Różne czynniki i uwarunkowania rynkowe mogą powodować, że przedsiębiorcy decydują się na sprzedaż towaru poniżej ceny zakupu. Działanie takie może być podyktowane strategią biznesową, kalkulacją cenową czy też zwyczajną polityką czyszczenia magazynów. Podatnicy często mają wątpliwości, czy sprzedaż towaru poniżej ceny zakupu jest zgodna z literą prawa i jakie mogą być skutki podatkowe sprzedaży towaru po niższej cenie. W dzisiejszym artykule postaramy się kompleksowo wyjaśnić tę kwestię.
Czy sprzedaż towaru poniżej ceny zakupu jest zgodna z prawem?
Aby ustalić, czy sprzedaż towaru poniżej ceny zakupu rodzi jakieś skutki podatkowe w pierwszej kolejności odnieść się należy do powszechnie obowiązującej zasady swobody umów. Została ona wyrażona w art. 3531 Kodeksu cywilnego i stanowi, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W rezultacie przedsiębiorca posiada swobodę co do decyzji, jakie ceny sprzedaży ustalić dla danego towaru. Ponadto żaden akt prawny nie zabrania sprzedaży poniżej ceny zakupu.
Naturalnym jest, że podstawowym celem prowadzenia każdej formy działalności gospodarczej jest wypracowanie zysku. Zysk ten musi być osiągnięty na każdej pojedynczej transakcji. W rezultacie obniżka cen towarów jest dozwolona, o ile posiada odpowiednie uzasadnienie. Przyczyną podjęcia takiej decyzji może być opracowana kampania promocyjna mająca na celu przyciągnięcie większej rzeszy klientów. Działanie takie wynika może także z chęci pozbycia się towaru z magazynu i zwolnienia miejsca dla nowych produktów, dzięki czemu przedsiębiorca uniknie przeterminowania towaru oraz oszczędzi na kosztach magazynowania. Może również dojść i do takiej sytuacji, w której przedsiębiorca uzna, że z uwagi na bliski upływ terminu ważności produktów lepiej je sprzedać poniżej ceny zakupu, niż nie sprzedać wcale.
Skutki podatkowe sprzedaży towaru poniżej ceny zakupu
Sprzedaż towaru poniżej ceny zakupu również w zakresie prawa podatkowego nie powoduje negatywnych konsekwencji dla przedsiębiorców. Ustawy podatkowe nie zawierają regulacji nakazujących sprzedaż każdego towaru z zyskiem.
Również organy podatkowe akceptują stanowisko, iż każdy podatnik ma prawo swobodnie kształtować swoje interesy i samodzielnie ustalać ceny towarów. W ramach swojej działalności prawidłowe i dozwolone jest stosowanie upustów cenowych, rabatów czy też obniżek cen (przykładowo interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 20 stycznia 2009 r., sygn. ILPB1/415-882/08-2/TW).
W zakresie podatków dochodowych warto całe zagadnienie rozpatrzyć pod kątem kosztów i przychodów podatkowych. Definicje ustawowe (art. 22 ust. 1 ustawy PIT i art. 16 ust. 1 ustawy CIT) wskazują, że kosztem uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów z wyjątkiem kosztów wymienionych w katalogu negatywnym. Sprzedaż towaru poniżej ceny zakupu uzasadniona przesłankami marketingowymi czy też ekonomicznymi ma na celu zabezpieczenie źródła przychodu. W konsekwencji, pomimo sprzedaży towaru poniżej ceny zakupu, podatnik ujmuje w kosztach wartość zakupionego towaru w pełnej wysokości. Nie ma żadnych powodów, aby w związku z taką sprzedażą dokonywać korekty zakupionych wcześniej towarów.
Przykład 1.
Przedsiębiorca zakupił towar o wartości 20 000 zł. Powyższy koszt został ujęty w księgach rachunkowych. Z uwagi na zbliżający się upływ terminu przydatności do spożycia przedsiębiorca postanowił sprzedać towar za 18 000 zł. W kontekście dokonanej sprzedaży podatnik nie musi korygować kosztów zakupionego towaru. Sprzedaż towaru poniżej ceny zakupu nie narusza prawa podatkowego.
Jeżeli chodzi natomiast o przychód podatkowy, to należy podkreślić, że za przychody z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Oznacza to, że dopuszczalne jest stosowanie obniżek ceny przez prowadzących działalność gospodarczą, choć przyczyny takich obniżek muszą być gospodarczo uzasadnione. W takich uzasadnionych okolicznościach organy podatkowe nie mają prawa do zakwestionowania dokonania sprzedaży poniżej ceny zakupu. Jest to bowiem transakcja zgodna z zasadą swobody umów.
Przykład 2.
Podatnik zakupił towary o wartości 15 000 zł. Następnie sprzedał je poniżej ceny zakupu w celu przyciągnięcia nowych kontrahentów. Cały towar udało się sprzedać za kwotę 12 000 zł. W rezultacie przychodem ze zbycia towarów będzie kwota uzyskana ze sprzedaży, tj. 12 000 zł.
Podobnie wygląda kwestia w przypadku podatku od towarów i usług. Trzeba bowiem zauważyć, że zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy VAT podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze, mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.
Dodatkowo warto wskazać, że w świetle art. 29a ust. 7 ustawy podstawa opodatkowania nie obejmuje kwot udzielonych nabywcy lub usługobiorcy opustów i obniżek cen, uwzględnionych w momencie sprzedaży. Konsekwencją takiego brzmienia przepisów jest wniosek, że w przypadku obniżenia ceny sprzedawanego towaru podatek należny obliczany jest od ustalonej ceny towaru, nawet jeżeli cena ta odbiega od ceny zakupu towaru.
Przykład 3.
Podatnik zakupił towary o wartości 15 000 zł. Następnie sprzedał je poniżej ceny zakupu w celu przyciągnięcia nowych kontrahentów. Cały towar udało się sprzedać za kwotę 12 000 zł. Podatek VAT należy obliczyć od kwoty otrzymanej, a więc podstawą opodatkowania będzie 12 000 zł.
Szczególne regulacje dotyczące sprzedaży towaru poniżej ceny zakupu
Na zakończenie warto zaznaczyć, że przepisy prawa podatkowego przewidują skutki podatkowe sprzedaży towaru, kiedy organ podatkowy może zakwestionować ustaloną cenę. Przypadek taki wystąpi, jeżeli sprzedaż po obniżonej cenie będzie miała miejsce pomiędzy podmiotami powiązanymi. Chodzi mianowicie o powiązania rodzinne, kapitałowe lub wynikające ze stosunku pracy, a ceny zastosowane w zawieranych transakcjach zostaną ustalone na warunkach, w wyniku których podmiot nie wykazuje dochodu w niższej wartości, niż gdyby transakcje były zawierane między podmiotami niepowiązanymi. Przepisy dotyczące powiązań pomiędzy podmiotami zawarte są zarówno w ustawach o podatkach dochodowych (art. 25 ustawy PIT i art. 11 ustawy CIT), jak i w ustawie o podatku od towarów i usług (art. 32 ustawy VAT). Jeżeli jednak sprzedaż nie odbywa się pomiędzy podmiotami powiązanymi, to skutki podatkowe sprzedaży towaru nie mają negatywnych konsekwencji.
