojego poprzedniego etatu (tj. takiego, który obowiązywał jeszcze przed złożeniem wniosku o obniżenie wymiaru etatu). Jeżeli natomiast pracodawca nie wyrazi w tym zakresie swojej zgody, pracownik będzie musiał wykonywać swoją pracę w obniżonym wymiarze etatu przez zawnioskowany wcześniej okres.
Rozwiązaniem w takiej sytuacji może być jednak złożenie wniosku o nowy wymiar etatu w innym okresie. Tego rodzaju pismo musi być bezwzględnie przyjęte przez pracodawcę.