Nawet będąc czynnym podatnikiem VAT, przedsiębiorca może dokonywać zarówno czynności, które są opodatkowane, jak i tych zwolnionych z podatku. W takim przypadku należy pamiętać, że także podatek naliczony powinien zostać określony osobno dla obu tych form. Jeśli jednak zdarzy się, że nie jest możliwe dokonanie takiego podziału, istotne jest ustalanie proporcjiVAT.
Ustalanie proporcji VAT
Ustalanie proporcji VAT polega na określeniu udziału rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności zarówno opodatkowanych jak i zwolnionych z VAT.
Zgodnie z przepisami, obrót jest kwotą należną z tytułu sprzedaży, pomniejszoną o sumę należnego podatku, a zwiększoną o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze, mające bezpośredni wpływ na cenę dostarczanych towarów albo świadczonych usług.
Do obrotu nie wlicza się obrotu uzyskanego z dostawy towarów i usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, oraz gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli są zaliczane do środków trwałych podatnika - używanych przez niego na potrzeby jego działalności.
Ustalanie proporcji VAT a czynności sporadyczne
Wyłączenie z obrotu dotyczy również obrotu z tytułu pomocniczych transakcji w zakresie nieruchomości i pomocniczych transakcji finansowych, a ponadto:
transakcji, łącznie z pośrednictwem, dotyczących walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy, z wyłączeniem banknotów i monet będących przedmiotami kolekcjonerskimi (art. 43 ust. 1 pkt 7),
usług zarządzania funduszami inwestycyjnymi i zbiorczymi portfelami papierów wartościowych – w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych – portfelami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych lub ich częścią, ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi w rozumieniu przepisów o działalności ubezpieczeniowej, otwartymi funduszami emerytalnymi w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, a także Funduszem Gwarancyjnym utworzonym na podstawie tych przepisów, pracowniczymi programami emerytalnymi w rozumieniu przepisów o pracowniczych programach emerytalnych, obowiązkowym systemem rekompensat oraz funduszem rozliczeniowym utworzonymi na podstawie przepisów prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, a także innymi środkami i funduszami, które są gromadzone lub tworzone w celu zabezpieczenia prawidłowego rozliczenia transakcji zawartych w obrocie na rynku regulowanym w rozumieniu tych przepisów albo w obrocie na giełdach towarowych w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych, przez partnera centralnego, agenta rozrachunkowego lub izbę rozliczeniową w rozumieniu przepisów o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (art. 43 ust. 1 pkt 12),
usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usług pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzania kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę (art. 43 ust. 1 pkt 38),
usług w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji i wszelkich innych zabezpieczeń transakcji finansowych i ubezpieczeniowych oraz usług pośrednictwa w świadczeniu tych usług, a także zarządzania gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę (art. 43 ust. 1 pkt 39),
usług w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usług pośrednictwa w świadczeniu tych usług (art. 43 ust. 1 pkt 40),
usługi, w tym także usługi pośrednictwa, których przedmiotem są udziały w spółkach, innych niż spółki podmiotach, jeżeli mają one osobowość prawną - z wyłączeniem usług przechowywania tych udziałów i zarządzania nimi (art. 43 ust. 1 pkt 40a),
usług, których przedmiotem są instrumenty finansowe, o których mowa w ustawie z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r., nr 211, poz. 1384, z późn. zm.), z wyłączeniem przechowywania tych instrumentów i zarządzania nimi, oraz usług pośrednictwa w tym zakresie (art. 43 ust. 1 pkt 41).
WAŻNE! Wszystkie wymienione powyżej transakcje będą mogły zostać wyłączone z obrotu, gdy następuje ustalanie proporcji VAT pod warunkiem posiadania przez nie charakteru pomocniczego. |
Pomocniczy charakter transakcji podlegających wyłączeniu a ustalanie proporcji VAT
Niestety, żadne przepisy nie precyzują, kiedy czynność ma charakter pomocniczy. Na temat transakcji pomocniczych wypowiadał się kilkakrotnie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W orzecznictwie TSUE podkreśla się, że nie są transakcjami pomocniczymi takie, z których przychody są „bezpośrednim, stałym i koniecznym uzupełnieniem zasadniczej działalności firmy” (C-306/94, Régie Dauphinoise-Cabinet A. Forest SARL v. Ministre du Budget). Dodatkowo w orzecznictwie podkreśla się, że nie jest przy tym istotna częstotliwość wykonywania transakcji. Ważniejszy jest stopień w jakim angażowane są aktywa. Transakcje pomocnicze nie należą więc do zasadniczej działalności podatnika, chociaż mogą ściśle się z nią wiązać. Ich skala nie powinna być również większa niż skala działalności zasadniczej uwzględniając stopień zaangażowania, a nie koniecznie wielkość obrotów z poszczególnych części działalności. Orzecznictwo ETS wskazuje zatem na szeroki zakres pojęcia sporadyczności, uznając iż czynności sporadyczne to takie:
które nie należą do zasadniczej działalności, nie stanowią stałego i koniecznego rozszerzenia działalności podlegającej opodatkowaniu,
których skala nie przekracza skali podstawowej działalności,
względem których zaangażowanie składników majątku oraz usług opodatkowanych VAT jest niewielkie.
Ponadto przy ocenie, czy dana transakcja ma charakter pomocniczy nie powinien decydować jeden wskaźnik, punkt odniesienia czy też jedno tylko kryterium, ale ich całokształt wyznaczający miejsce, znaczenie i zakres danych transakcji w całokształcie działalności gospodarczej podatnika.
