Polskie sądy mają możliwość nakładania kar na strony lub uczestników postępowania. Taka sytuacja pojawia się najczęściej w ramach postępowania karnego, choć i w sprawach cywilnych również jest spotykana. Wiele osób nie wie, w jaki sposób i w jakim terminie zapłacić nałożoną na nich karę. Sprawdźmy zatem, jak powinna wyglądać zapłata kary sądowej.
Kara sądowa
Kara wymierzona przez sąd jest formą dolegliwości za niewłaściwe zachowanie podczas postępowania sądowego lub formą grzywny przewidzianej w Kodeksie karnym. W pierwszym przypadku można ją zastosować w zasadzie w każdym postępowaniu – cywilnym, karnym lub sądowoadministracyjnym. Taka możliwość pojawia się ze względu na negatywne postępowanie osoby uczestniczącej w rozpoznawaniu danej sprawy. Mowa tutaj oczywiście o stosowaniu obraźliwych słów względem innych osób lub sądu, a także niedopełnianiu obowiązków procesowych – np. niestawiennictwo na rozprawy lub ignorowanie zaleceń sądu. Zgodnie z treścią art. 49 ust. 1 Ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych w razie naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie, sąd może ukarać osobę, która dopuściła się tego czynu, karą porządkową: grzywny w wysokości do 3000 złotych lub karą pozbawienia wolności do 14 dni. Osobie pozbawionej wolności, w tym także tymczasowo aresztowanej, jako karę porządkową można wymierzyć karę przewidzianą w przepisach o wykonywaniu kary pozbawienia wolności albo w przepisach o wykonywaniu tymczasowego aresztowania.
Kara porządkowa może być zastosowana jedynie w przypadku, gdy naganne zachowanie nastąpiło podczas czynności sądowych. Nie jest więc możliwe wymierzanie kar porządkowych na podstawie art. 49 § 1 Ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku – Prawo o ustroju sądów powszechnych nawet za czyny, których sprawca dopuścił się w gmachu sądu (np. w sekretariacie lub w gabinecie sędziego), ale poza tokiem rozprawy, posiedzenia lub innej czynności sądowej.
Kary sądowe pojawiają się znacznie częściej w postępowaniach karnych, a więc takich, w których występuje możliwość nałożenia grzywny na skazanego. Jest to forma dolegliwości wymierzonej sprawcy czynu zabronionego. O możliwości zastosowania tego rodzaju kary, jak również o dokładnej wysokości nałożonej grzywny decyduje sąd prowadzący dane postępowanie. Jeśli sprawa została już prawomocnie rozstrzygnięta, a na skazanego nałożono karę finansową, będzie ją musiał uiścić w konkretnym terminie.
Kiedy zapłacić karę sądową?
Jeśli chodzi o kary wymierzone za niewłaściwe zachowanie w sądzie, to powinny one być uiszczane możliwie jak najszybciej i to niezależnie od tego, czy dana sprawa została już rozstrzygnięta. Wynik postępowania również nie odgrywa w tym przypadku żadnego znaczenia, stąd jeśli ukarany wygra swoją sprawę, to i tak nie zwolni go to z obowiązku zapłaty kary. Zgodnie z treścią art. 50 § 1 i 2 ustawy o ustroju sądów powszechnych postanowienie o ukaraniu karą porządkową jest wykonalne z chwilą uprawomocnienia. Od postanowienia przysługuje zażalenie do sądu bezpośrednio przełożonego, a gdy zostało wydane przez sąd apelacyjny – do Sądu Najwyższego. Postanowienie w przedmiocie zażalenia wydaje się niezwłocznie. Ponadto do zażalenia stosuje się przepisy o postępowaniu właściwe w sprawie, w której zastosowano karę porządkową. Ukaranie karą porządkową nie uchyla odpowiedzialności karnej i dyscyplinarnej za ten sam czyn.
Przykład 1.
Paweł złożył pozew o zapłatę zaległego wynagrodzenia za pracę przeciwko swojemu byłemu pracodawcy. W związku z tym, że sprawa dotyczyła bardzo wysokiej kwoty, mężczyzna z trudem powstrzymywał emocje na sali sądowej. Mimo że był kilkukrotnie upominany za swoje zachowanie przez sąd, to za każdym razem obrażał pozwanego. Sąd, nie mając innego wyjścia, ukarał Pawła karą porządkową w kwocie 300 zł. Niedługo potem orzekł na jego korzyść i zasądził wynagrodzenie w całej kwocie, której się domagał. Paweł uważa, że skoro wygrał całe postępowanie, to nie musi płacić kary porządkowej – czy ma rację?
Nie, ponieważ obowiązek zapłaty kary porządkowej jest niezależny od wyniku całej sprawy. Bez względu na wygraną Paweł ma obowiązek zapłaty nałożonej na niego kary.
Z reguły sąd, który wymierzył karę porządkową, informuje ukaranego, do kiedy powinien ją zapłacić. Zgodnie z obowiązującymi przepisami termin na zapłatę wynosi 30 dni od chwili wezwania danej osoby przez sąd.
Nieco inaczej przedstawia się sytuacja płatności kary wymierzonej skazanemu, a więc za popełnienie czynu zabronionego, a nie za negatywne zachowanie na sali sądowej. Grzywna karna może być opłacona dopiero po prawomocnym zakończeniu postępowania, w którego ramach została wymierzona. W praktyce oznacza to, że jeśli dana osoba została ukarana grzywną w sądzie I instancji i odwołała się poprzez apelację do sądu II instancji, to nie musi nic płacić, dopóki sąd wyższej instancji nie orzeknie w przedmiocie całej sprawy.
Przykład 2.
Alicja została skazana wyrokiem sądu I instancji na grzywnę w wysokości 3000 zł oraz na karę ograniczenia wolności 1 roku. Kobieta nie zgadza się z orzeczeniem i stwierdziła, że co najwyżej może zapłacić grzywnę w wysokości 1500 zł. Jej adwokat zaproponował wniesienie apelacji. Czy Alicja może zapłacić połowę zasądzonej grzywny? Kiedy mogłaby to zrobić?
Dopóki wyrok sądu I instancji nie jest prawomocny, to kobieta nie powinna płacić żadnej grzywny. Uprawomocnienie nastąpi, gdy minie termin na złożenie apelacji albo gdy wskutek złożonej apelacji sąd II instancji rozstrzygnie o ostatecznym zakończeniu postępowania.
Zapłata kary sądowej - gdzie to zrobić?
Jeśli doszło już do sytuacji, w której musimy zapłacić karę sądową, lepiej to zrobić jak najszybciej. Ukarany nie powinien liczyć, że sąd o niej zapomni. Kary sądowe muszą być uiszczane na konto bankowe sądu, który zastosował daną karę. Można to zrobić na dwa sposoby:
- osobiście w kasie sądu – należy wówczas przygotować sygnaturę akt sprawy, w której została nałożona kara. Jeśli dana osoba dysponuje odpowiednim postanowieniem sądu, to również warto je ze sobą zabrać;
- przelewem na konto bankowe sądu – w tym przypadku konieczne jest znalezienie dokładnego rachunku bankowego sądu, który prowadzi naszą sprawę. Znajdziemy je na oficjalnej stronie internetowej sądu w zakładce Rachunki bankowe. Aby szybciej odnaleźć ten numer, najprościej będzie wpisać w wyszukiwarce internetowej nazwę sądu z formułką „rachunek bankowy” – np. „Sąd Rejonowy w Gdyni rachunek bankowy”. Rachunek do wpłat grzywien i kar porządkowych jest z reguły pierwszym rachunkiem wskazanym na stronie sądu – stanowi on rachunek dochodów budżetowych i najczęściej jest dokładnie opisane, jakie przelewy mogą być na niego wykonywane.
W przypadku, gdy decydujemy się na samodzielnie opłacenie kary sądowej, musimy pamiętać o dokładnym tytule przelewu. W tym celu musimy wpisać imię i nazwisko wpłacającego, sygnaturę akt sprawy oraz to, czego dotyczy nasza opłata – czy jest to grzywna, czy też kara porządkowa.
Przykład 3.
Pan Jan Kowalski został skazany przez Sąd Rejonowy w Słubicach prawomocnym wyrokiem na zapłatę grzywny w wysokości 400 zł (sygnatura akt sprawy to II K 12/23). Mężczyzna chce zapłacić tę karę przelewem. Jak powinien brzmieć poprawny tytuł przelewu?
„Jan Kowalski, sygn. akt II K 12/23, zapłata grzywny”.
Przepisy nie wymagają, aby ukarany dokonywał przelewów wprost ze swojego konta bankowego lub konta, którego jest współwłaścicielem. Zobowiązany do zapłaty może przelać pieniądze z konta dowolnej osoby, nawet tej, która nie uczestniczyła w sprawie. Oczywiście dopuszczalna jest także zapłata za pośrednictwem Poczty Polskiej, oddziału bankowego lub dowolnej agencji płatniczej.
Umorzenie i rozłożenie na raty kary sądowej
Nie każdy ukarany ma możliwość jednorazowej zapłaty nałożonej kary finansowej. W takim przypadku może wnioskować o rozłożenie jej na raty. Teoretycznie może także złożyć wniosek o jej częściowe lub całkowite umorzenie, jednak w praktyce sądy nie zgadzają się na zastosowanie takiego rozwiązania – byłoby to sprzeczne z intencją nałożonej kary, która ma być ostatecznie dolegliwością dla ukaranego. Wnioski o rozłożenie płatności na raty są na szczęście akceptowalne. W tym zakresie sądy nie robią większych problemów, szczególnie gdy ukarany wykaże, że nie jest w stanie wykonać jednorazowego przelewu bez uszczerbku dla utrzymania siebie i swojej najbliższej rodziny. Wniosek o rozłożenie kary na raty powinien być złożony na piśmie do sądu, który zasądził karę. Takie pismo nie podlega żadnej opłacie i można je zanieść do sądu osobiście albo wysłać listem poleconym. Wnioskodawca powinien wskazać, z czego wynika nałożona na niego kara, jakiej sprawy dokładnie dotyczy i dlaczego może uregulować ją wyłącznie w systemie ratalnym. Ukarany może również napisać, jakie raty miesięczne będą dla niego odpowiednie, przy czym nie jest to wiążące. Jeśli sąd wyrazi zgodę na płatność ratalną, poinformuje zobowiązanego na piśmie. W przeciwnym wypadku odmówi ukaranemu, co oznacza, że karę trzeba będzie zapłacić jednorazowo w całej wysokości.
W tym miejscu warto także dodać, że w razie nieuiszczenia kary porządkowej grzywny, zamienia się ją na karę pozbawienia wolności do 7 dni, biorąc pod uwagę rodzaj przewinienia, warunki osobiste ukaranego oraz stopień jego winy. Postanowienie w tym przedmiocie wydaje sąd w składzie jednego sędziego niebędącego w składzie rozpoznającym daną sprawę, na posiedzeniu po wysłuchaniu ukaranego, chyba że wysłuchanie nie jest możliwe albo ukarany bez usprawiedliwienia nie stawił się na posiedzenie. Postanowienie jest natychmiast wykonalne. Przysługuje od niego zażalenie. W razie wniesienia zażalenia sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, może wstrzymać wykonanie kary pozbawienia wolności.
W przypadku, gdy sprawa dotyczy niezapłaconej kary będącej grzywną za popełniony czyn zabroniony, sprawca musi liczyć się z egzekucją komorniczą. Sąd samodzielnie zainicjuje odpowiednie postępowanie i pieniądze zostaną ściągnięte z majątku dłużnika – np. poprzez zajęcie jego rachunku bankowego albo nadpłaty w urzędzie skarbowym. Dopuszczalna jest także licytacja majątku ukaranego, co ma miejsce w przypadku szczególnie wysokich kar pieniężnych. W omawianym przypadku dłużnik musi liczyć się z dodatkowymi kosztami egzekucyjnymi oraz odsetkami od nieterminowej płatności – kara wymierzona przez sąd będzie po prostu wyższa.
Podsumowując, kary finansowe wymierzone przez sąd powinny być regulowane niezwłocznie. W przypadku, gdy mamy do czynienia z karą wymierzoną w ramach postępowania karnego, musi ona zostać opłacona dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego całe postępowanie. Kara powinna być co do zasady opłacona w pełnej wysokości jednorazowym przelewem – płatnym w kasie sądu lub na jego rachunek bankowy. Ukarany ma możliwość wnioskowania o rozłożenie jego długu na raty, jeśli wykaże, że nie jest w stanie uiścić od razu całej kwoty. Brak opłacenia kary skutkuje skierowaniem sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego.
