Sprzedaż towarów i usług zasadniczo podlega opodatkowaniu stawką podstawową 23%. Zastosowanie obniżonej stawki VAT musi wprost wynikać z przepisów ustawy o VAT lub z jej rozporządzeń wykonawczych. Stawkę 8% stosuje się do dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Obniżoną stawką VAT w wysokości 8% objęte są niektóre roboty konserwacyjne wykonywane w sektorze mieszkaniowym. Usługi budowlane mogą być opodatkowane w różnych formach. Wyboru dokonuje przedsiębiorca.
Podatek dochodowy – powstanie przychodu
Datą uzyskania przychodu co do zasady jest dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności. W przypadku usług budowlanych zakres prac jest często podzielony na etapy. Strony umawiają się, że będą dokonywać częściowych odbiorów i rozliczenia wykonanych prac. Umowa jest więc podstawą, aby prawidłowo określić datę uzyskania przychodu.
W przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą przychodami, które mają wpływ na określenie wysokości dochodu (bądź straty), są m.in. należne pieniądze i wartości pieniężne, choćby nie zostały jeszcze otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Do przychodów nie należy zaliczać pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. Oznacza to, że nie każde otrzymane pieniądze są przychodami. Dotyczy to m.in. zaliczek, których pobieranie jest pewną regułą przy prowadzeniu usług budowlanych. Pobrana zaliczka zostanie opodatkowana podatkiem dochodowym dopiero w dniu uzyskania przychodu, na poczet którego została pobrana.
Formy opodatkowania
Podatnicy rozliczający się według zasad przewidzianych w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych opodatkowują dochód uzyskany ze świadczenia usług budowlanych na takich samych zasadach jak inne dochody – stawką 19%. Podatnik, świadczący usługi budowlane, który nie podlega przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, może wybrać opodatkowanie w formie:
- karty podatkowej;
- ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych;
- podatku liniowego;
- lub skali podatkowej.
Karta podatkowa
Karta podatkowa nie wymaga prowadzenia ewidencji przychodów ani kosztów. Podatek opłacany jest w stałej kwocie, zależnej przede wszystkim od rodzaju prowadzonej działalności, liczby mieszkańców miejscowości, w której jest ona wykonywana, czy stanu zatrudnienia. Opodatkowanie w formie karty podatkowej przysługuje bez względu na wysokość osiąganych przychodów. Aby jednak podatnik, zajmujący się branżą remontowo-budowlaną nie utracił możliwości opodatkowania w formie karty podatkowej, w 2011 r. może wykonać usługi dla podmiotów gospodarczych w rozmiarze nieprzekraczającym kwoty 58 277 zł. W przypadku przedsiębiorców będących podatnikami VAT jest to kwota netto. Oprócz wyżej wymienionych okoliczności, które powodują utratę opodatkowania w formie karty podatkowej, wskazać należy także np. zwiększenie stanu zatrudnienia ponad określony limit. W przypadku gdy przedsiębiorca utraci prawo do opodatkowania w formie karty podatkowej, powinien zawiadomić o tym fakcie naczelnika właściwego urzędu skarbowego. Nawet jeśli nie dopełni tego obowiązku, jest obowiązany płacić podatek dochodowy na ogólnych zasadach za cały rok podatkowy. Oznacza to obowiązek założenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym została doręczona decyzja stwierdzająca wygaśnięcie decyzji ustalającej wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej. Ponadto podatnik ma obowiązek wyliczenia podatku dochodowego według zasad ogólnych, tzn. uwzględniając uzyskane przychody oraz udokumentowane koszty ich uzyskania za cały rok podatkowy.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Przychody z tytułu świadczenia usług budowlanych opodatkowane są stawką 5,5%. Należy pamiętać, że podatnicy mają prawo opłacania ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, jeżeli:
- w roku poprzedzającym rok podatkowy uzyskali przychody z tej działalności, prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości nieprzekraczającej 150 000 euro lub uzyskali przychody wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spółki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła kwoty 150 000 euro;
- rozpoczną wykonywanie działalności w roku podatkowym i nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej – bez względu na wysokość przychodów.
W przypadku podatników świadczących usługi budowlane, opodatkowane podatkiem od towarów i usług, za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.
Podatek liniowy oraz podatek według skali podatkowej
W przypadku podatku liniowego opodatkowaniu podlega cały uzyskany dochód według jednolitej stawki 19%. Podatnicy opodatkowani podatkiem według skali podatkowej nie zapłacą podatku, jeżeli ich roczny dochód nie przekroczy 3091 zł. Do kwoty rocznego dochodu 85 528 zł podatek wynosi bowiem 18% minus kwota zmniejszająca podatek 556,02 zł. Powyżej tej kwoty podatek wyniesie 14 839 zł 02 gr + 32% nadwyżki ponad 85 528 zł.
VAT
Usługi budowlano-remontowe nie są zwolnione z VAT. Jednak przedsiębiorcy prowadzący taką działalność mogą skorzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Zwolnienie to przysługuje:
- podatnikom kontynuującym działalność, jeżeli nie przekroczą określonego w ustawie limitu wartości sprzedaży w poprzednim roku podatkowym. Dla 2011 r. pod uwagę brany jest rok 2010, w którym limit wynosił 100 000 zł;
- podatników rozpoczynających działalność w danym roku podatkowym, jeżeli nie przekroczą w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży kwoty limitu rocznego 150 000 zł.
Przedsiębiorcy, którzy są podmiotowo zwolnieni z VAT, mają obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży. Ewidencja ta umożliwi uchwycenie momentu uzyskania obrotu, którego przekroczenie wymaga złożenia zgłoszenia rejestracyjnego VAT.
Obowiązek podatkowy, co do zasady, powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. W przypadku robót budowlano-montażowych obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30. dnia, licząc od dnia wykonania usługi. Jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi przedsiębiorca otrzymał część należności (w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę), obowiązek podatkowy powstanie z chwilą jej otrzymania w tej części.
Stawki VAT
Obniżoną obecnie 8% stawkę VAT stosuje się do obiektów mieszkaniowych, ale tylko zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Na podstawie ustawy o VAT obniżoną stawkę stosuje się do dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy obiektów budowlanych lub ich części. Zgodnie z ustawą o VAT przez budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym rozumie się obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, oraz lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych, a także budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych. Do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym nie zalicza się:
- budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 300 m2;
- lokali mieszkalnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 150 m2.
W sytuacji, gdy powierzchnia lokalu mieszkalnego lub budynku jednorodzinnego będzie przekraczała powyższe limity, wówczas będą miały do tej dostawy zastosowanie dwie stawki podatku – obniżona i podstawowa.
Obniżoną stawką VAT w wysokości 8% objęte są niektóre roboty konserwacyjne wykonywane w sektorze mieszkaniowym. Stawka obniżona będzie dotyczyć m.in. usługi konserwacji wind, domofonów, wentylacji i innych tego rodzaju instalacji i urządzeń, które są niezbędne dla zachowania budynku w dobrym stanie. Niższa stawka obejmie również drobne naprawy jak np. wymiana kabla, zaworu itp. Jednak w przypadku remontu całości lub części instalacji albo budynku stawka VAT powinna być ustalana zgodnie przepisami dotyczącymi tzw. budownictwa społecznego, w tym z uwzględnieniem limitów powierzchni lokali i budynków jednorodzinnych.
Roboty konserwacyjne, które nie zostały objęte społecznym programem mieszkaniowym, są opodatkowane stawką 8%, ale pod warunkiem, że wartość towarów bez podatku wchodzących w podstawę opodatkowania świadczenia robót konserwacyjnych nie przekracza 50% tej podstawy. W przeciwnym razie, tj. kiedy wartość netto towarów przekracza 50% podstawy opodatkowania z tytułu wykonania roboty konserwacyjnej, sprzedaż usługi należy opodatkować stawką 23%.
Stawka VAT na sprzedaż stolarki okiennej i drzwiowej wraz z jej montażem w budynku mieszkalnym.
Od 1 stycznia 2011 r. wykonanie montażu okien i drzwi w obiektach budownictwa mieszkaniowego podlega opodatkowaniu stawką 8% według jednolitych zasad dla wszystkich podmiotów świadczących tego rodzaju usługi, tj. bez względu na to, czy przedsiębiorcą wykonującym tę usługę jest producent czy firma usługowa, która kupiła elementy stolarki otworowej od innego podmiotu.
Jeśli powierzchnia użytkowa:
- budynku mieszkalnego jednorodzinnego przekroczy 300 m2;
- lokalu mieszkalnego przekroczy 150 m2
wówczas obniżoną stawkę można zastosować tylko częściowo, tj. w proporcji wyznaczonej udziałem powierzchni objętej limitem w całkowitej powierzchni użytkowej.
Dokumentowanie powierzchni
Obowiązek zastosowania odpowiedniej stawki VAT obciąża wystawcę faktury, czyli podmiot, który świadczy usługi budowlane. W przypadku usług budowlanych świadczonych w domach jednorodzinnych lub mieszkaniach stawka VAT uzależniona jest od powierzchni danego obiektu. Wykonawca robót budowlanych może się posłużyć m.in. następującymi dowodami potwierdzającymi powierzchnię użytkową domu jednorodzinnego lub mieszkania:
- oświadczeniem klienta o powierzchni obiektu mieszkalnego;
- innymi dokumentami – jeśli zdaniem organu podatkowego oświadczenie zleceniodawcy bądź wykonawcy robót budowlanych okaże się niewystarczającym dowodem, należy posłużyć się innymi dowodami, np.: posiadanymi decyzjami oraz deklaracjami w podatku od nieruchomości, z których będzie wynikała powierzchnia użytkowa, dokumentacją budowlaną, na podstawie której można ustalić powierzchnię użytkową bądź kserokopią aktu notarialnego, w którym wymieniona została powierzchnia;
- dokumentacją własną – możliwe jest wykonanie samodzielnych pomiarów powierzchni mieszkania lub domu jednorodzinnego oraz sporządzenie odpowiedniego dokumentu z tych pomiarów i dołączenie go do dokumentacji VAT.
Rozliczenie VAT od usług budowlanych świadczonych na terenie UE
W przypadku świadczenia usług budowlanych na terenie UE miejscem opodatkowania jest kraj położenia nieruchomości, na której usługi budowlane są wykonywane, niezależnie od tego, czy nabywcą usługi jest firma (podatnik) czy też osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. Jeżeli usługę nabywa unijny podatnik, to ma on obowiązek rozliczenia podatku od usługi. Dla polskiej firmy jest to wówczas usługa niepodlegająca opodatkowaniu. Jeżeli nabywcą usługi jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, obowiązek rozliczenia podatku spoczywa na polskiej firmie.
Miejsce świadczenia usług
Jeżeli usługa świadczona jest między podmiotami z dwóch różnych krajów, o miejscu jej opodatkowania decyduje wskazane przepisami ustawy o VAT miejsce jej świadczenia. Wykonywane przez firmę usługi budowlane lub remontowe (montażowe) należy zaliczyć do usług wykonywanych na nieruchomościach. Warunkiem zaliczenia określonej usługi jest jej związek z nieruchomością, której wykonana usługa dotyczy. Sposób rozliczenia VAT od tego typu usług zależy od miejsca świadczenia. Do usług tych zalicza się również usługi zakwaterowania w sektorze hotelarskim lub sektorach o podobnej funkcji, takich jak ośrodki wczasowe lub miejsca przeznaczone do użytku jako kempingi, a także usługi użytkowania i używania nieruchomości i usługi świadczone przez rzeczoznawców oraz pośredników w obrocie nieruchomościami. Miejscem świadczenia usług związanych z nieruchomościami jest miejsce położenia nieruchomości, według stawek obowiązujących w kraju jej położenia. Dotyczy to również usług przygotowywania i koordynowania prac budowlanych, takich jak usługi architektów i nadzoru budowlanego. Wskazana zasada opodatkowania tego rodzaju usług dotyczy zarówno usług świadczonych na rzecz podatników podatku od wartości dodanej, jak i ostatecznych konsumentów (osób fizycznych) – czyli podmiotów niebędących tymi podatnikami. Niezależnie zatem od statusu nabywcy usługi będzie ona podlegała opodatkowaniu zawsze w kraju położenia nieruchomości, na której usługa budowlana jest wykonywana.
Usługi, dla których miejscem opodatkowania jest terytorium innego kraju UE, należy udokumentować fakturą, zwaną handlową lub uproszczoną. Dokumentuje ona bowiem czynność niepodlegającą opodatkowaniu w Polsce. Powinna natomiast zawierać adnotację, że podatek rozlicza nabywca, lub wskazanie właściwego przepisu ustawy albo dyrektywy wskazującej, że podatek rozlicza nabywca.
W ewidencji podatnik powinien podawać nazwę usługi oraz jej wartość bez podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze. Usługi te podatnik powinien ewidencjonować, uwzględniając moment powstania obowiązku podatkowego dla świadczonej usługi. Firma powinna zatem za-ewidencjonować wykonane usługi budowlane w miesiącu, w którym powstał dla nich obowiązek podatkowy w VAT, wskazując w niej moment powstania tego obowiązku.
Świadczenie usług podlegających opodatkowaniu poza terytorium kraju zobowiązuje do prowadzenia szczegółowego rejestru tych usług. Należy w nim określić nazwę usługi, jej wartości netto oraz moment powstania obowiązku podatkowego w VAT. Usługę należy za-ewidencjonować w tym okresie rozliczeniowym, w którym powstał dla niej obowiązek podatkowy w VAT.
Jak ustalić obowiązek podatkowy dla usługi budowlanej
Podatnik ma obowiązek określić dla nich moment powstania obowiązku podatkowego w VAT. Moment opodatkowania usług budowlanych świadczonych poza Polską należy zatem ustalić na takich samych zasadach jak w przypadku świadczenia tych usług na terytorium kraju. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30. dnia, licząc od dnia wykonania usługi.
Fakturę dokumentującą usługi budowlane należy wystawić nie później niż z chwilą powstania obowiązku podatkowego. Fakturę można wystawić też wcześniej, ale nie wcześniej niż 30. dnia przed powstaniem tego obowiązku. W przypadku usług budowlanych data wystawienia faktury nie wpływa na moment powstania obowiązku podatkowego w VAT od usługi budowlanej.
Świadczenie usługi na rzecz podmiotu niebędącego podatnikiem
W przypadku podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej i niebędących podatnikami podatku od wartości dodanej miejscem ich świadczenia będzie również miejsce położenia nieruchomości, na których usługi te zostaną wykonane, czyli terytorium innego kraju UE. W tym przypadku nabywca nie będzie jednak zobowiązany do rozliczenia podatku od nabycia usługi. Obowiązek rozliczenia podatku z tytułu wykonania tych usług będzie ciążył na firmie według obowiązującego w tym kraju prawa podatkowego
