Prawo do odliczenia VAT naliczonego a brak rejestracji

Podatnicy podatku od towarów i usług mają prawo do odliczenia VAT naliczonego od zakupów towarów i usług dokonywanych na potrzeby działalności gospodarczej, związanych z czynnościami opodatkowanymi. Przedsiębiorcy, którzy nie są zarejestrowani jako czynni podatnicy VAT w niektórych przypadkach również mają takie prawo.

Podatnik podatku od towarów i usług a prawo do odliczenia VAT

Podatnikowi VAT przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, mówi o tym art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Należy podkreślić, iż zgodnie z art. 15 ust. 1 tej ustawy podatnikami podatku VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Przepisy nie określają, że rejestracja dla celów VAT jest warunkiem do uznania osoby prowadzącej działalność za podatnika podatku od towarów i usług.

Podatnik niezarejestrowany a prawo do odliczenia VAT

Zgodnie z art. 88 ust. 4 ustawy o VAT obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni. Zgodnie z tym podatnikom niezarejestrowanym przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, ale nie jest to jednoznaczne z możliwością skorzystania z tego uprawnienia. Żeby z niego skorzystać należy dokonać rejestracji.

Podmioty, o których mowa w art. 15, są obowiązane przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne, wskazuje na to art. 96 ust. 1 ustawy o VAT. Przepisy tej ustawy nie przewidują żadnych negatywnych skutków jeżeli nie dopełni się tego obowiązku lub zostanie on spełniony w terminie późniejszym.

Jeżeli podatnik dokona rejestracji dla potrzeb VAT (złoży formularz VAT-R i uzyska potwierdzenie VAT-5), uzyskuje status podatnika VAT czynnego.W związku tym może odliczyć VAT z faktur otrzymanych przed rejestracją w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, ponieważ prawo do odliczenia VAT naliczonego podatnik nabył w momencie otrzymania faktury.

Zmiana statusu na podatnika VAT czynnego a prawo do odliczenia VAT

Podatnik korzystający z podmiotowego zwolnienia VAT, ma prawo do odliczenia VAT w przypadku zakupów dokonanych przed rejestracją. Zgodnie z art. 91 ust 7-7d ustawy o VAT podatnik rezygnujący ze zwolnienia i przejścia na płatnika VAT może częściowo odliczyć VAT dla:

towarów handlowych,
usług,
środków trwałych,
wartości niematerialnych i prawnych,
innych składników majątku.

Do stycznia 2014 roku, aby mieć prawo do odliczenia VAT od towarów handlowych podatnik zobowiązany był do sporządzenia spisu z natury na dzień zmiany ze zwolnienia z VAT na płatnika VAT czynnego. I w ciągu 14 dni zgłosić ten spis w urzędzie skarbowym. Po zmianie przepisów podatnik powinien dokonać korektę kwoty podatku odliczonego zgodnie z art. 90 ust. 2-10, z uwzględnieniem proporcji.

Uwaga!

Odliczenie podatku od towarów handlowych jest możliwe jedynie na podstawie korekty rozliczonej zgodnie z art. 91 ust. 7d ustawy o VAT, który mówi iż w przypadku zmiany prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony od towarów i usług, innych niż wymienione w ust. 7a i 7b, w szczególności towarów handlowych lub surowców i materiałów, nabytych z zamiarem wykorzystania ich do czynności, w stosunku do których przysługuje pełne prawo do obniżenia podatku należnego lub do czynności, w stosunku do których prawo do obniżenia podatku należnego nie przysługuje, i niewykorzystanych zgodnie z takim zamiarem do dnia tej zmiany, korekty podatku naliczonego dokonuje się w deklaracji podatkowej składanej za okresy rozliczeniowe, w których wystąpiła ta zmiana.

Korekta powinna być dokonana do wszystkich towarów handlowych i materiałów, które przedsiębiorca posiada na stanie w momencie przejścia i które będą służyć sprzedaży opodatkowanej. Korekta powinna być wykazana w deklaracji VAT składanej za okres, w którym doszło do zmiany formy opodatkowania.

Korektę dokonuje się również do składników majątku:

jeśli ich wartość początkowa nie przekracza kwoty 15 000 zł, a do końca okresu nie minęło 12 miesięcy od oddania ich do użytkowania
jeśli przekracza kwotę 15 000 zł, korektę należy dokonywać w okresie 5 lat a w przypadku nieruchomości do 10 lat.

Przykład 1.

Firma w 2012 roku zakupiła środek trwały (samochód) o wartości 16 tys zł i podatku VAT 3680 zł. Od 01.01.2015 zarejestrowała się jako czynny podatnik VAT.

Podatnik ma prawo do korekty podatku VAT naliczonego, ale tylko w ⅖ wartości, gdyż w okresie 2012-2014 środek służył czynnością zwolnionym z VAT. Korekta ta nie może być dokonana jednorazowo, gdyż wartość przekroczyła 15 tys zł.

W takim wypadku firma będzie mogła odliczyć ⅕ podatku VAT, czyli 736 zł w deklaracji VAT-7/7K składanej za pierwszy okres rozliczeniowy roku następującego po roku, w którym zmieniło się przeznaczenie środków trwałych - styczeń 2016. Następna korekta będzie dokonana w 2017 roku jeżeli przeznaczenie środka trwałego nie ulegnie zmianie.

Podsumowując, podatnik niezarejestrowany dla celów podatku od towarów i usług również ma prawo do odliczenia VAT naliczonego od dokonanych zakupów przed rejestracją, jednak aby skorzystać z tego prawa musi się najpierw zarejestrować. A więc podatnik, który dokonał zakupów dających prawo do odliczenia VAT naliczonego, nie będąc czynnym podatnikiem VAT, może dokonać rejestracji już po wystąpieniu tych zdarzeń i skorzystać z prawa do odliczenia. A w przypadku rezygnacji ze zwolnienia podmiotowego z VAT na czynnego płatnika VAT, podatnik również może odliczyć VAT od zakupionych towarów handlowych i składników majątku. Wówczas należy dokonać korektę VAT i obliczyć proporcję w jakiej przysługuje możliwość odliczenia podatku.