Prowadzenie działalności gospodarczej może być dużym wyzwaniem, zwłaszcza gdy ma to miejsce po raz pierwszy w życiu. Czy wsparcie małżonka w tym zakresie może okazać się pomocne? To właściwie zależy od wielu różnych okoliczności. Artykuł odpowiada na pytanie, czy wspólna firma z małżonkiem niesie jakieś zagrożenia.
Forma prawna działalności gospodarczej
Zacznijmy od tego, że przedsiębiorcy w Polsce mają różne możliwości wyboru formy prowadzonej działalności, przy czym najczęściej wybieranymi jest działalność jednoosobowa albo spółka prawa handlowego.
Niezależnie od formy wykonywania działalności gospodarczej każdy przedsiębiorca ma możliwość zatrudniania pracowników oraz współpracy z innymi podmiotami. W przypadku spółek prawa handlowego dopuszczalne jest prowadzenie biznesu wraz z nieograniczoną liczbą wspólników. Pomoc w przedsiębiorstwie może świadczyć także małżonek założyciela firmy, przy czym może ona mieć charakter zarówno bezpłatny, jak i odpłatny.
Małżonek przedsiębiorcy może być jego wspólnikiem, ale także podwładnym – gdy strony zdecydują się na zawarcie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej. W takim przypadku zakres praw i obowiązków danej osoby określa zawarty kontrakt. Jeśli będziemy mieli do czynienia ze stosunkiem pracy, małżonek występujący w roli zatrudnionego nabędzie wszelkie prawa gwarantowane mu przez prawo pracy. Okazuje się jednak, że nie jest to aż tak ważna informacja, jak odpowiedzialność za długi powstałe przy prowadzeniu działalności gospodarczej.
Odpowiedzialność małżonków przy prowadzeniu firmy
Jednym z pierwszych zagrożeń pojawiających się przy wspólnym prowadzeniu przedsiębiorstwa jest odpowiedzialność za długi związane z wykonywaną działalnością. Małżonek właściciela firmy nie musi wcale aktywnie uczestniczyć w tym przedsięwzięciu, aby odpowiadać wobec wierzycieli. Wystarczające do tego jest bowiem posiadanie ustroju wspólności majątkowej.
Wspólny majątek powoduje, że za długi jednego z małżonków odpowiada drugi, bez względu na to, czy prowadzi z nim dane przedsiębiorstwo. Ratunkiem w takiej sytuacji jest oczywiście ustanowienie rozdzielności majątkowej, tak by każdy z małżonków dysponował swoim majątkiem osobistym.
Rozdzielność majątkowa nie uchroni jednak przed odpowiedzialnością, gdy zostanie ustanowiona już po pojawieniu się zadłużenia. Co więcej, osobne majątki małżonków mogą być skuteczną przeszkodą przy staraniu się o kredyt (zarówno ten osobisty, jak i na działalność).
Zagrożenia przy zatrudnianiu małżonka w firmie
Jednym z głównych zagrożeń związanych z zatrudnieniem małżonka we wspólnym przedsiębiorstwie jest konieczność ponoszenia związanych z tym kosztów. Bez względu na relacje, jakie wiążą małżonków oraz formę ich ustroju majątkowego, zatrudnienie małżonka będzie najczęściej wiązało się z koniecznością odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy oraz składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Ustawodawca nie rozróżnia w tym zakresie pracowników, którzy są członkami rodziny właściciela od całkowicie obcych mu osób.
Pracownicy mogą w pewnych sytuacjach stanowić obciążenie dla właściciela firmy, szczególnie gdy nie przynosi ona zysków. Niezależnie bowiem od sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia musi mieć płacony ZUS i inne świadczenia publicznoprawne.
Dodatkowym problemem może okazać się kwestia egzekwowania obowiązków od małżonka-pracownika. Musi on bowiem wykonywać większość, jeśli nie wszystkie polecenia szefa, nawet jeśli się z nimi nie do końca zgadza. Relacje biznesowe mogą więc negatywnie odbić się na relacjach rodzinnych takich osób.
Wspólne prowadzenie firmy a relacje rodzinne
Okazuje się, że uciążliwości finansowe i prawne nie muszą być jedynymi efektami wspólnej pracy w przedsiębiorstwie. Nierzadko w sytuacjach kryzysowych wszelkie spory są przenoszone z pracy do domu rodzinnego. To z kolei niebezpiecznie zbliża strony do rozwodu.
Małżonkowie współpracujący ze sobą w firmie oraz przebywający ze sobą przez większą część dnia codziennie ryzykują nie tylko wypaleniem zawodowym, ale także utratą stabilności w związku. Z jednej strony możemy mówić o znudzeniu się sobą partnerów, z drugiej zaś o narastającym napięciu i kłótniach. Problem może się nasilić, gdy w grę wejdzie odpowiedzialność za powiększające się zobowiązania firmy oraz brak umiejętności rozdzielenia życia zawodowego od rodzinnego. Nierzadko spotykana jest także rywalizacja pomiędzy małżonkami – każde z nich może starać się pokazać z lepszej strony, co w efekcie może też doprowadzić do negatywnej rywalizacji (szczególnie gdy oboje małżonkowie są decyzyjni, zatrudniają innych pracowników i każde z nich ma odmienny pomysł na prowadzenie biznesu).
Czy wspólna firma z małżonkiem jest dobrym pomysłem?
Aby odpowiedzieć na pytanie, czy wspólna małżeńska firma jest dobrym rozwiązaniem, należy skupić się na podejściu do życia samych małżonków. Decydujące znaczenie ma ich podejście do zarabiania pieniędzy, reakcji na pojawiające się problemy (prawne i finansowe), możliwości dokonywania ustępstw oraz występowania w relacji podwładny – pracodawca. Jeśli strony są w stanie pogodzić kwestie rodzinne, światopoglądowe oraz zawodowe, oczywiście warto spróbować podjąć chociażby próbę poprowadzenia wspólnego biznesu. Jeżeli jednak małżonkowie mają zupełnie inne charaktery lepiej nie ryzykować trwałości związku i realizować się zawodowo z dala od siebie.
Wspólne prowadzenie firmy może być oczywiście dobrym pomysłem, jeśli małżonkowie dzielą ze sobą te same lub podobne pasje. Z pewnością warto zainteresować się takim rozwiązaniem, gdy oboje potrafią wspierać się zarówno w tych dobrych, jak i złych momentach. Praktyka pokazuje, że sytuacje, w których wspólna małżeńska firma osiągnęła duże sukcesy, wcale nie należą do rzadkości. Jedno z małżonków może bowiem mieć tzw. pomysły uzupełniające i stanowić doskonałe wsparcie dla drugiej strony. Co więcej, rodzinna firma nie będzie wymagała zatrudnienia obcych osób, a więc wszystkie sprawy przedsiębiorstwa (w tym i jego kluczowe tajemnice) pozostaną w kręgu najbliższych.
Wspólna firma z małżonkiem - podsumowanie
Ewentualne zagrożenia wynikające ze wspólnego prowadzenia firmy wraz z małżonkiem wynikają bardziej z relacji uczuciowych niż z samych przepisów prawnych. Jeśli małżonkowie są w stanie pogodzić swoje życie rodzinne z obowiązkami zawodowymi, to przeszkody raczej nie powinny się pojawiać. Analogicznie, jeżeli mąż i żona nie zgadzają się ze sobą na wielu różnych płaszczyznach, lepiej, aby nie prowadzili żadnego wspólnego biznesu, bo może się to odbić na ich związku (wliczając w to także rozwód). Zagrożenia przy wspólnym prowadzeniu firmy mogą tak naprawdę wynikać z posiadania ustroju wspólności majątkowej, poprzez którą wierzyciele mogą żądać spłaty długu od każdego małżonka – bez względu na to, w jakim stopniu był on zaangażowany w powstanie danego zobowiązania.
