Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki z o.o. powoduje powstanie ograniczonej odpowiedzialności wspólników takiego podmiotu. Czy taka zasada jest stosowana również względem członków zarządu tej spółki? Czy konieczne jest podjęcie czynności, które ograniczą odpowiedzialność członków zarządu? Odpowiadamy w artykule!
Zarząd spółki z o.o.
Każda spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma własną osobowość prawną, co w praktyce oznacza, że samodzielnie może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Czynności prawne podejmowane są jednak w tym zakresie przez odpowiednie organy spółki – sama spółka bez odpowiedniej reprezentacji niestety nie będzie mogła nic zdziałać. Jednym z ważniejszych organów jest zarząd spółki z o.o.
Zgodnie z treścią art. 201 Kodeksu spółek handlowych zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Zarząd składa się z 1 albo większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Uchwała wspólników lub umowa spółki może określać wymagania, jakie powinni spełniać kandydaci na stanowisko członka zarządu. Jak widać, zarząd spółki pełni kluczową funkcję, ponieważ tak naprawdę od jego działań zależy, w którym kierunku będzie prowadzona dana działalność gospodarcza. Zarząd przejawia także praktyczne zastosowanie – to na nim spoczywa podstawowa reprezentacja spółki przy zawieraniu poszczególnych umów.
„Zgodnie z art. 201 § 1 ksh, zarząd prowadzi sprawy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i ją reprezentuje, ale skoro uprawniona do sprawowania tej funkcji jest osoba fizyczna, to może ona skutecznie to czynić tylko wtedy, gdy nie utraciła zdolności do pełnienia tych obowiązków. Nie posiadając takich uprawnień, nie może skutecznie reprezentować spółki. Osoby prawne dokonują bowiem czynności procesowych przez swoje organy uprawnione do działania w ich imieniu (art. 67 § 1 kpc), czyli osoby mające zdolność do sprawowania funkcji w danym organie. Utrata zdolności do pełnienia funkcji określonych w art. 18 § 1 ksh, w tym do pełnienia funkcji członka zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, następuje z chwilą uprawomocnienia się wyroku za popełnione przestępstwo i skutek ten następuje ex lege, czyli bez orzekania o tym zakazie w wyroku skazującym sprawcę. Utrata tej zdolności nie jest przy tym sankcją karną, gdyż nie jest ona wymieniona wśród kar ani wśród środków karnych (art. 32 i art. 39 kk)”.
Odpowiedzialność członków zarządu
Pomimo że spółka z o.o. gwarantuje w pewien sposób ograniczenie odpowiedzialności za zobowiązania swoim wspólnikom, to zupełnie inna zasada jest stosowana względem członków zarządu. Z racji wykonywanej funkcji nie mogą oni podejmować swoich działań bez żadnych konsekwencji, ponieważ rodziłoby to olbrzymie ryzyko dla spółki i wspólników.
Odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. może być dwutorowa – cywilnoprawna oraz karna. Ten drugi przypadek zachodzi oczywiście wtedy, gdy dojdzie do popełnienia czynu zabronionego.
Członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność także za zobowiązania spółki zaciągnięte w jej imieniu, gdy pozostawała ona w formie organizacyjnej – odpowiedzialność członków zarządu jest jednak łączona wraz z odpowiedzialnością samej spółki.
Ograniczona odpowiedzialność członków zarządu
Czasami zdarza się, że poszczególni członkowie zarządu są związani dodatkowymi postanowieniami umownymi ze spółką. Z taką sytuacją można spotkać się w przypadku tzw. kontraktów menadżerskich, które rodzą dodatkowy zakres odpowiedzialności po stronie wybranego członka zarządu. Zawieranie tego rodzaju umów nie jest obowiązkowe, jednak jeśli już do tego dojdzie, można w nich ograniczyć odpowiedzialność wskazanej osoby.
Ograniczenie odpowiedzialności członka zarządu polega na wprowadzeniu do umowy warunków, które będą przesądzały o niższej karze dla danej osoby, gdy dopuści się ona jakichkolwiek naruszeń w związku z pełnioną przez siebie funkcją. Innymi słowy, jeśli zawarta z członkiem zarządu umowa przewiduje, że w określonych sytuacjach nie ponosi on odpowiedzialności, to taka osoba nie musi martwić się o odszkodowanie dla spółki. Dosyć często ograniczenie odpowiedzialności przyjmuje formę kwotową lub zakresową, tj. odnosi się do wartości lub rodzaju podjętych działań przez członka zarządu. Stosowna umowa może być przy tym zawarta zarówno z 1, jak i większą liczbą członków zarządu. Dopuszczalne jest także zawieranie odrębnych umów dla każdej osoby, tzn. posiadających odmiennych od siebie regulacji.
Przykład 1.
Pan Piotr jest członkiem 4-osobowego zarządu spółki z o.o. Wraz z chwilą powołania go na członka zarządu spółka podpisała z nim kontrakt menedżerski, na podstawie którego ograniczyła jego odpowiedzialność do kwoty 45 000 zł. W praktyce oznacza to, że za wszelkie zobowiązania i szkody przewyższające tę wartość pan Piotr nie będzie odpowiadał – zakres jego odpowiedzialności jako członka zarządu został więc ograniczony. Pozostali członkowie zarządu nie podpisali takich umów, więc odpowiedzialność członków zarządu jest nielimitowana.
Przykład 2.
Pani Marcelina jest członkiem 2-osobowego zarządu spółki z o.o. Kobieta podpisała kontrakt menedżerski, który ogranicza jej odpowiedzialność za szkodę na rzecz spółki do czynności wskazanych w umowie. Kobieta nie będzie odpowiadała m.in. za umowy, które muszą być podpisywane łącznie przez 2 członków zarządu, odpowiada jednak za zobowiązania zaciągnięte, gdy może działać w danym zakresie sama. Jeśli spółka poniesie szkodę wskutek zaciągnięcia zobowiązania przez 2 członków zarządu, pani Marcelina nie poniesie dodatkowej odpowiedzialności, jeśli jednak umowa zostałaby zaciągnięta tylko przez nią, wówczas musi liczyć się z odpowiedzialnością odszkodowawczą względem spółki.
Granice odpowiedzialności poszczególnych członków zarządu spółki z o.o. są wyznaczane przede wszystkim zakresem prowadzonej działalności oraz wielkością osiąganych obrotów. Wprowadzenie tego rodzaju rozwiązania niesie ze sobą jednak pewne ryzyko dla samej spółki. Jeśli odpowiedzialność członka zarządu zostanie w jakikolwiek sposób ograniczona i doprowadzi on do powstania szkody, to spółka nie będzie w stanie pociągnąć danej osoby do odpowiedzialności. Ostatecznie odszkodowanie obciąży więc resztę członków zarządu, względnie wszystkich wspólników w spółce. Możemy więc przyjąć, że ograniczenie omawianej odpowiedzialności jest formą przywileju dla wybranego członka zarządu i nie powinno być stosowane na szeroką skalę.
Podsumowując, zakres odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. jest regulowany przepisami ksh. Spółka może jednak zawrzeć odpowiednią umowę z członkiem zarządu, na mocy której ograniczy lub całkowicie wyłączy jego odpowiedzialność za wszystkie bądź konkretnie wskazane działania. Kontrakt może stawiać warunki, od których owo ograniczenie jest uzależnione – najczęściej będą to warunki kwotowe lub przedmiotowe.
