Kontrola podatkowa podejmowana jest z urzędu i organ podatkowy ma obowiązek zawiadomić podatnika o zamiarze jej przeprowadzenia. Z uwagi jednak na ochronę interesów fiskalnych przewidziano od tej reguły kilka wyjątków. W związku z tym warto przeanalizować przypadki, gdy organ podatkowy nie musi kierować zawiadomienie o wszczęciu kontroli podatkowej.
Kiedy zawiadomienie o wszczęciu kontroli podatkowej jest konieczne?
Podstawowym celem kontroli prowadzonej przez organy podatkowe jest weryfikacja, czy podatnik wywiązuje się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. To oznacza, że zakres kontroli jest bardzo szeroki i może obejmować sprawdzenie wielu obowiązków ciążących na podatniku.
Art. 282b Ordynacji podatkowej wprost i jednoznacznie wskazuje, że organy podatkowe zawiadamiają kontrolowanego o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej.
Wspomniane zawiadomienie pełni kilka istotnych funkcji. Po pierwsze kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. W przypadku przekroczenia 30-dniowego terminu wszczęcie kontroli wymaga przesłania ponownego zawiadomienia.
Natomiast wszczęcie kontroli przed upływem 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia wymaga zgody lub wniosku kontrolowanego.
Jak zatem widać, zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli pełni bardzo ważną funkcję, ponieważ pozwala podatnikowi na przygotowanie się do czynności kontrolnych. Jeżeli podatnik nie wyrazi zgody, to kontrola rozpoczyna się dopiero po 7 dniach od dnia otrzymania zawiadomienia.
Również sama treść zawiadomienia ma istotne znaczenie dla podatnika. Tego rodzaju zawiadomienie musi bowiem zawierać:
- oznaczenie organu;
- datę i miejsce wystawienia;
- oznaczenie kontrolowanego;
- wskazanie zakresu kontroli;
- pouczenie o prawie złożenia korekty deklaracji;
- podpis osoby upoważnionej do zawiadomienia.
Przede wszystkim zwróćmy uwagę, że obligatoryjnym elementem zawiadomienia jest wskazanie zakresu kontroli. Dotyczy to zatem określenia, jaki podatek będzie weryfikowany i za jaki okres rozliczeniowy.
Przypadki, gdy kontrola może się rozpocząć bez zawiadomienia
Pomimo powyższych regulacji ustawodawca zdecydował, że w pewnych szczególnych sytuacjach organ podatkowy ma prawo do przystąpienia do automatycznej kontroli, czyli bez obowiązku uprzedniego zawiadomienia podatnika o takim zamiarze. Jak już wskazaliśmy, w zamyśle prawodawcy takie działanie ma na celu ochronę interesów fiskalnych państwa przed wyłudzeniami podatkowymi.
Trzeba jednak podkreślić, że katalog takich przypadków jest bardzo obszerny. Jak bowiem wynika z treści art. 282c Ordynacji podatkowej, nie zawiadamia się o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, jeżeli:
- kontrola:
- dotyczy zasadności zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług,
- ma być wszczęta na żądanie organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,
- dotyczy opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych,
- dotyczy niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej,
- ma być podjęta w oparciu na informacjach uzyskanych na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu,
- zostaje wszczęta w trybie, o którym mowa w art. 284a § 1,
- ma charakter doraźny dotyczący ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy rejestrującej, użytkowania kasy rejestrującej lub sporządzania spisu z natury,
- dotyczy podatku od wydobycia niektórych kopalin,
- ma charakter doraźny dotyczący sprawdzenia zachowania warunków zawieszenia działalności gospodarczej,
- dotyczy zasadności zwrotu podatku w rozumieniu przepisów rozdziału 7b Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz rozdziału 6a Ustawy z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych;
- organ podatkowy posiada informacje, z których wynika, że kontrolowany:
- został prawomocnie skazany w Rzeczypospolitej Polskiej za popełnienie przestępstwa skarbowego, przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, przestępstwa z Ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości lub wykroczenia polegającego na utrudnianiu kontroli; w przypadku osoby prawnej ten warunek odnosi się do każdego członka zarządu lub osoby zarządzającej, a w przypadku spółek niemających osobowości prawnej – do każdego wspólnika,
- jest zobowiązanym w postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
- nie ma miejsca zamieszkania lub adresu siedziby albo doręczanie pism na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione.
W powyższych przypadkach nie jest zatem konieczne zawiadamianie podatnika, a jedynie już po wszczęciu kontroli informuje się kontrolowanego o przyczynie braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli.
W przypadku zaistnienia jednej z ww. przesłanek momentem wszczęcia kontroli jest doręczenie kontrolowanemu upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej. Z tą chwilą uznaje się, że kontrola jest rozpoczęta. Wspomnianą informację o przyczynie braku zawiadomienia doręcza się podatnikowi w formie pisemnej.
Podatnik nie może zatem podnosić zarzutu nieprawidłowości ze strony organu podatkowego w sytuacji, gdy zawiadomienie o wszczęciu kontroli podatkowej nie zostało dostarczone, a spełniona jest choćby jedna z przesłanek określonych w art. 282c Ordynacji podatkowej.
Samo okazanie legitymacji służbowej oraz upoważnienia do przeprowadzenia kontroli wystawionego pracownikowi przez organ podatkowy jest w tym przypadku wystarczające do rozpoczęcia czynności kontrolnych.
Podsumowując, zaznaczmy, że wszczęcie kontroli podatkowej bez uprzedniego zawiadomienia jest sytuacją prawnie dopuszczalną. Nie oznacza to jednak, że organ podatkowy może tak postąpić w każdym przypadku, musi bowiem wystąpić określona okoliczność wymieniona w zamkniętym i wyłącznym katalogu zawartym w Ordynacji podatkowej.
