Rozdzielność majątkowa oznacza, że każdy z małżonków ma swój własny majątek, nie mają majątku wspólnego małżeńskiego i nie odpowiadają wspólnym majątkiem małżeńskim za długi. Rozdzielność majątkową można wprowadzić intercyzą lub na podstawie orzeczenia sądu. Jakie są różnice? Co jest korzystniejsze?
Wspólność czy rozdzielność majątkowa?
Zawierając małżeństwo trzeba się zdecydować, jak będą wyglądały relacje majątkowe między małżonkami. Jeśli małżonkowie nie podejmą żadnej decyzji, to automatycznie w ich małżeństwie będzie obowiązywała wspólność majątkowa.
Wspólność majątkowa obejmuje głównie ten majątek, który został nabyty w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Należą do niego m.in.:
pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
To, co nie jest objęte majątkiem wspólnym, zalicza się do majątku osobistego każdego z małżonków. Są to np. przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa, otrzymane również w czasie trwania małżeństwa darowizny, zapisy lub spadki (chyba, że darczyńca lub spadkodawca wyraźnie zaznaczyli, że mają one wejść do majątku wspólnego).
Zamiast wspólności majątkowej, w małżeństwie może obowiązywać rozdzielność majątkowa.
Rozdzielność majątkowa - na czym polega?
Przy rozdzielności majątkowej nie ma majątku wspólnego. Każdy z małżonków ma swój własny majątek, którym samodzielnie zarządza. Sam odpowiada za swoje długi.
Rozdzielność majątkowa może zostać wprowadzona:
intercyzą, czyli umową zawartą między małżonkami,
przymusowo, orzeczeniem sądu,
z mocy prawa, gdy jeden z małżonków został ubezwłasnowolniony lub ogłoszono jego upadłość
w razie orzeczenia separacji.
Rozdzielność majątkowa ustanowiona przez sąd
Jeśli małżonkowie nie są w stanie się porozumieć i podpisać intercyzy, a na rozdzielności zależy jednemu z nich, można skierować sprawę do sądu. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej (art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Nie ma przeszkód, żeby złożyć do sądu pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej, choć równocześnie toczy się sprawa w sądzie o rozwód. Sprawy rozwodowe mogą się ciągnąć latami, szczególnie wtedy, gdy małżonkowie toczą spór o to, kto ponosi winę w rozkładzie pożycia i kto ma się opiekować dziećmi. Złożenie pozwu o rozdzielność majątkową może uporządkować część spraw majątkowych jeszcze przed rozwodem.
Warunkiem orzeczenia przez sąd rozdzielności majątkowej są “ważne powody”. Nie ma nigdzie ich gotowej listy. To sąd musi ocenić, czy w konkretnym przypadku ważne warunek ten jest spełniony.
Przykłady “ważnych powodów” uzasadniających rozdzielność majątkową orzeczoną przez sąd:
|
Długotrwała faktyczna separacja a rozdzielność majątkowa
Również długotrwała, faktyczna separacja może uzasadniać wprowadzenie rozdzielności majątkowej.
“Długotrwała faktyczna separacja może usprawiedliwiać ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd, jeżeli ten stan rzeczy uniemożliwia współdziałanie w zarządzaniu majątkiem wspólnym, pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków lub też skutkuje trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych i brakiem możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych” - uznał Sąd najwyższy w wyroku z dnia 24 listopada 2017, sygn. akt I CSK 118/17.
Rozdzielność majątkowa w intercyzie i sądowa - różnice
Podpisanie intercyzy wymaga zgody obu małżonków i wizyty u notariusza. Przy rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu, zgoda małżonków nie jest potrzebna.
Intercyza nie może wprowadzić rozdzielności majątkowej z mocą wsteczną. Jeśli rozdzielność majątkowa jest ustanawiana przez sąd, jest to z ważnych powodów możliwe.
O tym, że sąd ustanowił rozdzielność majątkową, nie trzeba informować kontrahentów. W przypadku intercyzy jest inaczej. Jeśli osoba, z którą zawarto umowę o intercyzie nie wiedziała, to na intercyzę nie można się wobec niej skutecznie powołać.
Rozdzielność majątkowa na wniosek wierzyciela
Sąd może ustanowić rozdzielność majątkową nie tylko na wniosek któregoś z małżonków. Jest przepis, który pozwala złożyć taki wniosek również wierzycielowi jednego z małżonków (art. 52 § 1a K.r.o.).
Po co wierzyciel miałby to zrobić? Może to być jedyny sposób na odzyskanie pieniędzy od dłużnika. Wierzyciel musi uprawdopodobnić w sądzie, że bez podziału majątku wspólnego swojego dłużnika i jego małżonka, nie uda mu się odzyskać należnych mu pieniędzy.
Przykład 1.
Jan N. zawarł umowę pożyczki z Krzysztofem K. Jan N. jest żonaty, w jego małżeństwie obowiązuje wspólność majątkowa. Krzysztof K. nie zadbał o to, żeby żona Jana N. wyraziła zgodę na zaciągnięcie przez Jana N. zobowiązania (na zawarcie pożyczki).
Umowa pożyczki jest ważna, Jan N. powinien jej spłacić, ale tego nie robi.
Cały wartościowy majątek w małżeństwie Jana N. należy do majątku wspólnego małżonków. Krzysztof K. uzyskał wyrok przeciw Janowi N., nakazujący zwrot pożyczki z odsetkami. Ponieważ pożyczkodawca nie dysponuje pisemną zgodą żony Jana N. na zaciągnięcie zobowiązania, będzie problem z wyegzekwowaniem wyroku. Żona Jana N. może skutecznie się sprzeciwić prowadzeniu przez komornika egzekucji z majątku wspólnego małżonków (np. objętej wspólnością majątkową nieruchomości, samochodu).
Jeśli Krzysztof K. złoży wniosek do sądu o orzeczenie w małżeństwie Jana N. rozdzielności majątkowej, to wspólny majątek zostanie podzielony po połowie. Komornik będzie mógł zająć połowę należącą do Jana N. Bez rozdzielności majątkowej będzie to niemożliwe.
Rozdzielność majątkowa w intercyzie - dwa rodzaje
Zawierając intercyzę, w której wprowadzana jest rozdzielność majątkowa, ma się do wyboru jej dwa rodzaje.
rozdzielność majątkowa “zwykła”.
rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.
Przy “zwykłej” rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później. Każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem (art. 51 i 51[1] K.r.o.).
Przy rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków, również nie ma majatku wspólnego. Ale w razie rozwodu, ten z małżonków, który w czasie trwania małżeństwa zgromadził mneijszy majątek, moze żądać od drugiego stosownego wyrównania.
Przykład 2.
Jan Nowak i Katarzyna Nowak byli małżeństwem. Podpisali intercyzę, w ich małżeństwie obowiązywała rozdzielność majątkowa. Po 10 latach rozwiedli się. W trakcie trwania małżeństwa nie było majątku wspólnego, a każdy z małżonków pracował na swój majątek osobisty. W momencie rozwodu majątek Katarzyny Nowak był kilkukrotnie większy niż majątek Jana Nowaka. Jan Nowak nie może żądać części majątku swojej byłej żony.
Przy rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobku, również nie ma majątku wspólnego małżonków. Każde z nich ma majątek osobisty. Mogą powstać spore różnice w wartości tego majątku, szczególnie wtedy, gdy jedno z małżonków pracuje, a drugie zajmuje się domem.
W razie ustania rozdzielności majątkowej (np. w wyniku rozwodu), istnieje możliwość wyrównania tych dysproporcji. W tym celu oblicza się dorobek każdego z małżonków, czyli wzrost wartości jego majątku po zawarciu intercyzy (rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobku). Ten małżonek, którego dorobek jest mniejszy, może żądać wyrównania od drugiego małżonka.
