Osoba z najbliższej rodziny, która pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą prowadzącą działalność gospodarczą oraz pomaga (współpracuje) przy prowadzeniu tej działalności jest dla ZUS-u osobą współpracującą. Składki ZUS za osobę spełniającą tę definicję należy opłacać w takiej wysokości ja za przedsiębiorcę. Ale jak rozliczyć zwolnienie chorobowe osoby współpracującej? Informacje na ten temat znajdziesz w poniższym artykule.
Składki ZUS za osobę współpracującą bezumownie i na podstawie umowy o pracę
Członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym należy zgłosić do ZUS-u jako osobę współpracującą z kodem tytułu ubezpieczenia 05 11, nawet jeżeli zostanie zawarta z tą osobą umowa o pracę. Osoba współpracująca podlega ubezpieczeniom tak, jak przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą, tj.:
obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu;
obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu;
dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.
Za osobę współpracującą trzeba także opłacać składkę na Fundusz Pracy. Dodatkowo przy zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę naliczać należy od wynagrodzenia składkę na FGŚP.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, która nie może być niższa niż podstawa wymiaru składek dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą objętego dużym ZUS, czyli 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (5203,80 zł w 2025 roku). Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez GUS. (6411,89 zł zł w 2024 roku). Obowiązek objęcia ubezpieczeniem osoby współpracującej następuje od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu działalności do dnia jej zakończenia.
Jeżeli rozpoczęcie współpracy rozpoczyna się w trakcie miesiąca, składki na ubezpieczenie społeczne wyliczone od standardowej podstawy wymiaru składek można pomniejszyć proporcjonalnie do okresu świadczenia pomocy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie ulega zmniejszeniu, gdyż jest ona miesięczna i niepodzielna.
Zwolnienie chorobowe osoby współpracującej bezumownie i zatrudnionej w ramach umowy o pracę
Jeżeli osoba współpracująca przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej oraz posiada wymagany 90-dniowy okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego (tzw. okres wyczekiwania), będzie jej przysługiwało prawo do otrzymania zasiłku chorobowego. Wówczas osoba współpracująca nabywa prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej chorobą. Płatnikiem zasiłku chorobowego jest ZUS. W celu wypłaty zasiłku chorobowego należy przekazać do ZUS-u właściwego ze względu na siedzibę płatnika składek zaświadczenie płatnika składek na druku ZUS Z-3b.
Przykład 1.
Pani Anna od 1 stycznia 2024 roku jest osobą współpracującą bezumownie w działalności swojego męża. Została zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Otrzymała ona zwolnienie lekarskie na okres od 3 stycznia do 2 lutego 2025 roku. Czy może wnioskować o zasiłek chorobowy? Pani Anna po złożeniu Z-3b w ZUS powinna otrzymać zasiłek.
Aby poprawnie rozliczyć zwolnienie chorobowe osoby współpracującej, należy określić podstawę do tego naliczenia. Podstawę tę stanowi kwota będąca zarazem podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za okres 12 miesięcy kalendarzowych nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, poprzedzających miesiąc, w którym nastąpiła niezdolność do pracy. Jeżeli okres ubezpieczenia jest krótszy niż 12 miesięcy kalendarzowych, wówczas podstawę zasiłku chorobowego stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe z faktycznego okresu ubezpieczenia za pełne miesiące ubezpieczenia.
Wypłata zasiłku chorobowego następuje na bieżąco po stwierdzeniu przez ZUS czy ubezpieczony ma odpowiednie uprawnienia, ale nie później niż ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku.
Wyliczenie składek ZUS za okres choroby osoby współpracującej
Zwolnienie chorobowe osoby współpracującej rozliczane jest na podobnych zasadach jak zwolnienie osoby prowadzącej działalność. Za osobę współpracującą, która jest niezdolna do pracy z powodu choroby i spełnia warunki do przyznania zasiłku, należy zmniejszyć standardową podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne proporcjonalnie do okresu niezdolności do pracy. Proporcjonalnego naliczenia podstawy dokonuje się poprzez:
podzielenie najniższej podstawy wymiaru składek przez liczbę dni kalendarzowych w danym miesiącu,
otrzymany wynik należy pomnożyć przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu
– wartość, jaka wychodzi z tego działania, stanowi podstawę wymiaru składek za miesiąc, w którym osoba współpracująca przebywała na zwolnieniu chorobowym.
Składkę na ubezpieczenie zdrowotne trzeba opłacić w pełnej wysokości, gdyż nie podlega ona obniżeniu za czas orzeczonej niezdolności do pracy.
Przykład 2.
Pan Roman jest osobą współpracującą bezumownie w działalności gospodarczej swojej żony, jest on zgłoszony do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Przebywał w styczniu 2025 roku na zwolnieniu lekarskim przez 12 dni. Jak będzie podstawa składek społecznych? Pomniejszenie podstawy wymiaru składek za okres przebywania na zwolnieniu chorobowym należy obliczyć w następujący sposób:
5203,80 zł / 31 dni kalendarzowych w styczniu x 12 dni choroby = 2014,37 zł
5203,80 zł – 2014,37 zł = 3189,43 zł.
Od tej podstawy naliczone będą składki: emerytalna: 19,52%, rentowa: 8%, chorobowa: 2,45%, wypadkowa: 1,67%.
Składka zdrowotna jest niepodzielna, dlatego należy ją zawsze opłacać w pełnej miesięcznej wysokości.
Przykład 3.
Pan Dawid jest osobą współpracującą na podstawie umowy o pracę w działalności gospodarczej swojej żony, jest on zgłoszony do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Przebywał w lutym 2025 roku na zwolnieniu lekarskim przez 2 dni. Jak będzie podstawa składek społecznych? Pomniejszenie podstawy wymiaru składek za okres przebywania na zwolnieniu chorobowym należy obliczyć w następujący sposób:
5203,80 zł / 28 dni kalendarzowych w lutym x 2 dni choroby = 371,70 zł
5203,80 zł – 371,70 zł = 4832,10 zł.
Rozliczanie zwolnienia lekarskiego w systemie wFirma
W systemie wFirma w łatwy sposób zostanie obniżona podstawa składek społecznych
Zwolnienie chorobowe osoby współpracującej można wprowadzić w zakładce START » ZUS » ZASIŁKI PRZEDSIĘBIORCY» DODAJ ZASIŁEK, wybierając odpowiednią osobę z listy.
Po wprowadzeniu zasiłku można wygenerować deklarację rozliczeniową (START » ZUS » DEKLARACJE ROZLICZENIOWE » DODAJ DEKLARACJĘ) za okres, w którym wystąpiła choroba, a składki społeczne będą automatycznie pomniejszone za czas choroby.
Osoba współpracująca zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w razie orzeczonej niezdolności do pracy może otrzymać zasiłek chorobowy. Świadczenie to jest wypłacane przez ZUS, ale dopiero po złożeniu odpowiedniego wniosku.
