Wyprowadzka za granicę a złożenie deklaracji PIT to temat poniższego artykułu, w którym zastanowimy się, jakie obowiązki formalne ciążą na osobie fizycznej, która na stałe opuszcza terytorium Polski i przenosi swój ośrodek interesów życiowych za granicę. Przede wszystkim skupimy się na kwestii ustalenia, do którego urzędu skarbowego należy złożyć ostatnią roczną deklarację PIT.
Zmiana miejsca zamieszkania przez osobę fizyczną
Jak wynika z treści art. 3 ust. 1 ustawy PIT, osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Osoby fizyczne niemające miejsca zamieszkania na terenie RP podlegają pod ograniczony obowiązek podatkowy oraz opodatkowaniu w Polsce tylko w zakresie przychodów lub dochodów osiąganych na terenie RP.
Zgodnie z art. 3 ust. 1a ustawy PIT za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:
- posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
- przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
W tym miejscu warto podkreślić, że rezydencja podatkowa nie jest kategorią, którą należy rozpatrywać w ujęciu rocznym. Nie jest bowiem przypisana do danego roku podatkowego i możliwa jest sytuacja, w której w danym roku podatkowym osoba fizyczna najpierw będzie rezydentem kraju X, a następnie – na skutek przeniesienia ośrodka interesu życiowego – rezydentem kraju Y.
Powyższe nie zmienia też faktu, że zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy PIT podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie, według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Przykładowo, jeżeli polski rezydent podatkowy 10 lipca 2024 roku na stałe przeprowadzi się do Norwegii, to wciąż za okres od 1 stycznia do 9 lipca 2024 roku ma obowiązek złożyć roczne zeznanie podatkowe w terminie do 30 kwietnia 2025 roku, ponieważ w tym czasie miał status polskiego rezydenta podatkowego podlegającego pod nieograniczony obowiązek podatkowy.
Właściwość organów podatkowych przy zmianie miejsca zamieszkania
Analizując kwestię właściwości organów podatkowych, należy wskazać po pierwsze, że zgodnie z art. 17 § 1 Ordynacji podatkowej, jeżeli ustawy podatkowe nie stanowią inaczej, właściwość miejscową organów podatkowych ustala się według miejsca zamieszkania albo adresu siedziby podatnika, płatnika, inkasenta lub podmiotu wymienionego w art. 133 § 2.
Natomiast w myśl art. 18 § 1 Ordynacji podatkowej, jeżeli w trakcie roku podatkowego lub określonego w odrębnych przepisach innego okresu rozliczeniowego nastąpi zdarzenie powodujące zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego, organem podatkowym właściwym miejscowo za ten okres rozliczeniowy pozostaje ten organ podatkowy, który był właściwy w pierwszym dniu roku podatkowego lub okresu rozliczeniowego.
Należy jednak wskazać, że przepisy szczególne mogą w odmienny sposób określać właściwy organ w danej sprawie. Takim właśnie szczególnym przepisem jest art. 45 ust. 1b ustawy PIT, który podaje, że urzędem skarbowym właściwym w zakresie rocznego rozliczenia PIT jest urząd skarbowy, przy którego pomocy naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika w dniu składania zeznania wykonuje swoje zadania, a gdy zamieszkanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ustało przed złożeniem zeznania – urząd skarbowy, przy którego pomocy naczelnik urzędu skarbowego właściwy według ostatniego miejsca zamieszkania na jej terytorium wykonuje swoje zadania.
Ponadto można też odwołać się do § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie właściwości organów podatkowych, gdzie czytamy, że organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach należnego za dany rok podatkowy podatku dochodowego od osób fizycznych dla podatników, którzy zmienili miejsce zamieszkania lub pobytu, wskutek czego właściwy stał się organ podatkowy inny niż dotychczasowy – jest organ podatkowy właściwy według miejsca zamieszkania lub pobytu w ostatnim dniu roku podatkowego, a gdy zamieszkanie lub pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ustały przed tym dniem – według ostatniego miejsca zamieszkania lub pobytu na jej terytorium.
Przykład 1.
Pani Ewa na stałe mieszkająca w Polsce i pracująca na umowę o pracę 10 lipca 2024 roku przeprowadziła się na stałe do Norwegii. Gdzie powinna złożyć deklarację PIT-37?
Deklarację PIT-37 w zakresie dochodów z pracy osiągniętych od 1 stycznia do 9 lipca 2024 roku powinna złożyć do naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania w Polsce. Pani Ewa deklarację tę składa po zakończeniu roku podatkowego w terminie od 15 lutego do 30 kwietnia 2025 roku. Ponadto, jak wynika z treści art. 45 ust. 1 ustawy PIT, zeznanie złożone przed początkiem terminu uznaje się za złożone w 15 lutego 2025 roku następującego po roku podatkowym.
Obowiązki informacyjne związane ze zmianą miejsca zamieszkania
Na zakończenie zastanówmy się, czy na osobie fizycznej zmieniającej miejsce zamieszkania ciążą obowiązki formalne związane z powiadomieniem organów podatkowych o nowym adresie zamieszkania.
W tym zakresie należy odwołać się do treści art. 9 ust. 1d ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, gdzie czytamy, że w przypadku zmiany adresu miejsca zamieszkania przez podatnika będącego osobą fizyczną mającą identyfikator podatkowy PESEL, nieprowadzącą działalności gospodarczej lub niebędącą zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług, za dokonanie aktualizacji uznaje się podanie przez tego podatnika aktualnego adresu miejsca zamieszkania w składanej deklaracji lub innym dokumencie związanym z obowiązkiem podatkowym. Podatnicy mogą również dokonać aktualizacji adresu miejsca zamieszkania według wzoru ZAP-3.
W świetle powyższego przepisu należy zwrócić uwagę na dwie okoliczności. Po pierwsze przepis nie ustanawia żadnego terminu, w którym osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej ma obowiązek zawiadomić organ podatkowy o nowym adresie zamieszkania. Po drugie samo zawiadomienie może odbyć się albo poprzez wskazanie nowego adresu zamieszkania w składanej deklaracji, albo poprzez informacje ZAP-3.
Należy jednak pamiętać, że organ podatkowy doręcza korespondencję pod adres zamieszkania wskazany przez podatnika. Jak wskazał WSA w Warszawie w wyroku z 23 kwietnia 2020 roku (III SA/Wa 2453/19), zaniechanie podatnika poinformowania organu podatkowego o aktualnych danych adresowych (danych dotyczących miejsca zamieszkania) oznaczać musi, że negatywne konsekwencje braku odbioru przesyłki obciążają tego podatnika. Nie można bowiem tolerować sytuacji, gdy obowiązki informacyjne przewidziane w ustawie z 1995 roku o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników są ignorowane bez żadnych konsekwencji prawnych. Dokonanie aktualizacji danych zgodnie z tą ustawą, tj. np. na podstawie jej art. 9 ust. 1d, skutkuje obowiązkiem organu kierowania korespondencji na zaktualizowany adres.
Jeśli w wyniku takiej aktualizacji lub w wyniku wiedzy pozyskanej w inny sposób, w związku z czynnościami danego postępowania, organ zna lub powinien znać dane rzeczywiste, kierowanie korespondencji procesowej powinno być dokonywane na te rzeczywiste, faktyczne dane adresowe. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której podatnik informuje organ o swoim nowym miejscu zamieszkania, ale mimo tego organ, wszczynając postępowanie oraz doręczając poszczególne pisma w toku postępowania, powołuje się na swoje dane ewidencyjne i stosuje nieaktualny adres.
W tym miejscu warto też dodać, że zgodnie z art. 138f Ordynacji podatkowej strona ma obowiązek ustanowienia w kraju pełnomocnika do doręczeń, jeżeli nie ustanawia pełnomocnika ogólnego lub szczególnego, gdy:
- zmienia adres miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu na adres w państwie niebędącym państwem członkowskim Unii Europejskiej;
- nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej i składa w kraju wniosek o wszczęcie postępowania lub w kraju doręczono jej postanowienie o wszczęciu postępowania.
W razie niedopełnienia przez stronę obowiązku ustanowienia pełnomocnika do doręczeń pismo uznaje się za doręczone pod dotychczasowym adresem w kraju, a organ podatkowy pozostawia pismo w aktach sprawy.
Podsumowując, należy wskazać, że wyprowadzka za granicę nie oznacza, że znikają obowiązki formalne względem polskich organów podatkowych. Osoba fizyczna zmieniająca miejsce zamieszkania ma obowiązek złożenia rocznej deklaracji podatkowej PIT do urzędu skarbowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania w Polsce.
