Franczyza jest umową, która nie jest bezpośrednio regulowana w przepisach prawnych, co jednak nie powoduje, że jest niedozwolona. To bardzo popularna forma wzajemnej współpracy pomiędzy przedsiębiorcami. Z uwagi na pewne specyficzne konstrukcje franczyzy warto pochylić się nad zagadnieniem rozliczenia podatkowego. W dzisiejszym artykule wyjaśnimy, jak wygląda rozliczenie podatkowe umowy franczyzy.
Kiedy mamy do czynienia z umową franczyzy?
Jak wskazaliśmy na wstępie, umowa franczyzy nie doczekała się regulacji w prawie cywilnym. Jej funkcjonowanie opiera się na zasadzie swobody umów. Zaliczana jest do umów nienazwanych.
Umowa franczyzy polega na tym, że jedna strona – organizator sieci – udziela drugiej pozwolenia zwanego franczyzą na prowadzenie w ramach sieci i pod określoną firmą konkretnej działalności gospodarczej.
Jest to umowa, na mocy której franczyzodawca zobowiązuje się do udostępnienia franczyzobiorcy korzystania przez czas określony lub nieokreślony z oznaczenia jego firmy, godła, emblematów patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych i zdobniczych, know-how, koncepcji i techniki prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
Umowa franczyzy jest podobna do umowy licencji. Różni ją to, że obejmuje nie tylko towary i technologie, lecz także sposób ich dystrybucji i promocji w ściśle określonych warunkach. W umowie tej występują dwa rodzaje opłat: wstępna związana z udostępnieniem koncepcji gospodarczej i będących przedmiotem licencji marki oraz know-how, a także bieżące opłaty związane z dalszą współpracą i doradztwem w trakcie trwania umowy.
Dyrektor KIS w interpretacji z 2 lipca 2019 roku (nr 0111-KDIB2-1.4010.149.2019.1.BKD) scharakteryzował umowę franczyzy jako system marketingu dóbr, usług i technologii, oparty na ścisłej i ciągłej współpracy między prawnie i finansowo odrębnymi przedsiębiorstwami, franczyzodawcą i jego franczyzobiorcami, w której ramach franczyzodawca nadaje swoim franczyzobiorcom prawo, a także nakłada obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z koncepcją franczyzodawcy.
Rozliczenie podatkowe umowy franczyzy
Po scharakteryzowaniu samej umowy franczyzy oraz poznaniu jej najważniejszych elementów należy przejść do omówienia, jak wygląda rozliczenie podatkowe umowy franczyzy. Naszą uwagę skoncentrujemy na przepisach ustawy VAT.
Franczyzobiorca otrzymuje towar od franczyzodawcy, który zgodnie z umową dokonuje zatowarowania jego magazynu. Następnie towar jest sprzedawany przez franczyzobiorcę. Pojawia się w związku z tym pytanie, czy w takim układzie franczyzobiorca powinien rozpoznać dostawę towarów w rozumieniu ustawy VAT?
Należy zauważyć, że dostawa towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy VAT, rozumiana jest przez ustawodawcę jako przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. W określeniu „jak właściciel” zawiera się możliwość uznania za dostawę faktycznego przeniesienia władztwa nad rzeczą. W rozumieniu ustawy „dostawa” oznacza wszelkiego rodzaju rozporządzanie towarem (sprzedaż, zamiana, darowizna oraz każda inna transakcja, która w aspekcie ekonomicznym będzie prowadziła do podobnego rezultatu).
Pojęcie „przeniesienie prawa do rozporządzania jak właściciel” dotyczy tego rodzaju czynności, która daje otrzymującemu towar prawo do postępowania z nim jak właściciel. Chodzi tutaj przede wszystkim o możliwość faktycznego dysponowania rzeczą, a nie rozporządzania nią w sensie prawnym. Kluczowe jest zatem odróżnienie własności ekonomicznej od prawa własności w rozumieniu Kodeksu cywilnego.
Co również ważne, przeniesieniu prawa do rozporządzania towarem jak właściciel nie musi towarzyszyć przeniesienie prawa własności. Dostawa towarów następuje z chwilą jej faktycznego dokonania.
Wyrazem tego jest treść art. 19a ust. 1 ustawy VAT, który podaje, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. Jak widać, regulacja ta nie odnosi się do kwestii przeniesienia prawa własności w cywilnoprawnym znaczeniu.
Przenosząc zatem powyższe na grunt problematyki umowy franczyzy, należy wskazać, że franczyzodawca nie dokonuje odpłatnej dostawy na rzecz franczyzobiorcy. Dokonuje dostaw do sklepu jako uzupełnienie zatowarowania według złożonych zamówień przez franczyzobiorcę.
To zatem oznacza, że nie następuje przeniesienie własności dostarczonego towaru na franczyzobiorcę, ponieważ nie może on swobodnie rozporządzać towarem jako właściciel.
W klasycznym przypadku umowy franczyzy obowiązkiem franczyzobiorcy jest dokonywanie sprzedaży towarów w imieniu i na rzecz kontrahenta, przekazywanie codzienne na konto franczyzodawcy całości dziennego utargu, przesyłanie rozliczeń dobowych i miesięcznych z wykazem sprzedanych towarów.
Na powyższe wskazuje również to, że franczyzobiorca nie dokonuje płatności za otrzymany towar według kwoty wymienionej w fakturze VAT. Nie dostaje bowiem faktury ze swoimi danymi wynikającymi z prowadzenia indywidualnej działalności gospodarczej. Otrzymuje fakturę z danymi sklepu, który to prowadzi w imieniu i na rzecz kontrahenta.
Do analizowanego tematu odniósł się Dyrektor KIS w interpretacji z 14 lipca 2020 roku (nr 0112-KDIL1-2.4012.162.2020.2.AW). W piśmie tym czytamy, że franczyzodawca udziela franczyzobiorcy pozwolenia (franczyzy) na prowadzenie w ramach sieci określonej działalności gospodarczej pod firmą franczyzodawcy, a franczyzobiorca zobowiązuje się taką działalność prowadzić ściśle według zaleceń franczyzodawcy oraz zapłacić mu określone w umowie wynagrodzenie. Strony tej umowy są zarówno w aspekcie prawnym, jak i finansowym odrębnymi podmiotami.
Skoro zatem franczyzobiorca nie dysponuje towarem dostarczonym od franczyzodawcy jak właściciel oraz sprzedaż tych towarów jest dokonywana przez franczyzobiorcę w imieniu i na rzecz kontrahenta (franczyzodawcy), to u franczyzobiorcy nie wystąpi obowiązek podatkowy, o którym mowa w art. 19a ust. 1 ustawy z tytułu tej sprzedaży.
W konsekwencji franczyzobiorca, dokonując sprzedaży towarów w imieniu i na rzecz franczyzodawcy, nie ma obowiązku rozpoznawania podatku należnego z tytułu ich sprzedaży.
Franczyzobiorca otrzymuje od franczyzodawcy wynagrodzenie składające się z wynagrodzenia podstawowego plus prowizji od wartości sprzedanych towarów. Poza tym możliwe jest określenie dodatkowych elementów składowych wynagrodzenia, takich jak np. bonus za otwarcie i funkcjonowanie sklepu w dni ustawowo wolne od pracy.
W konsekwencji franczyzobiorca nie dokonuje sprzedaży towarów i nie występuje u niego obowiązek rozliczenia odpłatnej dostawy towarów. Taka powinność spoczywa na franczyzodawcy. Natomiast franczyzobiorca rozlicza otrzymane wynagrodzenie za świadczenie usług w imieniu franczyzodawcy. To w tym zakresie po stronie franczyzobiorcy pojawia się obowiązek podatkowy wraz z koniecznością udokumentowania odpłatnego świadczenia usługi fakturą VAT.
Podsumowując rozważania na temat franczyzy możemy wskazać, że jest to specyficzny rodzaj umowy pomiędzy kontrahentami prowadzącymi działalność gospodarczą. Warto podkreślić, że jedną z cech umowy franczyzy jest dokonywanie przez franczyzobiorcę sprzedaży towarów w imieniu franczyzodawcy, co implikuje określone skutki podatkowe.
