W niniejszym artykule zastanowimy się nad konsekwencjami podatkowymi sprzedaży nieruchomości przez małżonków po ustanowieniu rozdzielności majątkowej. Przedmiotem naszej analizy będą przepisy podatku dochodowego od osób fizycznych. Zbycie nieruchomości a rozdzielność majątkowa na gruncie PIT - przydatne informacje!
Skutki ustanowienia rozdzielności majątkowej w sferze prawa własności
Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami powstaje ustawowa wspólność małżeńska, która oznacza, że wszystkie składniki majątku objęte zostają współwłasnością łączną, która ma charakter bezudziałowy.
Jednakże w myśl art. 47 kro małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego między innymi ustanowić rozdzielność majątkową. Jednocześnie z art. 50(1) kro wynika, iż w razie ustania wspólności udziały małżonków są równe, chyba że umowa majątkowa małżeńska stanowi inaczej.
W konsekwencji wspólność łączna zostaje przekształcona we wspólność ułamkową i każdemu z małżonków przysługuje prawo własności do połowy nieruchomości.
Podatkowe skutki ustanowienia rozdzielności majątkowej
Samo ustanowienie rozdzielności majątkowej jest neutralne podatkowo i nie generuje po żadnej ze stron przychodu podlegającego opodatkowaniu. Wynika to wprost z treści art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy PIT.
Inaczej jednak przedstawia się kwestia w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości, która uprzednio stanowiła wspólność małżeńską.
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy PIT opodatkowaniu podlega odpłatne zbycie nieruchomości, jeżeli zostało dokonane w ciągu 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym miało miejsce nabycie.
W tym miejscu należy jednak zwrócić uwagę na treść art. 10 ust. 6 ustawy PIT, który wskazuje, że w przypadku odpłatnego zbycia po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, nabytych do majątku wspólnego małżonków lub wybudowanych w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej nieruchomości lub nabytych do majątku wspólnego małżonków praw majątkowych okres, o którym mowa, liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło ich nabycie do majątku wspólnego małżonków lub ich wybudowanie w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej.
Przykład 1.
Małżonkowie nabyli do majątku wspólnego nieruchomość w 2012 roku. W 2019 roku ustanowili rozdzielność majątkową, na mocy której każdy z nich otrzymał 50% udziałów w nieruchomości. W 2022 roku dokonano odpłatnego zbycia nieruchomości. W takim przypadku obowiązek podatkowy z tytułu sprzedaży nie wystąpi.
Zbycie nieruchomości a rozdzielność majątkowa na gruncie PIT
Jeżeli do sprzedaży nieruchomości dochodzi w okresie opodatkowania, to pojawia się pytanie o właściwe rozliczenie podatku.
W tym zakresie należy wskazać, że zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy PIT przychody ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału) oraz, z zastrzeżeniem ust. 1a, łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku (udziału) są równe.
W świetle powyższego w ramach podatku PIT przychód określa się proporcjonalnie do zysku wygenerowanego ze wspólnej własności. W momencie dokonania rozdzielności pomiędzy małżonkami dochodzi do przekształcenia wspólności łącznej we wspólność ułamkową. Oznacza to, że każdy z małżonków dysponuje po 50% nieruchomości, a osiągnięte przychody z tej nieruchomości są do nich przypisane proporcjonalnie do posiadanych udziałów.
Powoduje to, że w przypadku sprzedaży nieruchomości prywatnej każdy z małżonków składa odrębną deklarację PIT-39 i w ramach tej deklaracji rozlicza przychód z odpłatnego zbycia.
Dodatkowo warto wskazać, że zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy PIT przedstawione zasady mają zastosowanie również do kosztów uzyskania przychodów.
Przypomnieć bowiem należy, że zgodnie z art. 30e ustawy PIT opodatkowaniu 19-procentowym podatkiem podlega dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem a kosztem podatkowym.
Przykład 2.
Małżonkowie w 2019 roku nabyli do majątku wspólnego nieruchomość za 200 000 zł. W 2021 roku ustanowili rozdzielność majątkową, natomiast w 2022 roku nieruchomość została sprzedana za kwotę 300 000 zł. W konsekwencji każdy z małżonków ma obowiązek do 30 kwietnia 2023 roku złożyć deklarację PIT-39, w której wykaże dochód w kwocie 50 000 zł.
Nieruchomość wykorzystywana w pozarolniczej działalności gospodarczej przez jednego z małżonków
Każdy z małżonków ma obowiązek przyporządkowania przychodu ze zbycia nieruchomości do odpowiedniego źródła przychodu.
W konsekwencji, jeżeli nieruchomość jest wykorzystywana przez jednego z małżonków w prowadzonej działalności gospodarczej, to w momencie sprzedaży przychód z tego tytułu powinien zostać zaliczony do przychodów z tego właśnie źródła.
Przykład 3.
Małżonkowie w 2012 roku nabyli do majątku wspólnego nieruchomość użytkową. W 2021 roku ustanowili rozdzielność majątkową. Nieruchomość była przez męża wykorzystywana jako środek trwały w prowadzonej działalności gospodarczej. W 2022 roku nieruchomość została sprzedana. To powoduje, że żona nie ma obowiązku rozliczenia podatku od sprzedaży, natomiast mąż ma obowiązek rozpoznania przychodu w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 50% ceny sprzedaży
Powyższy sposób podziału na dwa źródła osobne dla każdego z małżonków potwierdza interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 4 listopada 2010 roku (nr IPPB1/415-727/10-4/MT).
Podsumowując powyższą analizę, możemy wskazać, że ustanowienie rozdzielności majątkowej jest obojętne podatkowo, natomiast mogą pojawić się skutki podatkowe w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości pozostałej po ustaniu wspólności małżeńskiej.
